Շիրակի մարզի պատմամշակութային ևս 10 կառույց ստացել է պատմական հուշարձանի կարգավիճակ

Շիրակի մարզի հուշարձանների պահպանության ցանկում ներառված է շուրջ 2500 հուշարձան, որոնցից պետական սեփականություն է հանդիսանում 1200-ից ավելին։ Ժամանակ առ ժամանակ թիվը փոխվում է, պատմական, գիտական, մշակութային արժեք ունեցող օբյեկտները ստանում են հուշարձանի կարգավիճակ և հայտնվում նորահայտների ցանկում։ Հուշարձանը համարվում է նորահայտ, մինչև ՀՀ ԿԳՄՍ  նախարարության գիտամեթոդական խորհուրդը կորոշի՝ հուշարձանը որ ցանկում ներառել՝ պետական, թե պետական սեփականություն հանդիսացող հուշարձանների ցանկում։ 2021 թվականին Շիրակի մարզից նորահայտի կարգավիճակ է ստացել 10 հուշարձան։

« Գյումրիի հին ֆանտանը, որը Արթուր Թարխանյանի արվեստի գործն է։ Այդ ֆանտանը ստացել է նորահայտի կարգավիճակ և պետական ցուցակին է կցվել»,- ShnatNews.am-ի հետ զրույցում նշել է Պատմական միջավայրի պահպանության Շիրակի մարզային ծառայության պետ Վալերիկ Նազարեթյանը։

Շատրվանը բարեկամության խորհրդանիշ է համարվել, նույնանուն երկաթե շատրվանը կառուցվել է 1982-84 թվականներին։ Ճարտարապետ Արթուր Թարխանյանի վերջին աշխատանքն է՝ կառուցված խորհրդային մոդեռնիզմի ոճով։ Այն բացվել է Լենինականի 60-ամյակի տոնին, որն էլ քաղաքի բնակիչներն անվանել են «60-ամյակի տորթ»։

Նորահայտ հուշարձանների ցանկում են հայտնվել Գյումրիի քյարիզները։ Դրանք Ալեքպոլյան ժամանակաշրջանի ստորգետնյա ենթակառուցվածքներ են, քաղաքի պատմական միջուկում են հիմնականում կառուցված և ձգվում են տասնյակ կիլոմետրեր։ 1850-ականներին քյարիզները կառուցվել են ջրամատակարարման համար։ Հետագայում քյարիզների վրա են կառուցվել նոր թաղամասերը։ Ավելի քան 2 դար անց փողոցաշինական կամ կառուցապատման աշխատանքների ժամանակ դրանք հաճախ բացվում են։

«Դրանք համայնքապատկան են, հուշարձանի կարգավիճակ են ստացել, ուսումնասիրությունից հետո պարզ կլինի՝ հուշարձանները համայնքն է օգտագործելու, թե ոչ։ Մինչ այդ արդեն մենք ենք իրականացնում պահպանությունը, մինչև տեսնենք՝ ինչ կլինի»,- ասել է Նազարեթյանը։

Իսկ մոտավոր քարտեզագրմամբ քյարիզները ձգվում են 5 կենտրոնական ուղղություններով, և յուրաքանչյուրն ունի իր ճյուղավորումը։ Փողոցաշինական աշխատանքների ընթացքում դրանք նաև վնասվում են, շատ հատվածներում արդեն խցանված են։ Քյարիզները համարվում են վտանգված հուշարձաններ։

Ընդհանուր առմամբ Շիրակի մարզում առավել վտանգված 62 հուշարձան կա, որոնք պետական սեփականություն հանդիսացողների ցանկում են։ Պահպանության ուղղությամբ լուրջ քայլերի բացակայության հետևանքով քաղաքի հայտնի Սևյանի մշակույթի պալատի կիսաքանդ շենքում «Սասունցիների պարը» խճանկարը հայտնվել է վտանգվածների ցանկում։ Խճանկարը ճաքճքվել է, սալիկները պոկվել են, շենքի տանիք չունենալու պատճառով նաև խոնավությունից քայքայվում է։

Ժողովրդական նկարիչ Ֆերդինանդ Մանուկյանի հրաշալի գործն ունի 16 մետր երկարություն և 4 մետր բարձրություն։ Նման որմնանկարչություն արել են միայն իտալական Ֆլորենցիայում։ Խճանկարի ճաքերը հետզհետե ճյուղավորվում են, խոնավությունն էլ նպաստում է սալիկների թուլացմանը։ Վալերիկ Նազարեթյանը նշել է, որ սա միակ պատմամշակութային արժեք ներկայացնող հուշարձանը չէ Գյումրիում, որ կորստյան եզրին է։

«Օրինակ՝ հայտնի բալկոնով շենքը։ Հուշարձանների պետական ցուցակում է գտնվում, օտարման ոչ ենթակա ցուցակի մեջ է, բայց արդեն վտանգված հուշարձան է»,- նշել է Պատմական միջավայրի պահպանության Շիրակի մարզային ծառայության պետը։

Վտանգված ու պետական հուշարձանների ցանկում ընդգրկված պատշգամբը «Կումայրի» արգելոցի հաշվեկշռում է, բայց համայնքային ենթակայության չէ։ Ենթակայություններից բացի, կառույցները հստակ մոտեցում չունեն, թե ով է զբաղվելու շենքի պահպանությամբ, որի պատշգամբը գոնե երկու տարի առաջ վտանգավորներից չէր։ Այս շենքի նման խիստ վտանգված է  Գյումրի -Բավրա ճանապարհին գտնվող «Ղոչի աղբյուրը», հուշարձանը թեքվել է և հայտնվել  փլուզման վտանգի տակ։

Պատմական միջավայրի պահպանության ծառայության ուսումնասիրությունները մարզի տարածքում պարբերաբար են, շրջայցերի ընթացքում հայտնաբերում են թաքնված ու եզակի հուշարձաններ, որոնց պատմական արժեք ճանաչելու հարցում նախարարության փորձագիտական եզրակացություններն են անհրաժեշտ։