17:48 17.04.2024
Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի միջազգային օրվան ընդառաջ՝ Մամուլի ազգային ակումբում տեղի է ունեցել ասուլիս՝ «Հայաստանի և Արցախի պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության խոչընդոտները և հնարավորությունները» թեմայով:
Ասուլիսի բանախոսներն էին՝ ԿԳՄՍ նախարարության պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության վարչության պետ Հարություն Վանյանը, «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Արմեն Հովհաննիսյանը և «Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Խաչիկ Հարությունյանը:
Հուշարձանապահպանությունը՝ առաջնահերթություն
Պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության վարչության պետ Հարություն Վանյանի տեղեկացմամբ՝ Հայաստանում հուշարձանների պետական ցուցակը կազմվում է ՀՀ կառավարության որոշումներով՝ յուրաքանչյուր մարզի և Երևանի համար առանձին. դրանք ընդհանուր առմամբ 25000 են՝ ներառյալ նորահայտ հուշարձանները:
Հուշարձաններին հատկացվող ֆինանսական միջոցները տարեցտարի ավելացվում են, և ըստ այդմ՝ բազմապատկվում են հուշարձանների թե՛ ուսումնասիրման, թե՛ պահպանության, թե՛ վերականգնման ու ամրակայման աշխատանքները: «Այս ոլորտում բյուջեն վերջին տարիների համեմատ մոտ 6 անգամ աճել է՝ կազմելով 1 մլրդ 150 մլն դրամ: Ուշադրության կենտրոնում են ոչ միայն կրոնական, այլև պետական, հասարակական, պաշտպանական կարևորության հուշարձաններ»,- ասել է Հարություն Վանյանը՝ նշելով, որ որոշ հուշարձանների ամրակայման և վերականգնման մրցույթներ արդեն կայացել են, որոշ դեպքերում էլ պարզապես դիմող շինկազմակերպություններ չեն լինում, ինչը մտահոգիչ խնդիր է:
Իրազեկման կարևորության մասին
«Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Խաչիկ Հարությունյանի խոսքով՝ հուշարձանների ուսումնասիրման, վկայագրման, պահպանական գոտիների կազմման և միջազգային ասպարեզում հանրահռչակման առումով նախորդ տարի իրականացվել է բավականին արդյունավետ աշխատանք, որն այս տարի կլինի շարունակական: Հուշարձանների պահպանման գործում նա կարևորել է հանրության իրազեկվածության և քաղաքացիների իրավագիտակցության բարձրացումը նաև ոչ ֆորմալ կրթական գործիքների միջոցով:
Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի միջազգային օրը կնշվի մի շարք միջոցառումներով
«Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Արմեն Հովհաննիսյանի տեղեկացմամբ՝ Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի միջազգային օրվա առիթով 2023 թվականին անցկացվել է 190 միջոցառում՝ կրթական ծրագրեր, մաքրման աշխատանքներ, սեմինարներ ու բաց դասեր: Դրանց թիվն այս տարի կավելանա:
Հարությունն Վանյանն էլ իրազեկել է, որ օրվա շրջանակում Գեղարքունիքի մարզի «Բերդկունք» («Սպիտակ բերդ») ամրոցում ՀՀ ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը և Եվրոպական միության պատվիրակության ղեկավար Վասիլիս Մարագոսը կպարգևատրեն «Եվրոպական ժառանգության օրեր» ծրագրի «Եվրոպական ժառանգության երիտասարդ կերտողներ» մրցույթի մասնակիցներին:
Մրցույթն ուղղված է պատմամշակութային ժառանգության հանրահռչակմանը. այն ԿԳՄՍ նախարարության համակարգմամբ իրականացրել է Ե․ Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանը:
«Մրցույթն իրականացվել է «Եվրոպական ժառանգության երիտասարդ կերտողներ» համաեվրոպական հարթակի համատեքստում՝ «Եվրոպական ժառանգության օրեր» ծրագրի շրջանակում։ Հայաստանը մրցույթին ներկայացել է 11-17 տարիքային խմբում։ Մրցույթում ներկայացվել է 41 աշխատանք. պատանեկան խմբերն ու անհատները մրցել են ազգային ժառանգության մասին իրենց պատկերացումներով՝ ներկայացնելով տեսասահիկներ, կոմիքսներ, անիմացիոն սյուժեներ, նկարչական աշխատանքներ, մինչև 5 րոպե տևողությամբ տեսանյութեր։ Ներկայացված աշխատանքներից 6-ն ընդգրկվել է եզրափակիչ փուլում»,-ասել է Հարություն Վանյանը՝ նշելով, որ այն հուշարձանները թե՛ տեղական, թե՛ միջազգային մակարդակում հանրահռչակելու լավ հարթակ է:
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ցանկում նոր հուշարձաններ ընդգրկելու մասին
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ցանկում ընդգրկված են երեք հուշարձանախմբեր՝ Սանահինի և Հաղպատի վանական համալիրները, Գեղարդի վանքը և Ազատ գետի հովիտը, Էջմիածինը՝ իր եկեղեցիներով և Զվարթնոցի տաճարը:
Նախնական ցանկում 4 հուշարձանախումբ են՝ Դվին հնավայրը, Նորավանքն ու Ամաղուի ձորահովիտը, Երերույքի տաճարը, Տաթև վանական համալիրն ու Տաթևի անապատը։ Նրա տեղեկացմամբ՝ Տիրինկատար լեռան վրա գտնվող վիշապաքարերը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության նախնական ցանկում ընդգրկելու նպատակով պատրաստվում է հայտ՝ որպես Հայկական լեռնաշխարհին բնորոշ բացառիկ մշակութային երևույթ, որն այլ տեղ չի հանդիպում:
Ընթացակարգը ներկայացնելիս Խաչիկ Հարությունյանն ասել է, որ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ցանկում ընդգրկելու չափանիշներն այս տարիների ընթացքում ընդլայնվել են և խստացվել: Պահանջում է համալիր ուսումնասիրություն և հուշարձանի՝ համաշխարհային արժեք ունենալու հիմնավորում: «2021 թվականից իրականացնում ենք համաշխարհային ցանկում ընդգրկված երեք անվանակարգերի ուսումնասիրություն և դրանց կառավարման պլաններ, ինչպես նաև միջանկյալ զեկույցների պատրաստում: ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գործընկերների հետ մշտական կապը ստեղծվել է. նախորդ տարի Հայաստան են ժամանել փորձագետներ Հունաստանից, Իտալիայից, Շրի Լանկայից, ինքներս մասնակցել ենք միջազգային գիտաժողովների: 2023 թ. դեկտեմբերին Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոնը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ից ևս մեկ դրամաշնորհ ստացավ, և այս պահին նախապատրաստական աշխատանքներ են ընթանում Տաթևի և Տաթևի Մեծ անապատ վանական համալիրները 1954 թ. Հաագայի կոնվենցիայի շրջանակում ուժեղացված պաշտպանության տակ առնելու համար հայտ պատրաստելու նպատակով»,- իրազեկել է Խաչիկ Հարությունյանը:
Հուշարձանների վնասումը կանխող միջոցառումների մասին
«Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Արմեն Հովհաննիսյանի խոսքով՝ 2023 թ. հուշարձանների տարածքներում արձանագրվել է 85 իրավախախտում, որից երեքը՝ վանդալիզմի դեպք, 30-ի մասով հարուցվել է քրեական գործ:
«Դեպքերը կանխելու նպատակով տարբեր միջոցառումներ են իրականացվում, այդ թվում՝ համայնքային հուշարձանապահպանության աշխատանքներ, սեմինարներ, բաց դասեր: Քաղաքացին հաճախ վնաս է հասցնում հուշարձանին՝ առանց իրազեկված լինելու այդ մասին՝ իրականացնելով հողահարթեցման, շինարարական աշխատանքներ: Իրազեկման աշխատանքներով փորձում ենք ճանաչելի դարձնել և հնարավորինս կանխել դեպքերը»,- ասել է Արմեն Հովհաննիսյանը և նշել, որ 600-ից ավելի վտանգված հուշարձան կա ՀՀ տարածքում:
Հողաքանդման, վանդալիզմի դեպքերին անդրադառնալով՝ Վանյանը նշել է, որ դրանք արձանագրելիս նախարարությունը դիմում է իրավապահ մարմիններին: ԿԳՄՍ նախարարության ներկայացուցիչը կարծում է՝ արձանագրված դեպքերը պետք է պատժիչ արդյունք ունենան, որպեսզի գանձագողությունն ու հուշարձանների վնասումը հնարավորինս կանխվեն:
Ըստ Հարություն Վանյանի՝ կանխող միջոցառում իրականացնելիս նախ պետք է տարորոշել՝ ինչ բնույթի հուշարձան է և ինչ վնասվածք է հասցվել. «Հնավայրերի ու դամբարանադաշտերի դեպքում հրատապ պեղումներ պետք է իրականացվեն՝ փրկելու մնացած՝ չվանսված արժեքները՝ հնագիտական շերտերն ու առարկաները: Կարծում եմ՝ ավելի կոշտ դիրքորոշում պետք է ունենանք ժառանգությունը գիտակցաբար վնասող անձանց նկատմամբ՝ իրավական դաշտում: Ճարտարապետական հուշարձանների դեպքում, երբ ինքնագործունեությամբ երեսապատում են արել, ներկել են կամ, օրինակ, երկրորդ հարկ են ավելացրել, նման դեպքերը հնարավոր է վերացնել՝ հուշարձանը բերելով նախկին տեսքի: Իսկ եթե անդառնալի է վնասը, դա պատժելի է իրավական ընթացակարգով»:
Կոնդի հուշարձանների պահպանությունը օրենքի պահանջ է
«Կոնդը երբևէ գրանցված չի եղել իբրև պատմամշակութային հուշարձան: Կոնդում կան առանձին գրանցված շենքեր, կառույցներ և շինություններ, որոնք ունեն հուշարձանի կարգավիճակ և պետական ցուցակում ընդգրկված են կամ նորահայտ հուշարձանների կարգավիճակում են: Վերջին տարիներին հենց մեր ուսումնասիրությունների հիման վրա 10 նորահայտ օբյեկտ ընդգրկվել է նորահայտ հուշարձանների ցուցակում»,- հայտնել է Հարություն Վանյանը:
Խոսելով Կոնդի վերակառուցման մրցույթի մասին՝ Վանյանը նշել է, որ օրենքից բխող հիմնական պահանջը եղած հուշարձանների և դրանց պահպանական գոտիների ու միջավայրի պատշաճ պաշտպանությունն է:
«Բոլոր հուշարձանները պետք է պահպանվեն. դրանք պատշաճ ձևով ընդգրկված են մրցույթի տեխնիկական հայտերի մեջ: Մրցույթի մասնակիցները տեղեկացված են, թե որոնք են պատմամշակութային հուշարձանները, և որ դրանք պաշտպանված են օրենքով: Ցանկացած նախագիծ-առաջարկ պիտի ներառի դրանց բոլորի պահպանությունը՝ անկախ նրանից, թե ինչպիսի քաղաքաշինական ծրագիր կհաստատվի»,- նշել է Վանյանը՝ ընդգծելով հուշարձանների պահպանման վերաբերյալ ոչ ֆորմալ կրթության դերը. պատրաստվում են հոլովակներ երիտասարդների ու դպրոցականների համար:
ԼՂ պատմամշակութային ժառանգությունը վտանգված է
Հարություն Վանյանի խոսքով՝ Լեռնային Ղարաբաղի հուշարձանների նկատմամբ վանդալիզմի դեպքերի վերաբերյալ ԿԳՄՍ և ԱԳ նախարարությունները միջազգային գործընկերների հետ պարբերական աշխատանքներ են իրականացնում՝ օգտագործելով բոլոր խողովակները: «Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Խաչիկ Հարությունյանն իր հերթին հայտնել է, որ գործում է Լեռնային Ղարաբաղի հուշարձանների մշտադիտարկման խումբ, որն արձանագրում և փաստագրում է այն բոլոր տեսանելի, երբեմն նաև ոչ տեսանելի վանդալիզմի դեպքերը և դրանք փոխանցում համապատասխան կառույցներին: Մշտադիտարկմամբ արձանագրվում են ամենօրյա փոփոխությունները:
2020 թ․ 44-օրյա պատերազմից և 2023 թ․ սեպտեմբերի 19-ի դեպքերից հետո տարբեր միջազգային հարթակներում (ՅՈՒՆԵՍԿՕ, Եվրոպայի խորհուրդ և այլն) նիստերի, համաժողովների, գիտաժողովների ընթացքում ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության ներկայացուցիչները մշտապես բարձրացնում են Լեռնային Ղարաբաղի պատմության և մշակույթի հուշարձանների հետագա պահպանության հարցերը, վերհանում Ադրբեջանի կողմից իրականացված վանդալիզմի փաստերը և հրավիրում միջազգային կազմակերպությունների ուշադրությունը:
22:29 30.04.2024
Չեխիայի նախագահն ու ԵՀ ղեկավարը քննարկել են Ուկրաինայում իրավիճակը22:18 30.04.2024
Նորվեգիան Ուկրաինային լրացուցիչ 630 մլն դոլար կհատկացնի21:52 30.04.2024
Մայիսի 2-ին Երևանի և մարզերի որոշ հասցեներում լույս չի լինի21:08 30.04.2024
Մխիթար Հայրապետյանն ընդունել է Ֆրանսիայի պատվիրակությանը20:06 30.04.2024
Գիտնականները նյութ են ստեղծել հողից ուրանը անվտանգ հեռացնելու համար19:52 30.04.2024
Դանիան չեղարկել է ավիաշոուն՝ գումար խնայելու համար19:40 30.04.2024
ՄԱԳԱՏԷ-ի գլխավոր տնօրենը կայցելի Իրան19:32 30.04.2024
Մեծ հարգանքով ենք վերաբերվում «Բավարիային»․ Անչելոտի19:13 30.04.2024
«Ինտերը» նախատեսում է ամռանը ձեռք բերել առնվազն 5 նոր ֆուտբոլիստի19:08 30.04.2024
Ստեփանծմինդա-Լարս ավտոճանապարհը բաց է18:57 30.04.2024
Զորադաշտում հրետանավորներն են. ՀՀ ՊՆ-ն տեսանյութ է ներկայացրել18:52 30.04.2024
Նրան կարելի է համարել լեգենդ․ Տուխելը՝ Անչելոտիի մասին18:30 30.04.2024
Դողում էի, երբ առաջին անգամ հանդիպեցի նրան․ Արման Ծառուկյան18:25 30.04.2024
ՀՀ տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ18:06 30.04.2024
Մայք Թայսոնի մենամարտը Ջեյք Փոլի հետ պաշտոնական կարգավիճակ է ստացել17:49 30.04.2024
«World in Serbia» ծրագրի շրջանակում կտրամադրվի կրթաթոշակ17:30 30.04.2024
Անկեղծ` նրանք լավագույն թիմը չեն դաշտում․ Կիմիխը` «Ռեալի» մասին16:53 30.04.2024
Հայ բռնցքամարտիկը ռինգ դուրս կգա Սաուլ Ալվարեսի մենամարտից առաջ16:34 30.04.2024
Առաջին անգամ հայտնաբերվել է բարձր ախտածին թռչնագրիպով դելֆին16:23 30.04.2024
Եթե ММА-ում չլինեի, կլինեի շինարար՝ հորս նման․ Արման Ծառուկյան16:07 30.04.2024
Լեհաստանը ՆԱՏՕ-ի միջուկային ծրագրին մասնակցելու հայտ է ներկայացրել16:00 30.04.2024
Ովքե՞ր են «Մանչեսթեր Յունայթեդի» անձեռնմխելիները15:44 30.04.2024
Ադրբեջանը երկկողմ և խաղաղ բանակցությունների կողմնակից է․ Բայրամով15:40 30.04.2024
Աշխարհի 4-րդ ռակետը կամային հաղթանակով դուրս է եկել 1/8 եզրափակիչ15:33 30.04.2024
Սողանք՝ Լծեն-Տաթև ավտոճանապարհին15:15 30.04.2024
Հայտնի են Օլիմպիական խաղերի մասնակից ֆուտբոլի 16 հավաքականներից 14-ը15:03 30.04.2024
Վրաստանում մայիսի 3-12-ը հանգստյան օրեր են լինելու14:50 30.04.2024
Ֆրանսիական բանտերը կրկին ռեկորդ են սահմանել բանտարկյալների թվով14:43 30.04.2024
Լոնդոնում սամուրայական սրով տղամարդը հարձակվել է անցորդների վրա22:40 30.04.2024
Ինչո՞ւ է Հունգարիան արգելափակում Եվրամիության օգնության տրամադրումը ՀայաստանինՀունգարիայի կառավարությունը խոչընդոտում է Հայաստանին Եվրամիության օգնության հատկացումը: Տեղեկությունն այս մասին տարածել է «Ազատություն» ռադիոկայանի աղբյուրը: Ի՞նչ օգնության մասին է խոսքը: Թեմային «Հորիզոնի» տաղավարում անդրադարձել է Արտյոմ Երկանյանը։ «Ոչ պաշտոնական, սակայն հավաստի տեղեկությունների համաձայն, Բրյուսելու վերջերս համաձայնություն էր ձեռք բերվել Հայաստանին 10 մլն եվրո հատկացնելու մասին: Այդ գումարը պետք է հատկացվեր ԵՄ խաղաղության հիմնադրամից, պետք […] ...
22:07 30.04.2024
Պատերազմի պայմաններում չի կարելի խոսել սահմանազատման մասին. Հրաչյա ԱրզումանյանՀայաստան-Ադրբեջան սահմանին կոորդինատների ճշգրտման աշխատանքները ընթացքի մեջ են: Դա տեղի է ունենում այն պայմաններում, երբ Հայաստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարները հանդիպելու են Ալմաթիում: Ինչպիսի՞ կերպարանափոխման կարիք ունի անվտանգության համակարգը: Այս և այլ թեմաների անդրադարձել է ռազմական հարցերի և անվտանգության փորձագետ Հրաչյա Արզումանյանը: Ամբողջական հարցազրույցը՝ տեսանյութում: ...
21:52 30.04.2024
Մայիսի 2-ին Երևանի և մարզերի որոշ հասցեներում լույս չի լինի«Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» փակ բաժնետիրական ընկերությունը տեղեկացնում է, որ մայիսի 2-ին պլանային նորոգման աշխատանքներ իրականացնելու նպատակով ժամանակավորապես կդադարեցվի հետևյալ հասցեների էլեկտրամատակարարումը` Երևան քաղաք՝ 11։00-16:00 Տիգրան Մեծի պող. 48, 54, 54Ա շենքեր և Գլինկայի փ. 6 շենք, 11։00-17:00 Ներսիսյան փ. 7 շենք, Ազատության պող. 14 շենք, Դավիթ Անհաղթի փ. 2-4, 7-9 շենքեր, Ազատության պող. 21-21/3 շենքեր, […] ...
21:19 30.04.2024
Շիրակի մարզպետը շրջայցով այսօր եղել է Ամասիա համայնքի Հողմիկ բնակավայրումՇիրակի մարզպետ Մուշեղ Մուրադյանն աշխատանքային շրջայցով այսօր եղել է Ամասիա համայնքի Հողմիկ բնակավայրում, մարզպետի աշխատակազմի պատասխանատուների հետ դիտարկվել է մշակույթի տան վերանորոգման աշխատանքների ընթացքը։ «Ամասիա համայնքի Հողմիկ բնակավայրի մշակույթի տան վերանորոգում» տնտեսական և սոցիալական ենթակառուցվածքների զարգացմանն ուղղված սուբվենցիոն ծրագրի ընդհանուր արժեքը կազմում է 79․4 մլն դրամ, որից կառավարության համամասնությունը 45 տոկոս է։ Աշխատանքները մեկնարկել են […] ...
20:53 30.04.2024
Հայաստանն ու Ադրբեջանը հաստատել են Ալմաթիում կայանալիք բանակցություններին մասնակցությունըՀայաստանն ու Ադրբեջանը հաստատել են իրենց մասնակցությունը Ղազախստանում բանակցություններին, դրանց անցկացման ժամկետը կհայտարարվի ավելի ուշ, «ՌԻԱ Նովոստիին» ասել է Ղազախստանի արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Այբեկ Սմեդյարովը։ «Ալմաթիում կկայանան Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների բանակցությունները», – ասել է Սմեդյարովը։ Ղազախստանում երկու երկրների միջև բանակցություններ վարելու գաղափարն առաջարկել է հանրապետության նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը Հայաստան և Ադրբեջան կատարած […] ...
20:28 30.04.2024
Վեհափառ հայրապետները վերաշեշտել են Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունն ամուր պահելու հրամայականըՀեռախոսազրույց են ունեցել Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ու Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա կաթողիկոսը: Այս մասին հայտնում է Մեծի տանն Կիլիկիո կաթողիկոսարանը: Այսօր՝ Երեքշաբթի, 30 Ապրիլ 2024-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին եւ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսին միջեւ տեղի ունեցաւ հեռաձայնային հաղորդակցութիւն մը, որուն ընթացքին անոնք խորհրդակցեցան Հայաստանը յուզող ներկայ […] ...