«Հուզված եմ՝ տեսնելու իմ արձանս հայկական հողի վրա, ուր իմ արմատներս կան». Շառլ Ազնավուր, Գյումրի 2001թ․

Շառլ Ազնավուրը աշխարհի այն եզակի հայերից է, ում պատվին կենդանության օրոք քանդակ տեղադրվեց։ Այդ նվերը նրան տվեց երախտապարտ քաղաքը: 17 տարի առաջ, հենց իր արձանի բացմանը Գյումրի եկավ աշխարհահռչակ մեծ շանսոնյե Շառլ Ազնավուրը: Հազարավոր գյումրեցիներ քաղաքի մուտքից սկսած մինչև Աստղի՝ այժմ Շառլի հրապարակ, կանգնել էին փողոցներում` տեսնելու մեծ հային: Շառլ Ազնավուրով աշխարհը ճանաչեց հային ու իր մարդասիրական ձեռքը մեկնեց Հայաստանին՝ 1988-ի աղետի օրերին:

1988 թվականին Շառլ Ազնավուրը ընդհատում է համերգային հյուրախաղերն ու գալիս Հայաստան։ Սպիտակում ու Գյումրիում շանսոնյեի եղած օրերի խրոնիկային աշխարհի բոլոր հեռուստաընկերություններն ու լրատվամիջոցները անդրադարձան: Նրա հանդիպումը աղետյալ քաղաքի բնակիչների հետ կիսավեր Ամենափրկիչ եկեղեցու մոտ էր: Տեսածից հետո Ազնավուրը ուժեղ լինելու, միասին աղետի հետևանքները հաղթահարելու ուղերձ հղեց հայերին: Ու հարցազրույցներից մեկի ժամանակ էլ ասաց.

«Նոստրադամուսը ըսած է՝ վերջին ժողովուրդը, որ կըլլա աշխարհի վրա, հայը բդի ըլլա: Է՛, կհավատամ»:

Ազնավուրի միջոցով աշխարհը ճանաչեց Հայաստանը: Նրա մի կոչը բավական էր, որ բազմաթիվ երկրներ համախմբվեին: Եվ մարդասիրության, համերաշխության խորհրդանիշ դարձավ աշխարհի 90 երգիչների կատարմամբ «Քեզ համար Հայաստան» երգը, որը միայն երգ չէր: 1988-ից հետո Ազնավուրը Փարիզում ստեղծեց «Ազնավուրը Հայաստանին» հիմնադրամը: Տարբեր երկրների նվիրատվություններն ու իր բարեգործական համերգների հասույթը նա փոխանցում էր աղետի գոտու վերականգնման նպատակին: Գյումրիում դպրոցներ ու կրթական մի շարք հաստատություններ են կառուցվել ու կահավորվել՝ «Ազնավուրը Հայաստանին» հիմնադրամի համաֆինանսավորմամբ։ Քաղաքը երախտապարտ ու շնորհակալ է մեծ հային։ Արածի շատ փոքր հատուցումը կենդանության օրոք կառուցված իր քանդակն է։

2001 թվականի սեպտեմբերի 22-ին Շառլ Ազնավուրը ներկա եղավ արձանի և իր անվամբ հրապարակի բացմանը: Այս իրադարձությունը աղետից 13 տարի անց էր, Ազնավուրի երկրորդ այցն էր Գյումրի, ում համար անակնկալ էր այն ընդունելությունը, ոգևորությունը, որն այդ օրն ապրեց Գյումրին: Աշխարհահռչակ շանսոնյեն հետո խոստովանեց, որ երբեք չէր մտածել, որ իր կենդանության օրոք արձան պետք է ունենար, որի մեծությունը համեմատեց իր հասակի հետ, հետո միայն խոսքերով արտահայտեց իր զգացածը․

«Հսկայական արձանի առաջը ինձ շատ պստիկ կզգամ: Երբեք կյանքիս ընթացքին չէի մտածե, որ իմ արձանս պիտի տեսնիմ այս ժողովրդական հրապարակին վրա: Հուզված եմ՝ տեսնելու իմ արձանս հայկական հողի վրա, ուր իմ արմատներս կան: Շնորհակալ եմ»:

Ազնավուրը մի քանի ժամ մնաց Գյումրիում, բայց օրեր շարունակ քաղաքը խոսում էր նրա այցի մասին ու միմյանց հարց էին տալիս՝ Շառլին տեսա՞ր:

Գյումրիում 5-րդ օրն է՝ այս հրապարակում արձանի մոտ ծաղիկներ ենք խոնարհում, ցավակցում ինքներս մեզ, որ հեռացավ աշխարհի ամենահայտնի ֆրանսիացի երգիչը և ամենամեծ հայը, ով երբեք չմոռացավ աշխարհի բեմերից հնչեցնել Հայաստան անունը։