Վրացական լրատվամիջոցները ևս քննարկում են Կարսի պայմանագիրը

2021 թվականին լրանում է Կարսի պայմանագրի ստորագրման 100-ամյակը: Պայմանագրի իրավական ու բարոյական  հետևանքները, թեև մասամբ, իրենց վրա են զգացել նաև հարևան վրացիները: Կարսի պայմանագրով Լեռնային Աջարիայի մի մասը՝ 6 գյուղեր, արհեստականորեն կտրել են Վրաստանից և բռնակցել Թուրքիային: Աջարիայի կիրճում գտնվող Մաճախելի գյուղը պայմանագրով կիսվել է 2 մասի, երբ հարազատ մարդիկ, կախված տան դիրքից, հայտնվել են սահմանից անդին: Վերին Մաճախելան հայտնվել էր վրացական կողմում, ցածրադիրը՝ թուրքական:

Վրացական Առաջին ալիքի պատրաստած տեսանյութում 103-ամյա Ֆաթիմա Կիրկիտաձեն, ով 1921-ին փոքրիկ աղջնակ էր, հիշում է՝ ինչպես փակեցին սահմանը, իրարից բաժանեցին հարազատներին: Հիշում է մոր՝ բռնի կերպով իրարից բաժանված հարազատների կարոտը. «Վեց տարեկան էի, երբ գյուղում զինված ժանդարմներ երևացին և արգելեցին  անցնել գյուղի մյուս մասը: Մինչ այդ մայրս ինձ ձի նստած տանում էր հարազատների մոտ: Հիշում եմ` ինչպես էր նա լալիս սահմանի մյուս կողմում մնացած հարազատների՝ քրոջ, եղբոր ու մյուս բարեկամների կարոտից»:

Երկու մասի բաժանված վրացական  գյուղերի միջև երկաթե վարագույրը բացվեց 70 տարի անց, երբ Վրաստանի ու Թուրքիայի միջև հաստատվեց ազատ հաղորդակցություն, երբ բացվեց Սարփիի անցակետը: Այդ ժամանակ արհեստականորեն բաժանված վրացական գյուղի բնակիչները կորցրած  հարազատներին գտնելու հույսով հասան վրացական գյուղեր՝ ոչ թե հատելով նրանց կապող 4 կմ-ոց ճանապարհահատվածը, այլ մի քանի տասնյակ կիլոմետրեր՝ պաշտոնական Սարփի անցակետը հատելով: Մինչ այդ, կիսված գյուղի երկու կողմի բնակիչներին խստիվ արգելված էր նայել սահմանից այն կողմ մնացած գյուղին կամ էլ՝ մատնացույց անել դրանք:

«Կիրճի ցածրադիր  վայրում երևացող սպիտակ շենքերով գյուղը  (Մաճախելի գյուղի օտարված մասը) Թուրքիայի տարածքում է: Նախկինում դա մեր տարածքն էր. մեր գյուղը: 1921թ Թուրքիան այն խլեց մեզանից: Մեզ արգելվում էր նայել, անգամ` մատ պարզել գյուղի ուղղությամբ: Հետո պարզվեց, որ նման արգելք կար նաև թուրքական  կողմից»,-հիշում է կիրճի տարեց բնակիչներից մեկը՝ Դավիթ Կախիձեն, ում հարազատները ևս մնացել էին  սահմանից անդին:

Վրաստանի Առաջին ալիքի  նկարահանող խումբn, ընդառաջելով Կախիձեի  տարիքին ու ցանկությանը, նրան իրենց հետ տանում է թուրքական Մաճախելի գյուղ: Սահմանն անցնելուց հետո առաջին իսկ գյուղում  նրանց  ողջունում  են վրացերեն լեզվով: Այստեղ պահպանվել են աջարական ավանդական փայտե տներ, որոշ ավանդույթներ: Պահպանել են մայրենի  լեզուն, գիտեն նաև թուրքերենը, որի իմացությունը պարտադիր է: Թուրքական հետքն այստեղ երևում է ամենուր` շենքերի վրա պարզված դրոշներով և վեր խոյացած մզկիթով:

Տեղաբնակները  պատմում  են, որ  սահմանը բացվելուց հետո վրացական կողմից  մի քանի տարի շարունակ մարդիկ էին  գալիս՝ հարազատներին գտնելու հույսով: Այնուամենայնիվ, կիրճի երկու կողմում բնակվող հայրենակիցները հույս են տածում, որ պայմանագրի 100-ամյակին  ընդառաջ երկու անջատված հատվածների միջև կբացվի 4կմ-ոց ճանապարհը, և հարազատները ստիպված չեն լինի հանդիպելու համար անցնել Սարփի անցակետն ու կտրել հարյուրավոր կիլոմետրեր: