Մուսա լեռան մասունքներ, որոնք Բիթյասից հասել են Երևան

Մուսալեռցի Կիրակոս և Հայկուհի Ջամբազյանները մանկահասակ երեխաներ էին, երբ թուրքը խաթարեց նաև մուսալեռցիների անդորրը: Բիթյաս գյուղում ծնված այս երեխաները ևս հայտնի հերոսամարտի բովով անցան, հասան մինչև Այնճար: Ճակատագիրը հետագայում նրանց միավորեց, 6 զավակ ունեցան:

Երբ ֆրանսիական բանակը 20 տարով վերցրել էր Մուսա լեռան տարածքը, շատերը, այդ թվում նաև նրանք, վերադարձան հայրենիք, բայց 1946 թ․-ին պայմանագրի ժամկետը լրանալուց հետո շատերը լքեցին Մուսա լեռը՝ իրենց հետևից այրելով այն ամենը, ինչ կարող էր բաժին հասնել թուրքերին: Իսկ այն անհրաժեշտ իրերը, որ հնարավոր է վերցնել իրենց հետ, տեղափոխեցին Այնճար, որտեղ երկար չմնացին: Ջամբազյանները ևս մեծ հայրենադարձության մաս կազմեցին ու տեղափոխվեցին Հայաստան: Այսօր մուսալեռցի ամուսինների 6 զավակներն ապրում են տարբեր երկրներում՝ Լիբանանում, Կանադայում, Հայաստանում…

Ամենափոքր որդին՝ 61-ամյա Մեսրոպ Ջամբազյանը, հայրենիքում է ապրում ու աշխատում, մասունքները, որ մնացել են մուսալեռցի ծնողներից, ոչ միայն հուշերն են, այլև դրանք մարմնավորող բազմաթիվ իրեր, որոնք նրանք բերել են Հայաստան: Հենց այդ մասին էլ SHANTNEWS.am-ի հետ զրույցում պատմում է Մեսրոպ Ջամբազյանը:

«Դրանք մեզ համար շատ թանկարժեք են, որովհետև դրանք ոչ միայն իրեր են, այլև պատմություն կա, էնտեղ կան և՛ կենցաղային իրեր, և՛ փամփշտակալներ, կաղապարներ ինքնաշեն, Աստվածաշունչներ կան: Կա շատ հին Աստվածաշունչ, որ երբ թուրքերը արգելել են հայերին խոսել հայերեն, տպագրել են թուրքերեն բառերով, բայց հայատառ: Պատարագները արել են թուրքերեն, բայց հայատառ, մարդիկ պահել են իրենց հավատն ամեն գնով, և հիմա դրանք ոչ միայն իրեր են, այլև հիշեցնում են այն օրերը, երբ հայրս պատմում էր այդ ամենի մասին»,-պատմում է Ջամբազյանը:

Նա հիշում է նաև այդ պատմություններից, թե ինչպես 1939թ․-ին տեղափոխվեցին Այնճար, այնուհետ կաթողիկոս Չորեքչյանը հայտարարեց հայրենիքի բնակեցման անհրաժեշտության մասին, իր ծնողներն առաջիններից էին, որ արձագանքեցին:

«Ամեն ինչ թողեցին, եկան Հայաստան, որպեսզի շենացնեն, այն ժամանակ Հայաստանի բնակչությունը սակավացավ, որովհետև ֆաշիստական բանակի հետ կռվում շատերը զոհվեցին, զրկանքներ կրելով եկան Հայաստան հայրս, մայրս, ոչ մի անգամ չփոշմանեցին»:

Եկան՝ իրենց հետ բերելով այն ամենը, ինչ հնարավոր էր, քանի որ նրանց հայտնել էին, որ Հայաստանում պայմաններ չկան, բերել էին նաև բազմաթիվ կենցաղային իրեր, որոնցից շատերն այսօր Ջամբազյանների տանը պահվում են որպես մասունքներ, բայց մեկը կա, որ նրանց հիշեցնում է Մուսա լեռան հարիսայի համը:

«Չենք կիրառում պղնձից պատրաստված իրերը, շերեփներ, ղազաններ, մեծ ու փոքր թասեր, ջրամաններ: Բայց մի ղազան կա, որ մինչև հիմա օգտագործում ենք բլղուր խաշելու համար, և դրա մեջ, երևակայեք, շատ ավելի համեղ է լինում, քան մյուս տարաների մեջ»:

Կան նաև փամփուշտ պատրաստելու կաղապարներ, որոնք ամենայն ճշգրտությամբ են պատրաստվել, այն էլ ձեռքով:

«Չի եղել նման տեխնիկա, բայց ինչ ճշգրտությամբ պատրաստել են, ու հայրս պատմում էր, որ նույնիսկ վառոդ էին սարքում ծծմբով, որպեսզի կռվեն թուրքերի դեմ»:

Հետագայում այս արհեստը նրա եղբայրը կիրառել է նաև Արցախյան պատերազմի ժամանակ․

«Ավագ եղբայրս Արցախյան պատերազմի ժամանակ զինագործ էր, մետաղագործ, ուսանողական ավտոմատներ կային դպրոցներում, բերում էին գործարան, սարքում էր մարտական, ուղարկում էին Արցախ, որպեսզի կռվեին, առաջին օրերին, երբ որսորդական հրացաններով էին պաշտպանվում»:

Նախնիներից հասած ամեն մի առարկա թանկ է, դրանք մեծ մասամբ կպահպանեն տանը, սակայն կան բաներ, որոնց հետագա պահպանման մասին հարկ է հոգալ․

«Մանավանդ գրքերը մնալով փչանում են, մասնատվում են, 1800-ականների տպագրության են, կուզենայի հանձնել Մատենադարան, կամ որևէ թանգարանի, որպեսզի չկորեն»,- ասում է ցեղասպանություն ապրած մարդկանց զավակը: