Երուսաղեմի բաժանումը և հայկական թաղամասի ճակատագիրը

2017թ. դեկտեմբերի 6-ին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի կողմից Երուսաղեմը Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու հայտարարությունից հետո Մերձավոր Արևելքն ու կրոնական մի շարք համայնքներ իրարանցում առաջացրին՝ դժգոհելով անօրինական որոշման դեմ, իսկ Պաղեստինի և Լիբանանի զինված «Համարս» և «Հզբոլլահ» խմբավորումները սրբազան պատերազմ հայտարարեցին:

Հայկական քաղաքական և կրոնական գործիչները ևս հանդես եկան հայտարարություններով, սակայն ոչ թե կոնկրետ մի կողմին պաշտպանելու, այլ հաշտության կոչով:

Երուսաղեմում մեծ հայկական թաղամաս կա, որը քաղաքի 4 թաղամասերից մեկն է և զբաղեցնում է Երուսաղեմի մոտ ¼ մասը: Առավել կարևոր է, որ հայկական թաղամասում է հրեաների համար պաշտամունքային Սիոն լեռը:

Երուսաղեմում հայկական պատմամշակութային հարստություններն ստեղծվել են առաջին դարում: Այսօր այնտեղ մեծ թվով հայկական հոգևոր կառույցներ կան, որոնք հիմնվել են Սրբոց Հակոբեանց տաճարի շուրջ: Երբ միջնադարում մահմեդականները գրավեցին Երուսաղեմը, այնտեղից հեռացան քրիստոնյաներն ու հրեաները, իսկ հայերը մնացին և պաշտպանեցին ոչ միայն հայկական, այլև ընդհանրապես, քրիստոնեական պատմամշակութային հարստությունները:

Հայկական թաղամասի ողջ գույքը պատկանում է տեղի հայոց պատրիարքությանը: Այնտեղ 200-ից ավելի հայ է բնակվում, իսկ ամբողջ Երուսաղեմում՝ գրեթե 2000 հայ:

Երուսաղեմը Իսրայելի և Պաղեստինի միջև բաժանելու բանակցությունները նոր թափ առան 2000 թվականին, երբ Քեմփ Դևիդում համաձայնություն ձեռք բերվեց քաղաքը բաժանել երկու մասի՝ հրեական և հայկական հատվածները հանձնել Իսրայելին, իսկ քրիստոնեական և մահմեդական հատվածները`Պաղեստինյան ինքնավարությանը:

Դրան, սակայն, սկզբունքորեն դեմ էին ոչ միայն քրիստոնեական և հայկական համայնքները, այլև Պաղեստինի առաջնորդ Յասեր Արաֆաթը՝ նշելով, որ ինքը երբեք չի դավաճանի հայերին և թույլ չի տա, որ հայկական թաղամասն անցնի Իսրայելին:

Երուսաղեմի հայերի մտահոգությունն է նաև, որ քաղաքի բաժանման դեպքում հայկական թաղամասը նույնպես երկու մասի կբաժանվի՝ այդկերպ պառակտելով համայնքը:

Իսրայելը ձգտում է ամեն կերպ յուրացնել հայկական թաղամասի գոնե այն հատվածը, որտեղ իրենց սուրբ Սիոն լեռն է, իսկ դրան հասնելու համար առնվազն պետք է որպես թաղամաս և իրավական համայնք ոչնչացնել հայկական հատվածը: Դա թույլ չեն տալիս Պաղեստինը, Երուսաղեմի հայկական, քրիստոնեական, նույնիսկ մահմեդական հատվածները, դեմ են հանդես գալիս նաև հրեական բազմաթիվ կառույցներ:

Հայ-իսրայելական դիվանագիտական հարաբերությունների կարգավորման և դեսպանությունների բացման դեպքում կարող է հնարավորություն առաջանալ քաղաքական մակարդակում քննարկել և դրական լուծում տալ խնդրին, ինչը կբավարարի ոչ միայն հայկական, այլև հրեական կողմին՝ հաշվի առնելով երկու ժողովուրդների պատմական անցած ճանապարհն ու ձգտումները: