30 04 2025

$

389.45
4.78
€

443.12

+16.09 ^oC

Հայ գիտնականը, ում անունով տարր կա Մենդելեևի պարբերական աղյուսակում. անդրադարձ Starmus VI Armenia փառատոնի շրջանակում

ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՏՏ

16:23 06.08.2022

ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարությունը Starmus VI Armenia փառատոնի շրջանակում անդրադարձել է հայ գիտնականին, ում անունով տարր կա Մենդելեևի պարբերական աղյուսակում․ խոսքը Յուրի Հովհաննիսյանի մասին է:

Փառատոնի ֆեյսբուքյան էջում ներկայացված են գիտնականի ձեռքբերումները, ասվում է, որ Հովհաննիսյանը ֆիզիկոս է, ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր ու նա լուրջ աշխատանքներ ունի կատարած փորձարարական միջուկային ֆիզիկայի ոլորտում, մասնավորապես՝ գերծանր քիմիական տարրերի վերաբերյալ․․․

Ուրեմն տեսեք, պարբերական աղյուսակում բոլոր այն տարրերը, որոնց ատոմական կարգաթիվը (ատոմում պրոտոնների թիվը) մեծ է 92-ից, դասվում են տրանսուրանային (Ուրանի ատոմական կարգաթիվը 92-ն է) տարրերի շարքին, իսկ 100-ից մեծ ատոմական կարգաթիվ ունեցող տարրերին արդեն անվանում են գերծանր։ Հենց այսպիսի տարրերի սինթեզման բազմաթիվ փորձեր են իրականացվել Հովհաննիսյանի գլխավորությամբ, ու նա համահեղինակ է հանդիսանում գերծանր տարրերի (104-108) արհեստական սինթեզի բնագավառում կատարված 11 հայտնագործության:

Բայց Հովհաննիսյանը, ամեն դեպքում, ամենալայն շրջանակներին հայտնի է այն բանով, որ իր անունով տարր կա պարբերական աղյուսակում՝ օգանեսոնը (լատիներեն՝ Oganesson, Og)՝ 118 ատոմական կարգաթվով, այսինքն՝ պարբերական աղյուսակում 118-րդն է։ Միջանկյալ ասենք, որ բնության մեջ հանդիպում են առաջին 94 տարրերը, իսկ դրանից հետո եկողները (այդ թվում՝ օգանեսոնը) ստացվում են միայն արհեստական ճանապարհով՝ լաբորատորիաներում:

Ինչո՞ւ տարրը անվանակոչվեց հենց Հովհաննիսյանի անունով, ու ինչո՞ւ գործ ունի տարրի վերջում «on» մասնիկը․․․

Նախ, 2015 թվականի դեկտեմբերի վերջին Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միությունը (IUPAC) մամուլի հաղորդագրություն տարածեց, որ հաստատվել են Մենդելեևի պարբերական աղյուսակի 4 նոր տարրերի բացահայտումը․․․ այդ տարրերի ատոմական կարգաթվերն են՝ 113-ը, 115-ը, 117-ը և, իհարկե, 118-ը։ Հետագայում արդեն՝ 2016 թվականի հունիսին, IUPAC-ը պաշտոնապես հայտարարեց 4 նոր տարրերի անվանումները՝ Nihonium (Նիհոնը Ճապոնիա բառի ճապոներեն արտասանություններից մեկն է), Moscovium, Tennessine և Oganesson: Ըստ նոր տարրերի անվանակոչման ավանդույթի՝ կան մի քանի տարբերակներ, որոնցից մեկը հայտնի տարրերը անվանակոչել է գիտնականների պատվին։ Ու հենց այսպես էլ պարբերական աղյուսակի 118-րդ տարրը ստացել է իր Oganesson անվանումը։ Այն առաջարկել են Դուբնի միջուկային հետազոտությունների միավորված ինստիտուտի (Ռուսաստան) և Լոուրենսի անվան լիվերմորյան ազգային լաբորատորիայի (ԱՄՆ) գիտնականները, ովքեր էլ հենց ստացել են այդ տարրը։ Իսկ, ինչ վերաբերվում է վերջին «on»-ին, ապա այն նույնպես ավելացել է ավանդույթի ուժով… Բանն այն է, որ 1-16 խմբին պատկանող տարրերի վերջում գրվում է «ium», 17-րդ խմբին պատկանող տարրերի վերջում «ine», իսկ 18-րդ խմբին պատկանող տարրերի վերջում «on»… ու հենց այսպես էլ ստացվել է oganesson:

Նշենք նաև, որ Հովհաննիսյանը Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ է, թղթակից անդամ, ակադեմիկոս, Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ, ինչպես նաև Սերբիայի գիտության և գեղարվեստի ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ:

2017 թվականին գործողության մեջ է դրվել Հովհաննիսյանին նվիրված նամականիշ՝ 40 հազար հատ տպաքանակով։ 2018-ին գիտնականին շնորհվել է Հայաստանի քաղաքացիություն, ինչպես նաև Հայաստանում մարվել է նրան նվիրված հատուկ ծրար, որի վրա պատկերված է oganesson-ը։

Հայ ֆիզիկոսը նաև պարգևատրվել է մի շարք մրցանակներով, այդ թվում` Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանով:

Բաժանորդագրվեք SHANTNEWS.am-ին Telegram-ում

Բոլոր լուրերը

13:07 30.04.2025
Հայաստանը կարևորում է Կանադայի հետ հարաբերությունները, որոնք հիմնված են բարեկամության և ընդհանուր արժեքների վրա․ Փաշինյան

Կապակցված լուրեր

13:00 30.04.2025

Շրջանառության հարկ վճարողները 2025 թ․ առաջին եռամսյակի աջակցության ծրագրից օգտվելու համար անհրաժեշտ է դիմումը ներկայացնեն մինչև մայիսի 10-ը

Պետական եկամուտների կոմիտեն հիշեցնում է, որ առևտրական (առք ու վաճառքի) գործունեություն իրականացնող շրջանառության հարկ վճարողները 2025 թվականի առաջին, երկրորդ եռամսյակների համար կարող են օգտվել աջակցության ծրագրից և հետ ստանալ շրջանառության հարկի 5 տոկոս շեմից ավելի վճարված գումարները: Աջակցության ծրագրից կարող են օգտվել այն տնտեսվարողները, որոնք միաժամանակ բավարում են հետևյալ պայմաններին՝ 2024 թվականին իրականացրել են առևտրական […] ...

12:55 30.04.2025

Նիկոլ Փաշինյանը ցավակցական հեռագրեր է հղել Իրանի հոգևոր առաջնորդին և նախագահին

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ցավակցական հեռագրեր է հղել Իսլամական հեղափոխության գերագույն առաջնորդ Սեյեդ Ալի Խամենեիին և Իրանի Իսլամական Հանրապետության նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանին՝ Բանդար Աբբաս քաղաքի Շահիդ Ռաջայի նավահանգստում տեղի ունեցած պայթյունի հետևանքով անմեղ քաղաքացիների զոհվելու կապակցությամբ: Իրանի հոգևոր առաջնորդին ուղղված հեռագրում նշված է. «Խորին ցավակցություն եմ հայտնում Բանդար Աբբաս քաղաքի Շահիդ Ռաջայի նավահանգստում տեղի ունեցած պայթյունի […] ...

12:50 30.04.2025

Քննարկվել է Քաջարան-Ագարակ ճանապարհի կառուցման ընթացքը

«Ճանապարհային դեպարտամենտ» հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Արկադի Չերչինյանն ընդունել է Կայունացման և զարգացման Եվրասիական հիմնադրամի պատվիրակության անդամներ Արթուր Առաքելյանին, Վասիլի Գլուխովին և Վիկտոր Պոպովին։ Հանդիպմանը մասնակցում էին Ճանապարհային դեպարտամենտի գործադիր տնօրենի տեղակալ Կարեն Բադալյանը, այլ պատասխանատուներ։ Քննարկման առանցքում Հյուսիս-հարավի Տրանշ-4-ի Քաջարան-Ագարակ 32կմ երկարությամբ ճանապարհահատվածի շինարարության հետ կապված հարցերն էին։ Քաջարան-Ագարակ ճանապարհահատվածը կառուցվում է Կայունացման և զարգացման […] ...

12:44 30.04.2025

Պետդեպարտամենտը կրկին սկսել է իր աշխատակիցներին առաջարկել կամավոր կերպով աշխատանքից ազատման հնարավորություն․ Reuters

ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը կրկին սկսել է իր աշխատակիցներին առաջարկել կամավոր կերպով աշխատանքից ազատման հնարավորություն՝ փոխհատուցմամբ, հաղորդում է Reuters-ը ՝ հղում անելով իր ստացած էլեկտրոնային նամակը։ Ավելի վաղ ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն հայտարարել էր գերատեսչությունում աշխատանքների լայնածավալ վերակազմակերպման մասին՝ Պետդեպարտամենտը բյուրոկրատիայից ազատելու և անձնակազմը կրճատելու նպատակով։ «Մենք շարունակում ենք լսել արձագանքները և ցանկանում ենք մեր աշխատակիցներին հնարավորություն […] ...

12:39 30.04.2025

ԱՄՆ-ը ձգտում է կանխել Իրանի՝ միջուկային զենք ստանալը. Ուոլց

ԱՄՆ-ը քննարկում է Իրանի միջուկային ծրագիրը սահմանափակելու բոլոր տարբերակները։ Այս մասին հայտարարել է ԱՄՆ ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Մայք Ուոլցը։ «Բոլոր տարբերակները սեղանին են: Իրանը չպետք է միջուկային զենք ունենա, նախագահը (Դոնալդ Թրամփը) բացարձակ լուրջ է վերաբերվում դրան»,- ասել է Ուոլցը New York Post-ին՝ մեկնաբանելով Իրանի միջուկային օբյեկտներին հարվածելու հնարավորության մասին հայտարարությունները: Նախագահի օգնականը հույս […] ...

12:35 30.04.2025

Մայիսի 2-5-ին սպասվում է կարճատև անձրև և ամպրոպ, քամու ուժգնացում

Երևանում ապրիլի 30-ին կեսօրից հետո, մայիսի 1-ին երեկոյան, մայիսի 2-5-ին սպասվում է կարճատև անձրև և ամպրոպ, ամպրոպի ժամանակ՝ քամու ուժգնացում 15-18 մ/վ արագությամբ: Մարզերում ապրիլի 30-ի և մայիսի 1-ի ցերեկը, մայիսի 2-3-ի գիշերն առանձին շրջաններում, 2-ի և 4-ի ցերեկը, 5-ին շրջանների զգալի մասում սպասվում է կարճատև անձրև և ամպրոպ, 2-ի ցերեկն առանձին վայրերում՝ հորդառատ։ […] ...

Մենք սոց. ցանցերում

Հետևեք մեզ սոց․ ցանցերում

Հորիզոն լրատվական

Մեր կայքում տեղ գտած հրապարակումների հեղինակային իրավունքը պատկանում է բացառապես shantnews.am-ի խմբագրությանը։ Այլ ԶԼՄ-ներում սույն կայքի հրապարակումներից որևէ մեկը ամբողջական վերահրապարակելու համար անհրաժեշտ է խմբագրության համաձայնությունը: Լրատվամիջոցները կարող են shantnews.am-ից մեջբերումներ վերահրապարակել միմիայն հատվածաբար` պարտադիր օգտագործելով հիպերհղում:

Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են
Կայքէջի նյութերի վերարտադրումը, բեռնումը, տարածումը ցանկացած միջոցներով արգելվում է առանց "ՇԱՆԹ ՀԸ" պաշտոնական համաձայնության։.