Ինչո՞ւ է Թուրքիայում տեղի ունեցած երկրաշարժը այս դարի ամենամահաբերներից մեկը համարվել

Երկուշաբթի օրը Թուրքիայում և Սիրիայում տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժի հետևանքով զոհվել է ավելի քան 15,000 մարդ, տասնյակ հազարավոր մարդիկ վիրավորվել են, հայտնում է CNN -ը։

Երկու երկրներում հազարավոր շենքեր են փլուզվել, և օգնության գործակալությունները նախազգուշացնում են «աղետալի» հետևանքների մասին Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքում, որտեղ միլիոնավոր խոցելի և տեղահանված մարդիկ արդեն իսկ ապավինում են մարդասիրական աջակցությանը:

Զանգվածային փրկարարական աշխատանքներ են տարվում համաշխարհային հանրության հետ, որն օգնություն է առաջարկում որոնման և վերականգնման գործողություններում: Միևնույն ժամանակ գործակալությունները նախազգուշացրել են, որ աղետի հետևանքով զոհերի թիվը կարող է զգալիորեն աճել:

CNN-ը հայտնում է երկրաշարժերի վերաբերյալ տեղեկություններ.

Որտե՞ղ է տեղի ունեցել երկրաշարժը

Տարածաշրջանում մեկ դարի ընթացքում տեղի ունեցած ամենահզոր երկրաշարժերից մեկը երկուշաբթի վաղ առավոտյան մոտ ժամը 4-ին բնակիչներին ցնցել է քնած ժամանակ: Երկրաշարժը տեղի է ունեցել Թուրքիայի Գազիանթեփ նահանգի Նուրդաղի քաղաքից 23 կիլոմետր դեպի արևելք՝ Թուրքիայի Գազիանթեփ նահանգում, 24,1 կիլոմետր խորության վրա, հայտնել է Միացյալ Նահանգների Երկրաբանական ծառայությունը (USGS):

Մի շարք հետցնցումներ են արձագանքել տարածաշրջանում նախնական ցնցումից անմիջապես հետո: 6,7 մագնիտուդ ուժգնությամբ հետցնցում է տեղի ունեցել առաջին երկրաշարժից 11 րոպե անց, սակայն ամենամեծ ցնցումը, որը կազմել է 7,5 մագնիտուդ, տեղի է ունեցել մոտ ինը ժամ անց՝ ժամը 13:24-ին՝ ըստ USGS-ի:

7,5 մագնիտուդով հետցնցումը, որը տեղի է ունեցել նախնական երկրաշարժից մոտ 95 կիլոմետր հյուսիս, ամենաուժեղն է մինչ այժմ գրանցված ավելի քան 100 հետցնցումներից:

Փրկարարներն այժմ պայքարում են սահմանի երկու կողմերում գտնվող փլատակներից փրկվածներին դուրս բերելու համար: Թուրքիայում ավելի քան 5700 շենք է փլուզվել՝ ըստ երկրի աղետների գործակալության տվյալների։

Երկուշաբթի օրը տեղի ունեցած երկրաշարժը նաև ամենաուժեղներից մեկն էր, որ զգացել է Թուրքիան։ 1939 թվականին երկրի արևելքում տեղի էր ունեցել 7,8 մագնիտուդով երկրաշարժ, որի հետևանքով զոհվել է ավելի քան 30,000 մարդ՝ ըստ USGS-ի:

Ինչու՞ էր այս երկրաշարժը այդքան մահացու

Մի շարք գործոններ նպաստել են այս երկրաշարժն այդքան մահացու դարձնելուն։ Դրանցից մեկը օրվա ժամն է: Վաղ առավոտյան տեղի ունեցած երկրաշարժի ժամանակ շատ մարդիկ անկողինների մեջ էին, և այժմ մնացել են իրենց տների փլատակների տակ:

Բացի այդ, ցուրտ և խոնավ եղանակային վատ պայմանները դժվարացնում են տուժած տարածքներ հասնելը, և սահմանի երկու կողմերում փրկարարական և վերականգնողական աշխատանքները զգալիորեն ավելի դժվար են դառնում:

Տարածաշրջանում տեղումներն ու ձյունը շարունակվում են, ինչը փլատակների տակ արգելափակվածներին ենթարկում է ցրտահարման վտանգի:

Ինչու՞ են այդքան շենքեր փլվել

Երկու երկրներում այդքան մեծ վնասներ կրելով, շատերը սկսում են հարցեր տալ ողբերգության մեջ տեղական շինարարական ենթակառուցվածքների դերի մասին:

«Հիմնականում փլուզուման տեսակը մեծ դեր է ունենում: Այս դեպքում եղել է այսպես կոչված «փանքեյք» փլուզում, որը փլուզման այն տեսակն է, որը մենք՝ ինժեներներս, չենք սիրում տեսնել», – ասում է Ստամբուլի Բողազիչի համալսարանի երկրաշարժային ճարտարագիտության պրոֆեսոր Մուստաֆա Էրդիկը:

«Նման փլուզումների ժամանակ դժվար է, ինչպես տեսնում եք, կյանքեր փրկելը: Դա շատ է դժվարացնում որոնողափրկարարական խմբերի աշխատանքը»։

Էրդիկը CNN-ին ասել է, որ համատարած ավերածությունների և բեկորների պատկերները ցույց են տալիս, որ «կան նախագծման և շինարարության խիստ փոփոխական որակներ»:

Ոչ բոլոր շենքերն են կառուցվել ժամանակակից թուրքական սեյսմիկ ստանդարտով, ասել է Ջեյսվալը: Նախագծման և շինարարության թերությունները, հատկապես հին շենքերում, նշանակում են, որ շատ շենքեր չեն կարող դիմակայել ցնցումների ծանրությանը:

Որքա՞ն ժամանակ կարող են մարդիկ գոյատևել փլատակների տակ

Լոնդոնի համալսարանական քոլեջի աղետների և առողջության պրոֆեսոր Իլան Քելմանը ասում է. «Սովորաբար, 72 ժամ հետո փրկվածներից քչերն են դուրս բերվում, սակայն յուրաքանչյուր փրկված կյանք կարևոր է, և որոշ մարդիկ շատ օրեր անց դուրս են բերվում»:

Ինչու են երկրաշարժերը տեղի ունենում

Երկրաշարժերը տեղի են ունենում աշխարհի բոլոր մայրցամաքներում՝ Հիմալայան լեռների ամենաբարձր գագաթներից մինչև ամենացածր հովիտները, ինչպես Մեռյալ ծովը, մինչև Անտարկտիդայի դաժան ցուրտ շրջանները: Այնուամենայնիվ, այս ցնցումների բաշխումը պատահական չէ։

USGS-ը երկրաշարժը նկարագրում է որպես «գետնի ցնցում, որը առաջացել է խզվածքի վրա հանկարծակի սայթաքման հետևանքով: Երկրի արտաքին շերտի լարումները իրար են մղում խզվածքի կողմերը: Սթրեսը կուտակվում է, և ժայռերը հանկարծակի սահում են՝ էներգիա ազատելով ալիքներով, որոնք անցնում են երկրի ընդերքով և առաջացնում ցնցումներ, որոնք մենք զգում ենք երկրաշարժի ժամանակ»։

Ինչու՞ են Թուրքիայում այդքան շատ երկրաշարժեր գրանցվում

CNN-ի օդերևութաբան և վատ եղանակի փորձագետ Չադ Մայերսն ասել է, որ «մենք միշտ խոսում ենք էպիկենտրոնի մասին, բայց այս դեպքում պետք է խոսել էպիգծի մասին»:

Երկու հսկայական տեկտոնական թիթեղներ՝ արաբական և եվրասիական, հանդիպում են Թուրքիայի հարավ-արևելյան նահանգների տակ: Այս խզվածքի գծի երկայնքով, «մոտ 100 մղոն մի կողմից մյուսը, երկիրը սահել է», – ասել է Մայերսը:

Սեյսմոլոգներն այս դեպքն անվանում են «հարվածային սայթաքում»՝ «որտեղ թիթեղները հպվում են, և հանկարծ դրանք սահում են կողք», – ասել է Մայերսը:

Այս սեյսմիկ իրադարձության բնույթի պատճառով հետցնցումները կարող են տևել «շաբաթներ և ամիսներ»՝ ըստ CNN-ի օդերևութաբան Կարեն Մագինիսի: