15 06 2025

$

383.23
4.82
€

440.91

+28.09 ^oC

Հայ գիտնականը, ում անունով տարր կա Մենդելեևի պարբերական աղյուսակում. անդրադարձ Starmus VI Armenia փառատոնի շրջանակում

ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՏՏ

16:23 06.08.2022

ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարությունը Starmus VI Armenia փառատոնի շրջանակում անդրադարձել է հայ գիտնականին, ում անունով տարր կա Մենդելեևի պարբերական աղյուսակում․ խոսքը Յուրի Հովհաննիսյանի մասին է:

Փառատոնի ֆեյսբուքյան էջում ներկայացված են գիտնականի ձեռքբերումները, ասվում է, որ Հովհաննիսյանը ֆիզիկոս է, ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր ու նա լուրջ աշխատանքներ ունի կատարած փորձարարական միջուկային ֆիզիկայի ոլորտում, մասնավորապես՝ գերծանր քիմիական տարրերի վերաբերյալ․․․

Ուրեմն տեսեք, պարբերական աղյուսակում բոլոր այն տարրերը, որոնց ատոմական կարգաթիվը (ատոմում պրոտոնների թիվը) մեծ է 92-ից, դասվում են տրանսուրանային (Ուրանի ատոմական կարգաթիվը 92-ն է) տարրերի շարքին, իսկ 100-ից մեծ ատոմական կարգաթիվ ունեցող տարրերին արդեն անվանում են գերծանր։ Հենց այսպիսի տարրերի սինթեզման բազմաթիվ փորձեր են իրականացվել Հովհաննիսյանի գլխավորությամբ, ու նա համահեղինակ է հանդիսանում գերծանր տարրերի (104-108) արհեստական սինթեզի բնագավառում կատարված 11 հայտնագործության:

Բայց Հովհաննիսյանը, ամեն դեպքում, ամենալայն շրջանակներին հայտնի է այն բանով, որ իր անունով տարր կա պարբերական աղյուսակում՝ օգանեսոնը (լատիներեն՝ Oganesson, Og)՝ 118 ատոմական կարգաթվով, այսինքն՝ պարբերական աղյուսակում 118-րդն է։ Միջանկյալ ասենք, որ բնության մեջ հանդիպում են առաջին 94 տարրերը, իսկ դրանից հետո եկողները (այդ թվում՝ օգանեսոնը) ստացվում են միայն արհեստական ճանապարհով՝ լաբորատորիաներում:

Ինչո՞ւ տարրը անվանակոչվեց հենց Հովհաննիսյանի անունով, ու ինչո՞ւ գործ ունի տարրի վերջում «on» մասնիկը․․․

Նախ, 2015 թվականի դեկտեմբերի վերջին Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միությունը (IUPAC) մամուլի հաղորդագրություն տարածեց, որ հաստատվել են Մենդելեևի պարբերական աղյուսակի 4 նոր տարրերի բացահայտումը․․․ այդ տարրերի ատոմական կարգաթվերն են՝ 113-ը, 115-ը, 117-ը և, իհարկե, 118-ը։ Հետագայում արդեն՝ 2016 թվականի հունիսին, IUPAC-ը պաշտոնապես հայտարարեց 4 նոր տարրերի անվանումները՝ Nihonium (Նիհոնը Ճապոնիա բառի ճապոներեն արտասանություններից մեկն է), Moscovium, Tennessine և Oganesson: Ըստ նոր տարրերի անվանակոչման ավանդույթի՝ կան մի քանի տարբերակներ, որոնցից մեկը հայտնի տարրերը անվանակոչել է գիտնականների պատվին։ Ու հենց այսպես էլ պարբերական աղյուսակի 118-րդ տարրը ստացել է իր Oganesson անվանումը։ Այն առաջարկել են Դուբնի միջուկային հետազոտությունների միավորված ինստիտուտի (Ռուսաստան) և Լոուրենսի անվան լիվերմորյան ազգային լաբորատորիայի (ԱՄՆ) գիտնականները, ովքեր էլ հենց ստացել են այդ տարրը։ Իսկ, ինչ վերաբերվում է վերջին «on»-ին, ապա այն նույնպես ավելացել է ավանդույթի ուժով… Բանն այն է, որ 1-16 խմբին պատկանող տարրերի վերջում գրվում է «ium», 17-րդ խմբին պատկանող տարրերի վերջում «ine», իսկ 18-րդ խմբին պատկանող տարրերի վերջում «on»… ու հենց այսպես էլ ստացվել է oganesson:

Նշենք նաև, որ Հովհաննիսյանը Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ է, թղթակից անդամ, ակադեմիկոս, Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ, ինչպես նաև Սերբիայի գիտության և գեղարվեստի ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ:

2017 թվականին գործողության մեջ է դրվել Հովհաննիսյանին նվիրված նամականիշ՝ 40 հազար հատ տպաքանակով։ 2018-ին գիտնականին շնորհվել է Հայաստանի քաղաքացիություն, ինչպես նաև Հայաստանում մարվել է նրան նվիրված հատուկ ծրար, որի վրա պատկերված է oganesson-ը։

Հայ ֆիզիկոսը նաև պարգևատրվել է մի շարք մրցանակներով, այդ թվում` Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանով:

Բաժանորդագրվեք SHANTNEWS.am-ին Telegram-ում

Բոլոր լուրերը

20:10 15.06.2025
Սաուդյան Արաբիան փորձում է Իրանին վերադարձնել բանակցային սեղանի շուրջ

Կապակցված լուրեր

19:21 15.06.2025

IRNA. Իրանը թռիչքների արգելքը երկարաձգել է մինչև հունիսի 16-ը

Իրանի իշխանությունները որոշել են երկարաձգել բոլոր ներքին և միջազգային չվերթների չեղարկումը մինչև հունիսի 16-ի տեղական ժամանակով ժամը 02:00-ն: Այս մասին հաղորդում է իրանական IRNA լրատվական գործակալությունը։ Այս կապակցությամբ Իրանի կառավարության խոսնակ Ֆաթեմեհ Մոհաջերանին հայտարարել է, որ հանրապետությունում ուղևորափոխադրումները կիրականացվեն երկաթուղային և ավտոմոբիլային տրանսպորտով։ «Մենք որևէ խնդիր չունենք ապրանքների, այդ թվում՝ դեղորայքի, սննդի, վառելիքի և առաջին […] ...

19:00 15.06.2025

Իսրայելը հրապարակել է Իրանում հարձակման ենթարկված ռազմական օբյեկտների թիվը

Իսրայելը երեք օրվա ընթացքում հարձակվել է Իրանի ավելի քան 720 ռազմական օբյեկտների վրա, կիրակի օրը հաղորդել է բանակի մամուլի ծառայությունը։ «Ռազմական գործողությունների սկզբից ի վեր իսրայելական զորքերը հարձակվել են Իրանի ավելի քան 720 ռազմական ենթակառուցվածքային օբյեկտների վրա», – ասվում է զեկույցում։ Հունիսի 13-ի գիշերը Իսրայելի պաշտպանության ուժերը սկսեցին «Առյուծի վերելքի գործողություն» անվամբ լայնածավալ գործողությունը, որի […] ...

18:35 15.06.2025

Լավրովը և Ֆիդանը քննարկել են Իսրայելի և Իրանի միջև հակամարտության շուրջ ստեղծված իրավիճակը

Թուրքիայի և Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարներ Հաքան Ֆիդանը և Սերգեյ Լավրովը հեռախոսազրույց են ունեցել և քննարկել Իսրայելի ու Իրանի միջև հակամարտությունը, «ՌԻԱ Նովոստիին» հայտնել է Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարության աղբյուրը։ «Այսօր (հունիսի 15-ին) հեռախոսազրույց է տեղի ունեցել Թուրքիայի և Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարներ Հաքան Ֆիդանի և Սերգեյ Լավրովի միջև։ Զրույցի ընթացքում քննարկվել է Իսրայելի և […] ...

18:22 15.06.2025

Փրկարարներն արձագանքում են Արագածոտնի մարզում ուժեղ քամու վերաբերյալ ատացված ահազանգերին

Հունիսի 15-ին, ժամը 16:10-ից սկսած Արագածոտնի մարզային ճգնաժամային կառավարման կենտրոն բազմաթիվ ահազանգեր են ստացվել, որ Ապարան քաղաքի և Լուսագյուղ գյուղի տարբեր հասցեներում գրանցվել են ուժեղ քամու վերաբերյալ ահազանգեր․ վնասվել են շենք-շինությունների տանիքներ, ավտոմեքենաներ և տապալվել են ծառեր։ ՆԳՆ ՓԾ մարզային փրկարարական վարչության և հրշեջ-փրկարարական ջոկատի օպերատիվ խմբերը և մարտական հաշվարկները սահմանված կարգով սպասարկում են ահազանգերը։ ...

18:15 15.06.2025

Եթե ագրեսիան կրկնվի, Իսրայելը կբախվի ավելի ցավոտ և ջախջախիչ պատասխանի․ Իրանի նախագահ

Իրանն ավելի ջախջախիչ պատասխան կտա, եթե Իսրայելը շարունակի հարձակվել Իսլամական Հանրապետության տարածքի վրա, հայտարարել է Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանը Իրաքի վարչապետ Մուհամմեդ ալ-Սուդանիի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ։ «Մենք պատերազմը չենք սկսել, բայց մենք ուժով ենք պատասխանել։ Եթե Իսրայելի ագրեսիան կրկնվի, Իսրայելը կբախվի ավելի ցավոտ և ջախջախիչ պատասխանի։ Յուրաքանչյուր երկիր, որը իսկապես ցանկանում է խաղաղություն, անվտանգություն և […] ...

18:06 15.06.2025

Իրանը հրթիռային նոր հարձակում է իրականացրել Իսրայելի վրա

Իրանի զինված ուժերը հրթիռային հարձակումների նոր ալիք են սկսել Իսրայելի տարածքի վրա, հաղորդում է Իրանի պետական IRIB հեռուստաալիքը։ «Իրանը հրթիռային գործողությունների նոր ալիք է սկսել Իսրայելի դեմ՝ «Ճշմարիտ խոստում 3»-ը։ Իրանական հրթիռները հարվածել են Թել Ավիվին, Հայֆային և Աշկելոնին», – ասվում է հաղորդագրության մեջ։ ...

Մենք սոց. ցանցերում

Հետևեք մեզ սոց․ ցանցերում

Հորիզոն լրատվական

Մեր կայքում տեղ գտած հրապարակումների հեղինակային իրավունքը պատկանում է բացառապես shantnews.am-ի խմբագրությանը։ Այլ ԶԼՄ-ներում սույն կայքի հրապարակումներից որևէ մեկը ամբողջական վերահրապարակելու համար անհրաժեշտ է խմբագրության համաձայնությունը: Լրատվամիջոցները կարող են shantnews.am-ից մեջբերումներ վերահրապարակել միմիայն հատվածաբար` պարտադիր օգտագործելով հիպերհղում:

Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են
Կայքէջի նյութերի վերարտադրումը, բեռնումը, տարածումը ցանկացած միջոցներով արգելվում է առանց "ՇԱՆԹ ՀԸ" պաշտոնական համաձայնության։.