Թալանվել է 2009-ին հայտնաբերված պատմամշակութային հուշարձան

Կապանում պատմական դամբարաններից պատմական առանձնակի արժեք ներկայացնող իրերի հափշտակության դեպքի առթիվ քննչական կոմիտեի Սյունիքի մարզային քննչական վարչության վարույթում քննվող քրեական գործով ձեռնարկված բազմակողմանի քննության արդյունքում պարզվել են դրանց կատարմանը նպաստող պայմաններ:

Քննչական կոմիտեից հայտնում են, որ միջնորդագիր է ներկայացվել մշակույթի նախարարին՝ միջոցներ ձեռնարկելու դրանք վերացնելու և պատմամշակութային արժեք հանդիսացող տարածքներին կարգավիճակ տալու վերաբերյալ։

Քրեական գործերով ձեռք բերված փաստական տվյալների համաձայն՝  «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրերի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ Պատմական միջավայրերի պահպանության Սյունիքի մարզային ծառայության աշխատակիցն անմիջական առնչություն է ունեցել պատմական արժեք ունեցող իրերի հափշտակություններին։ Նա ազատվել է աշխատանքից։

Նախնական քննությամբ տվյալներ են ձեռք բերվել, որ Կապանի բնակիչը,  տեղեկանալով Շահումյան հանքավայրի տարածքում թաղված հնությունների և գանձերի մասին, 2017 թվականի ապրիլին գնացել է նշված վայր և մետաղորսիչ սարքով գտել պատմական մեծ արժեք ունեցող տարբեր առարկաներ՝ պղնձե աղեղներ, բրոնզե ասեղ, ապարանջաններ, կավե հին իրեր և այլն: Հետագա օրերին Կապանի բնակչի մատնանշած վայր գնացել են նաև այլ անձինք՝ նույն նպատակով։

Շահումյանի անվան հանքավայրի տարածքում 2009թ. կատարված տեղազննությամբ հայտնաբերվել են պատմամշակութային հուշարձանի հետքեր և 2012թ. իրականացվել են պեղումներ, որոնց արդյունքում պարզվել է, որ հիշյալ տարածքում գոյություն ունի բազմաշերտ հուշարձան, որն ընդգրկում է ք.ա. 1-ին հազարամյակից մինչև միջնադար ժամանակաշրջանը, զբաղեցնում է մոտ 7 առանձին տեղամասեր, արտահայտված է որպես բնակատեղի և դամբարանադաշտ: Տարածքը ժամանակին առանձնացվել է ժապավենով և դրվել միայն «Վտանգավոր է» ցուցանակ, ինչը չի նշանակում, որ այցելուն տեղեկացվել է տարածքում պատմամշակութային արժեքների առկայության մասին։ 

Ավելին՝ տարածքն ունի նորահայտ հուշարձանի կարգավիճակ և պետական պահպանության հուշարձանի կարգավիճակ տրված չէ:

Քանի որ «Կապանի լեռնահարստացման կոմբինատ» ՓԲ ընկերության Շահումյանի հանքի տարածքում հայտնաբերված դամբարանադաշտին չի տրվել հուշարձանի կարգավիճակ, իսկ քրեական օրենսդրությամբ պատասխանատվություն է նախատեսվում միայն պետական պահպանության ներքո գտնվող պատմամշակութային հուշարձանները վնասելու կամ ոչնչացնելու համար, հնարավոր չի եղել առերևույթ հանցանք կատարած անձանց ենթարկել քրեական պատասխանատվության:

Կապանի բնակիչն աշխատանքի է ընդունվել Մշակույթի նախարարության «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրերի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ Պատմական միջավայրերի պահպանության Սյունիքի մարզային ծառայությունում՝ որպես հուշարձանի պահապան:

Ի պատասխան  Սյունիքի մարզային քննչական վարչության՝ պատմամշակութային արժեք հանդիսացող տարածքները հայտնաբերելուց հետո սեղմ ժամկետներում դրանք  հաշվառելու, կարգավիճակ տալու, սահմանանշելու և ցուցանակներով կահավորելու վերաբերյալ միջնորդագրի,  մշակույթի նախարարությունից հայտնել են, որ ձեռնարկվել են կոնկրետ քայլեր.  Շահումյան հանքավայրի սահմաններում հայտնաբերված օբյեկտին պատմության և մշակույթի հուշարձանի կարգավիճակ տալու համար կատարվում են ուսումնասիրություններ, պաշտոնական գրություն է ուղարկվել հանքավայրի ներկա սեփականատեր «Կապանի լեռնահարստացման կոմբինատ» ՓԲԸ-ին՝ «աշխատանքները ողջ ծավալով շարունակելու և նախկինում պեղումներ իրականացրած հատվածներում ավարտին հասցնելու, պեղված տարածքները ամրակայելու և նորահայտ օբյեկտը պահպանության տակ վերցնելու» առաջարկությամբ»։