Աղետից 31 տարի անց. Գյումրիում անօթևանության խնդրի լուծումը սկսվելու է տնակների մաքրումից

Մեկ տարի առաջ՝ դեկտեմբերի 7-ին, վարչապետի հրամանով ստեղծվեց աշխատանքային խումբ, որն էլ մեկ տարում ի մի բերեց բուն հանձնարարականը, հաշվառվեցին աղետի գոտում եղած տնակները, ուսումնասիրվեցին դրանցում ապրող ընտանիքների բնակարանային խնդիրները:

Արդյունքում` մշակվեցին այն տարբերակները, որոնք իրատեսական կարող են լինել բնակարանային ապահովման հարցում: Ինչպիսի”ն կլինի մոտեցումը՝ բնակարանաշինությո՞ւն, բնակարանների գնման վկայագրերի տրամադրո՞ւմ, կիսակառույցների շինարարությո՞ւն, թե՞ արտոնյալ պայմաններով հիփոթեքային վարկավորում: Որն էլ ընտրվի, ամեն դեպքում՝ 31 տարի անց, խնդրի լուծման հասնելու պահանջը նույնն է՝ Գյումրին պետք է մաքրել տնակներից:

Ապրել տնակում և երազել նոր տան մասին. այս ճակատագիրը Գյումրիում շատերին է բաժին հասել: Աղետի հետևանքների հիմնական կրողը մնում է այս քաղաքը. ապացույցը 2000-ից ավելի տնակներն են: Կենցաղ մուտք գործեց «դոմիկ» բառը, որը դարձավ միջազգային, չթարգմանվող, բնակիչներն էլ կենցաղավարման իրենց պայմաններն են ստեղծել ու դեռ ստեղծում են:

Թերևս՝ ոչ իրենց մեղքով, սակայն մարդիկ հասկացան, որ Գյումրիում տնակը ոչ թե ժամանակավոր, այլ հիմնական կացարան է: Հերմինե Մովսիսյանը 1991 թվականից է տնակում, ասում է՝ երբ նորաստեղծ ընտանիքը տնակում սկսեց համատեղ կյանքը, սպասում էր, որ ընդամենը 2 տարի է այնտեղ ապրելու, բայց տղան ու աղջիկը տնակում մեծացան, հիմա նրանք 28 և 26 տարեկան են։ Ջուր կրելը, տնակը վառարանով տաքացնելն ու անձրևներից անվերջ կաթող տանիքից պաշտպանվելը տնակում ապրողի համար ամենօրյա գործ է, դրանից սարսափելի վիճակներ էլ կան:

Հերմինեն հեռախոսն է ցույց տալիս, որով նկարել է տնակում բռնած առնետին: Ասում է՝ թակարդը մետաղալարով սեղանից է կապում, որ ծուղակն ընկած առնետը չտանի։ Նրանց սպանել էլ, ասում է՝ հիմա երեխաները չեն թողնում, թե 2020-ը առնետի տարի է, գուցե իրենց ընտանիքին այս առնետները հաջողություն բերեն։

Անօթևանի կարգավիճակ չունեցող, փաստացի տնակում ապրող այս ընտանիքի դուռը 31 տարի անց առաջին անգամ թակել են, հարցուփորձ արել ու տնակը հաշվառել: Մնում է սպասել՝ բնակարան ունենալու հույսի դուռը երբ կբացվի. նրանց նման շատ ընտանիքներ են դրան սպասում: Բազմանդամ դարձած ընտանիքներին անդամների թվին ոչ համաչափ բնակարանային փոխհատուցումը Գյումրիում բաժանեց ընտանիքներին. նրանց մի մասը մնաց տնակում:

Աշխատանքային խմբի անդամ Լևոն Բարսեղյանն ասում է, որ Գյումրիում մոտ 1000 կիսված ընտանիք կա. նախորդ տարիներին պետական իշխանությունների ներկայացուցիչներն ասել են, թե իրենք այդ ընտանիքների առջև պարտավորություն չունեն, 20 տարի ակտիվիստները քննադատել են իշխանություններին, բայց՝ անօգուտ։ Հիմա աշխատանքային խմբի մշակած առաջարկությունների հիմքում ոչ թե մեկ, այլ հազարավոր տնակներից քաղաքը մաքրելն է: 25 էջանոց փաթեթի գործնական քայլերը կսկսվեն հաջորդ տարի՝ փակ տնակների ապամոնտաժումով և այլն: Այս մասին օրենսդրական առաջարկներն արդեն պատրաստ են:

Ըստ Շիրակի մարզպետի՝ Գյումրիում հաշվառված մոտ 2800 տնակներից առնվազն 700-ը կպակասի, եթե առաջարկներից մի քանիսը գործող մեխանիզմ դառնա հենց հաջորդ տարի: Լևոն Բարսեղյանի խոսքերով էլ՝ Գյումրիում շատերը կան, որ բնակարաններ ստացել են ու դրանք դիտավորյալ չեն սեփականաշնորհել, որ տնակը չքանդեն, տնակն ու տնակի զբաղեցրած տարածքը պահել են իրենց համար։

Այս խնդրին ևս լուծում է առաջարկում աշխատանքային խումբը։

Միայն քայքայված ու դարն ապրած տնակները չեն, որ 31 տարի դարձել են քաղաքի կենսագրությունը: Գյումրիի վթարային շենքերի 2000-ից ավելի բնակիչներին առնվազն 20 տարի չէին հիշում, քաղաքաշինական ծրագրերում դրանք չկային: Շենքերի վթարայնության աստիճանը մեծացավ, թիվն էլ 88-ից դարձավ 92: Կիսափլուզված շենքերի ապրողները 31 տարի է՝ պահպանում են շինությունները։ Վթարային շենքերից մեկի՝ Տիգրան Մեծի 5-րդ շենքի բնակիչ Ժանետա Գալստյանն է ասում, որ իր մուտքում ինքը մենակ է մնացել, շենքի տևական փլուզումների հետևանքով մյուս բնակիչները հեռացել են ու այլ տեղերում վարձով են ապրում։ Խիստ վթարային Տիգրան Մեծ 5-ի մեկ մուտքը 2003 թվին էր ամրացվել, մյուս մուտքերը բնակիչներին անհայտ պատճառներով ամրացման ծրագրից դուրս մնացին:

Վթարայինների ամրացման հարցը պետությունը հիմա դիտարկում է անօթևանության խնդրի համատեքստում: 4-րդ աստիճանի վթարայնության շենքերի ամրացումով քաղաքում տնակների թիվը կպակասի: Վթարայինների շատ բնակիչներն անվտանգ տեղ են փնտրել ու այն գտել են տնակներում: Եվս 3 վթարային շենքերի բնակիչների առաջնահերթ բնակարանների գնման վկայագրերի հատկացման տարբերակն է քննարկվում: Վկայագրի տրամադրումը ինչքանով է արդյունավետ տարբերակ, աշխատանքային խմբի որոշ անդամներ դրանում վստահ չեն, վկայաբերելով հետևյալը՝ տասնյակ ընտանիքներ վկայագրեր ստացան, բայց փաստացի մնում են տնակներում:

Աշխատանքային խմբի անդամ Վահան Թումասյանի խոսքերով՝ այժմ Գյումրիում տնակների մոտ 80 տոկոսը, որ մնացել է, նախկինում թույլ տրված սխալների հետևանքով է, այն է՝ բնակարան հատկացնել, տնակը չքանդել, չափից դուրս շատ վկայագրերի ծրագրերի վրա հիմնվել և այլն։ Վկայագիրը որպես հիփոթեքային վարկի կանխավճար օգտագործելու տարբերակն արդեն գործում է, իսկ բնակարանաշինություն սկսելու առաջարկը մնում է տարբերակ:

Աշխատանքային խումբը քննարկել է խնդիրը 3-4 տարում լուծելու հնարավորությունը: Ժամկետները մոտավոր են, պահանջվող ֆինանսավորման չափը դեռ չի նշվում, ավելի քան ռեալ է այն, որ անօթևանության խնդրի լուծումը նորից սկսվելու է նույն տեղից՝ տնակների մաքրումից: