Խաղաղության համար պայքարը պետք է շարունակեմ. Գարո Փայլանի հարցազրույցը «Արմենպրես»֊ին

Թուրքիայի Մեջլիսի պատգամավոր Գարո Փայլանը Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման հնարավորությունների պատուհան է տեսնում: «Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում Փայլանն ընդգծել է, որ հարաբերությունների կարգավորմանը շատ մոտ են, սակայն նկատել է, որ հայերը չեն հավատում, որ հարաբերությունները կկարգավորվեն, սահմանները կբացվեն:

Նրա խոսքով՝ հայերն ունեն նախապաշարումներ, որոնք հասկանալի են:

«Վերջին երկու տարիներին շատ բաներ տեսանք, ապրեցինք, Թուրքիան պատասխանատու է հայերի տրավմաների համար։ Շատ բաներ ապրեցինք հարյուր տարի ի վեր։ Ուստի այս նախապաշարումները հասկանալի են, բայց Թուրքիան ևս դասեր է քաղել այս երկու տարվա ապրածներից։ Թուրքիայի կառավարությունը կարծեց, որ պատերազմով Կովկասում կկարողանա ուժ ունենալ, սակայն տեսավ, որ այնպես չստացվեց։ Ռուսաստանը և մյուս մեծ երկրները հիմա ավելի մեծ ուժ ունեն Կովկասում։ Ես ջանքեր եմ գործադրում՝ համոզելու Թուրքիայի կառավարությանը, որ խաղաղությամբ բոլոր երկրները կարող են միասնաբար շահել։ Թե’ Թուրքիան, թե’ Հայաստանն ու Ադրբեջան կարող են օգտվել խաղաղությունից։ Դրա համար պետք է սահմանները բացվեն։ Իհարկե, Թուրքիան և Հայաստանն ունեն խնդիրներ։ Բայց եթե հարևանիդ հետ սահմանը փակ է, ինչպե՞ս կարող ես լուծել խնդիրները։

Եվ երկրորդը, Թուրքիայի ժողովուրդը չի ճանաչում Հայաստանի ժողովրդին։ Հայաստանի ժողովուրդը ավելի շատ է ճանաչում Թուրքիայի ժողովրդին, բայց Թուրքիայի ժողովուրդը չի ճանաչում հայ ժողովրդին։ Դրա համար պետք է սահմանը բացվի, սկսեն տնտեսական, մշակութային, դիվանագիտական հարաբերությունները։ Սահմանի բացումը չի ենթադրում, որ բոլոր խնդիրները լուծված են, անշուշտ, Թուրքիան ու Հունաստանն էլ ունեն խնդիրներ, բայց սահմանը բաց է, առևտուր է իրականացվում, դեսպաններ, դիվանագիտական կապեր ունեն, մշակութային հարաբերություններ։ Իհարկե, կան խնդիրներ, հարևանների հետ միշտ էլ կարող են խնդիրներ լինել, բայց ամենակարևորն այն է, որ պետք է սահմանները բացվեն, հարաբերություններ սկսվեն, դրանից հետո նորից պետք է պայքարենք, որ խնդիրները լուծվեն»,- ասել Փայլանը:

Փայլանն անդրադարձել է հարցին, թե արդյոք Թուրքիայում հասարակությունը ցանկանում է հարաբերությունների կարգավորում տեսնել Հայաստանի հետ:

«Թուրքիայի ներսում, թուրքական դպրոցներում հարյուր տարի ի վեր թուրք ազգայնականները հայերին ներկայացնում են որպես թշնամիները։ Սերունդներ են այսպես դաստիարակվել։ Խորհրդարանում մյուս պատգամավորները գալիս են ինձ մոտ և ասում են. «Գիտե՞ս, Գարո, ինձ սովորեցրել են, որ հայերը թշնամի են, բայց դու այդպիսի մարդ չես, դու նման ես մեզ»։ Որովհետև չեն ճանաչում հայերին։ Երբ սկսենք խոսել, մարդիկ կտեսնեն, որ նույն բաների համար ենք ցավում, նույն բաների համար ենք ուրախանում, նույն բաներն ենք ուտում, նույն կերպ ենք պարում։ Մենք՝ Թուրքիայի հայերս, չենք կարող թշնամի լինել, քանի որ մենք հարյուրավոր տարիներ ապրել ենք միասին և կարող ենք կրկին միասնաբար ապրել։ Սա, կարող ենք ասել, երազանք է։ Սակայն սա անհրաժեշտություն է»,- ասել է Թուրքիայի խորհրդարանի պատգամավորը։

Փայլանն անդրադարձել է նաև այն փաստին, որ Թուրքիան Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը կապում է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող բանակցային գործընթացի հետ: Նա նշել է, որ Թուրքիան ցանկանում է, որպեսզի Հայաստանն ու Ադրբեջանը խաղաղության պայմանագիր ստորագրեն: Նա կարծիք է հայտնել, որ նախապայման դնելը լավ բան չէ, սակայն Թուրքիայի մտադրությունն այդպիսին է: «Թուրքիայի ներսում Էրդողանը դաշինք է կազմել ազգայնականների հետ, երկրում ազգայնական մթնոլորտ կա, իսկ Ադրբեջանը ճնշում է գործադրում Թուրքիայի վրա։ Սակայն ես էլ ջանքեր եմ գործադրում՝ համոզելու իմ կուսակցությանը արդար խաղաղության համար ջանք թափել։

Խաղաղությունն անհրաժեշտություն է, սակայն մնայուն խաղաղության երազանքը պետք է կառուցենք։ Եթե խաղաղությունն արդար չլինի, ապա մնայուն չի լինի։ Արդար խաղաղություն պետք է կառուցենք»,- ասել է Փայլանը։

Հարցազրույցի ժամանակ Փայլանն անդրադարձել է 2016 թվականին իր դեմ նախաձեռնված մահափորձին, 2023 թվականին Թուրքիայում սպասվող ընտրական գործընթացներին, Թուրքիայում այլակարծության նկատմամբ անհանդուրժողական վերաբերմունքին, Թուրքիայում հայկական մշակութային և հոգևոր ժառանգության պահպանման հարցերին, ինչպես նաև այն խնդիրներին, որոնց առնչվում են Թուրքիայի հայերը:

Մանրամասները՝ տեսանյութում