«Գյումրեցի Մարտինը կամ Քառասունքի երդումը» ֆրանսահայ լրագրողի գիրքը Գյումրիի և քաղաքի նվիրյալ մարդկանց մասին է

88-ին Լենինականի ֆրանսիական թեքումով 10-րդ դպրոցն ավերակների վերածվեց, փլատակներում մնացին աշակերտներ  ու ուսուցիչներ: Այդ ծանր օրերին էր, որ սեփական վիշտը կոկորդում խեղդելով՝ նա երդվեց հարազատ դպրոցը նույն տեղում կառուցել։ Գյումրեցի Մարտինն էր Փաշայան՝ դպրոցի տնօրենը: Հենց նրան է  ֆրանսահայ հեղինակը իր գրքում կոչել Հսկա: 88-ի երկրաշարժից 40 օր անց նա արդեն իր նպատակներն իրականացնելու գործին ձեռնամուխ եղավ:

1990-ականների սկզբին արդեն ֆրանսիական դպրոցը նոր շենք ունեցավ՝ Ֆրանսիայի սենատի հայասեր պատգամավորների, Ֆրանսիայի տեղական մարմինների, կազմակերպությունների ու այլ դոնորների ֆինանսական ներդրումներով ու Մարտին Փաշայանի ջանքերով։ Այս ամբողջ պատմությունն է հիմք եղել ֆրանսահայ լրագրողի համար գյումրեցի Մարտինի մասին գիրք գրելու։ 14 տարի առաջ գործնական մեկ հանդիպումից է ծնվել Պասկալ Մագեզյանի և Մարտին Փաշայանի մտերմությունը:

Պասկալ Մագեզյանի «Քառասունքի երդումը» գիրքն արդեն հայերենով հասանելի է ընթերցողներին: Գիրքը հայերեն թարգմանվել է Կազա հիմնադրամի հովանավորությամբ:

Ֆրանսահայ լրագրողը թեև լավ չի տիրապետում հայերենին, բայց հասկանում է լեզուն, որն էլ օգնել է նաև հասկանալ, ընկալել գյումրեցի Մարտինի ճակատագրի պատմությունը:

Հեղինակը ներկա չէր գրքի հայերեն թարգմանության շնորհանդեսին, բայց Ֆրանսիայից տեսակապով ներկա գտնվեց միջոցառմանը:

«Մարտին Փաշայանի հետ իմ մտերմությունն ավելին է, քան ընկերությունը: Նա ինձ համար իդեալական մարդու տեսակ է, ով աղետի հասցրած վիշտը չմոռացած՝ իրեն նվիրեց հայրենի քաղաքին։

Սերունդներ կրթելու լի հույսերով էր ապրում: Նա ուժեղ կամքի տեր է, հանուն սերունդների կրթության նա հազարավոր կիլոմետրեր է անցել։ Երկար ժամանակ եմ ապրել Փաշայանի հետ ձեր քաղաքում, տեսել եմ, լսել 88-ի աղետը վերապրած ճակատագրերի մասին, Գյումրին այն քաղաքն էր, որը ցավից ծնկի չեկավ, ու գիտե՞ք ինչու, որովհետև ձեր քաղաքն ունի Մարտինի նման հսկաներ»,- տեսակապով ասել է գրքի հեղինակը:

Մարտին Փաշայանն այն անվանում է հուշագիրք, որը միայն իր մասին չի պատմում, այստեղ հիշողություններ են, որտեղ հազարավոր ճակատագրեր իրար նման են, վիշտը հաղթահարելու պայքարը նույնպես:

Պասկալ Մագեզյանի գրքի հայերեն թարգմանությամբ զբաղվել է Աննա Ունուպօղլյանը, նաև ֆրանսերենով գրքի բովանդակային մասի իր մասնակցությունն է ունեցել: «Գյումրեցի Մարտինը կամ Քառասունքի երդումը» գրքում ներկայացված են նաև այն անհատներն ու կազմակերպությունները, որոնք ներդրում են ունեցել աղետից հետո Գյումրիի վերականգնման գործում: