Սպանում է միլիոններով. Ի՞նչ գիտենք թռչնագրիպի մասին

ԱՄՆ-ի արդեն 24 նահանգներում բռնկվել է բարձր ախտածին թռչնագրիպ. սատկել է ավելի քան 31 միլիոն հավ և հնդկահավ։ Բռնկումներ կան նաև այլ երկրներում։ Մեծ Բրիտանիայում գրանցվել է մարդկանց վարակման առաջին դեպքը։ Ի՞նչ վիրուս է դա, որքանո՞վ է վտանգավոր մարդկանց համար և ինչո՞ւ է վարակում ընտանի թռչուններին, այս և այլ հարցերի պատասխանները՝ RIA Novosti- նյութում։

Ամենավտանգավոր շտամը

Թռչնագրիպի հարուցիչը՝ Influenza virus A-ն, պատկանում է նույն ընտանիքին, ինչ գրիպի A վիրուսը, որը ազդում է մարդկանց վրա: Այն ձևավորում է բազմաթիվ ենթատեսակներ՝ կախված երկու հիմնական սպիտակուցների համակցումից՝ հեմագլուտինին, որն ունի 16 տարբերակ (H1-ից մինչև H16), և նեյրամինիդազ՝ ինը տարբերակով (N1-ից մինչև N9): Տեսականորեն հնարավոր է 144 համակցություն, որոնցից 86-ը հանդիպում է բնության մեջ։

Գոյություն ունի թռչնագրիպի վիրուսների երկու խումբ՝ բարձր ախտածին – HPAI (բարձր ախտածին թռչնի գրիպ) և ցածր պաթոգենիկ – LPAI (ցածր ախտածին թռչնի գրիպ): Առաջիններն առաջացնում են բարձր մահացություն, հատկապես թռչնաբուծության մեջ:

Երկրորդներն առանձնահատուկ խնդիրներ չեն ստեղծում, ամենավտանգավորը համարվում է բարձր ախտածին H5N1 շտամը։ Այն կրում են վայրի թռչունները, որոնք հազվադեպ են հիվանդանում։ H5N1-ի բռնկումներն ամբողջ աշխարհում տեղի են ունենում հինգից յոթ տարին մեկ անգամ: Որպես կանոն, գարնանը՝ հարավից չվող բադերի և սագերի վերադարձից հետո։

Հավերը և հնդկահավերը վարակվում են վարակված վայրի թռչուններից շնչառական կաթիլների, կղանքի հետ շփման կամ ընդհանուր կերի միջոցով: Թռչնաբուծության մեջ վիրուսը արագ մուտացիայի է ենթարկվում՝ մեծացնելով դրա վարակելիությունը:

Ավելի վատ, քան «իսպանական գրիպը»

Մարդը կարող է վարակվել թռչունների հետ ֆիզիկական սերտ շփման, կղանքի միջոցով, որը հայտնվել է առարկաների, բույսերի վրա, ջրի մեջ, ինչպես նաև հում միս և ձու ուտելով: Թռչնագրիպի կանխարգելման հատուկ պատվաստանյութեր չկան: Երբ մարդը հիվանդանում է, ջերմաությունը բարձրանում է, մկանները, գլուխն ու կոկորդը ցավում են, հնարավոր է փորլուծություն և փսխում։ Վարակվելուց երկու-երեք օր հետո սովորաբար առաջանում է թաց հազ՝ հաճախ արյան խառնուրդով, և առաջանում է շնչարգելություն։ Ժամանակի ընթացքում հիվանդությունը դառնում է ծանր՝ լյարդի, երիկամների և ուղեղի վնասումով։

Թռչնի «օմիկրոն»

Ներկայիս բռնկումը սկսվել է փետրվարին Ինդիանայում։ Թռչունները դադարել են ձու ածել, կորցրել են ախորժակը, հազացել են, շնչուղիները խցանվել են, և փորլուծություն են ունեցել: Տարածաշրջան ժամանած չվող թռչուններին ուսումնասիրելուց հետո APHIS-ի գիտնականները պարզել են, որ նրանցից ոմանք ունեն ռեկոմբինանտ վիրուս՝ եվրասիական H5N1 տարբերակի գեներով:

ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնի փորձագետները նշում են, որ մարդկանց վարակման ռիսկը շատ ցածր է: Իրոք, դա տեղի չի ունեցել ԱՄՆ-ի նախորդ բռնկումների ժամանակ 2014 և 2015 թվականներին: Սակայն այլ երկրներում վիճակագրությունն այլ է։

1997 թվականին Հոնկոնգում H5N1 վիրուսը հայտնաբերվել է 18 մարդու մոտ: 2003 թվականին թռչնագրիպն արդեն գրանցվել է ողջ Ասիայում, ինչպես նաև Աֆրիկայի, Եվրոպայի և Մերձավոր Արևելքի առանձին վայրերում։ Եգիպտոսում 2015 թվականի ընդամենը երկու ամսում վարակվել է 88 մարդ։ Ընդհանուր առմամբ, 2003 թվականից ի վեր ԱՀԿ-ն գրանցել է 863 դեպք, մահացու ելքով՝ 455։ Բոլորը վարակվել են H5N1 թռչնագրիպով։

 Պաշտպանությունը 

Ամբողջ աշխարհում միլիարդավոր դոլարներ են ծախսվում թռչնագրիպի ուսումնասիրության և հնարավոր համաճարակին հակազդելու համար։ Տասնյակ դեղագործական ընկերություններ մշակում են պատվաստանյութերի նախատիպեր, որոնք կարող են արագ ադապտացվել, երբ ի հայտ են գալիս վիրուսի՝ մարդկանց համար վտանգավոր տարբերակներ: ԱՄՆ կենդանիների և բույսերի առողջության տեսչական ծառայությունը  ունի հատուկ ծրագիր՝ վայրի թռչունների մեջ բարձր ախտածին շտամները հայտնաբերելու համար:

Համաճարակաբանները հետևում են թռչնաբուծության և մարդու բոլոր վարակների յուրաքանչյուր բռնկմանը, մինչդեռ վիրուսաբանները շտամների գենետիկ հետազոտություններ են անցկացնում: Կարևորը բաց չթողնելն է թռչնագրիպի՝ մարդուց մարդու փոխանցման նույնիսկ մեկ դեպք։ Սա վկայում է այն մասին, որ վիրուսը բավականաչափ հարմարվել է մարդկային պոպուլյացիայի մեջ տեղափոխվելու համար: Իսկ դրանից հետո՝ դեպի համաճարակ մեկ քայլ է: