Գյումրիում մեկնարկել է Շիրակի պատմամշակութային ժառանգությանը նվիրված 10-րդ միջազգային գիտաժողովը

Գյումրիում մեկնարկել է Շիրակի պատմամշակութային ժառանգությանը, հայագիտության արդի հիմնահարցերին նվիրված 10-րդ միջազգային եռօրյա գիտաժողովը: Ավանդաբար անցկացվող գիտաժողովը երեք տարին մեկ նախաձեռնում է Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոնը: 10-րդ գիտաժողովի ուշադրության կենտրոնում Շիրակի հարուստ պատմամշակութային ժառանգությունն է, որին անդրադառնում են 150 գիտնական աշխարհի 10 երկրներից:

Հայաստանն ու Շիրակի մարզը գիտական հետազոտության նյութ են աշխարհի շատ գիտնականների համար, այդ թվում՝ Ռուսաստանի Դաշնության, Ուկրաինայի, Թուրքմենստանի, Հունաստանի: Հրավիրյալ գիտնականների թվում էր թուրք հայագետ Էրդողան Ալթընթայնաքը, բայց անձնագրային խնդիրների պատճառով չի կարողացել ներկա գտնվել:

1994 թվականին Գյումրու տեքստիլագործների այս նույն դահլիճում առաջին անգամ տեղի ունեցավ հայագիտական գիտաժողովը՝ նվիրված Շիրակի պատմական ժառանգությանը: Դա մի ժամանակ էր, երբ երկրաշարժի ավերածություններին հաջորդել էին տնտեսական ցնցումները, մութ ու ցուրտ տարիները, երբ բոլորին թվում էր, թե Գյումրիում գիտությունը մարել է: Բայց այստեղ ցուրտ պայմաններում տեղի ունեցան գիտական բանավեճերը, որոնց մասին այսօր էլ հիշեցին:

Շիրակի պատմական ժառանգությունն այնքան հարուստ է, որ շարունակ ուսումնասիրության թեմա կա: Բանահյուսությունը, զարմանահրաշ ճարտարապետությունը և դեռ լիարժեք չուսումնասիրված հնագիտությունը․ ու դարձյալ հարուստ նյութ կա: Շիրակի պատմական ժառանգության ուսումնասիրության գործին վաղուց ներգրավված են նաև արտասահմանցի գիտնականները:

Անդրեյ Իվանովը ժամանել է Մոսկվայից, արդեն 3 տարուց ավելի է՝ Գյումրիի ճարտարապետությունն է ուսումնասիրում, այդ մասին գիրք է հրատարակելու: Մոսկվայի ճարտարապետության միջազգային ակադեմիայի պրոֆեսորը Գյումրին բացառիկ քաղաք է համարում հենց ճարտարապետական տեսանկյունից։ Նա իր համար բացահայտել է այն, որ քաղաքը կառուցվել է առանց պրոֆեսիոնալ ճարտարապետների մասնակցության:

Այստեղ հիմնական շինարարները եղել են վարպետ-քարտաշները, որոնք Արևմտյան Հայաստանից են եկել, իրենց տաղանդը զարգացրել ու փոխանցել սերունդներին: Նրա խոսքերով՝ այս քաղաքը ուրիշ, իրենց սիրած քաղաքներին նման չէ՝ սա Սանկտ-Պետերբուրգը չէ, սա Գյումրին է:

Ուկրաինայից Գյումրի է եկել Դմիտրի Դիմիդյուկը, ուսումնասիրում է Բագրատունյաց շրջանի՝ 9-11-րդ դարերում Հայաստանի գուրզերը: Նա Լվովի ազգային համալսարանի ասպիրանտ է, հայկական արմատներ չունի, սիրում է պատմությունը, հատկապես էկզոտիկ թեմաները։ Նրա խոսքերով՝ Հայաստանն իրենով,-էկզոտիկա է, բայց իր ընտրած թեմայով արխիվներում հարուստ նյութ չկա:

Հայկական եկեղեցիների ճակատագիրը մտահոգում է ադրբեջանագետ Գրիգորի Այվազյանին: Իր զեկույցը նաև Թուրքիայի տարածքում եղած եկեղեցիների պահպանությանն է նաև վերաբերում: Նա գիտնականների ուշադրությունը հրավիրում է մոտ 2 ամիս առաջ Թուրքիայի Ախթամար կղզու եկեղեցու միջադեպին, երբ թուրք-ադրբեջանական դրոշներով ուդի համայնքը մտել էր հայկական եկեղեցի և աղոթք արել այնտեղ՝ պնդելով, թե եկեղեցին հայկական չէ, այլ ուդի-աղվանական է։ Ադրբեջանագետը վստահեցնում է, որ կատարվածը ադրբեջանական իշխանությունների սադրանքն է, որը վաղուց են նախապատրաստել։

Մոսկվայից ժամանած հայ ճարտարապետ Կարեն Բալյանը գիտաժողովում պատմելու է գյումրեցի պապի՝ Տաճատ Խաչվանքյանի մասին, ով եղել է նկարիչ, աշխատել է Չարենցի հետ Գյումրու Հայպետհրատում, միասին են ձևավորել հայկական առաջին հրատարակված գիրքը, հետո 1938 թվականին նրան ձերբակալել են, մահացել է Մագադանում։ Եռօրյա գիտաժողովում մասնակիցները Շիրակի մասին մոտ 150 նոր գիտական բացահայտումներով հանդես կգան : Արդեն 25 տարի է՝ գիտաժողովը Գյումրիում է համախմբում հարյուրավոր գիտնականների։ Նախաձեռնության և մեծ ավանդի համար բանասիրական գիտությունների դոկտոր Սերգեյ Հայրապետյանը պարգևատրվեց Բագրատունյաց ասպետ ոսկե մեդալով: