Ավելցուկային քաշն ու ճարպակալումը` ռիսկի գործոն

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) տվյալների համաձայն՝ ավելցուկային քաշն ու ճարպակալումը մի շարք ոչ վարակիչ հիվանդությունների (ՈՎՀ) զարգացման ռիսկի գործոն են, ինչպիսիք են` սրտանոթային հիվանդությունները, շաքարային դիաբետը, հենաշարժական ապարատի հիվանդությունները (հատկապես՝ օստեոարթրիտ), որոշ ուռուցքային հիվանդություններ (օրինակ՝ էնդոմետրիումի, կրծքագեղձի, ձվարանների, շագանակագեղձի քաղցկեղներ և այլն):

ԱՀԿ տվյալներով՝ 2016 թվականին ամբողջ աշխարհում 18 տարեկանից բարձր տարիքի մեծահասակների շրջանում 1.9 մլրդ մարդ ունեցել է քաշի ավելցուկ, որից 650 մլն՝ ճարպակալում: 5-19 տարեկանների շրջանում ավելցուկային քաշի և ճարպակալման տարածվածությունը կազմել է 18%: Միևնույն ժամանակ, աշխարհում մինչև 5 տարեկան 41 մլն երեխա ունեցել է ավելցուկային քաշ և ճարպակալում:

Հայաստանում ավելցուկային քաշն ու ճարպակալումը նույնպես խնդրահարույց են: ՀՀ ԱՆ Առողջապահության ազգային ինստիտուտի (ԱԱԻ) տվյալների համաձայն՝ մեծահասակների շրջանում ավելորդ քաշի կամ ճարպակալման տարածվածությունը կազմում է 51.9% (48% տղամարդկանց և 54.1% կանանց շրջանում): Հարկ է նշել, որ ավելորդ քաշի կամ ճարպակալման տարածվածությունը ցածր տարիքային խմբերում համեմատաբար ավելի բարձր է տղամարդկանց շրջանում, իսկ 40-49 տարիքային խմբից սկսած՝ կանանց շրջանում։ 30-49 տարիքային խմբում կանանց շրջանում ավելորդ քաշի և ճարպակալման ցուցանիշը կտրուկ աճում է՝ հասնելով 71․9%-ի։

Ճարպակալմամբ տառապող մարդիկ հաճախ ունեն միանգամից 3-4 հիվանդություն, այդ իսկ պատճառով նրանք ավելի դժվար են դիմադրում ինֆեկցիաներին։ Ինչ վերաբերում է COVID-19-ին, ապա որոշ երկրների գիտնականների տվյալների համաձայն՝ բարձր աստիճանի ճարպակալման ժամանակ շնչառության խորության և թոքերի աշխատող ծավալի նվազեցումը ևս նպաստում են թոքաբորբի արագ զարգացմանը։

ԱՀԿ-ն կորոնավիրուսային հիվանդության դեմ պայքարում ՈՎՀ կանխարգելումը և վերահսկումը դիտարկում է որպես առանցքային հարց և հորդորում համավարակի հաղթահարման գործընթացում մեծ ուշադրություն դարձնել զուգակցող ՈՎՀ առկայությանը, այդ թվում՝ ճարպակալմանը, որը ոչ միայն ինքնուրույն քրոնիկական հիվանդություն է, այլև բարձր ռիսկի գործոն մի շարք այլ հիվանդությունների համար։

COVID-19 համավարակի պայմաններում ձեռնարկված սահմանափակումները լուրջ մարտահրավեր են ֆիզիկական ակտիվության և առողջ սնուցման հասանելիության նվազման առումով, որոնք նպաստում են ճարպակալման առաջացմանը, հետևաբար և՛ շաքարային դիաբետի, և՛ սրտանոթային հիվանդությունների առաջացմանը: Այս առումով խիստ կարևորվում է այս ընթացքում առողջապահական համակարգերի կողմից ՈՎՀ կանխարգելման և վերահսկման  հարցերին պատշաճ ուշադրություն դարձնելը:

Փաստերը վկայում են, որ ՈՎՀ ունեցող մարդիկ առանձնապես խոցելի են COVID-19-ի նկատմամբ: Մինչ այժմ աշխարհում իրականացված ուսումնասիրությունների արդյունքում պարզվել է, որ ճարպակալումը SARS-CoV-2 վարակի հետևանքով մահվան ելքերի և հիվանդության ավելի ծանր դեպքերի ռիսկի գործոն է: Շուրջ 500 հազար պացիենտի շրջանում կատարված հետազոտության տվյալներով` հոսպիտալացված 340 հիվանդից 44%-ն ունեցել է գերքաշություն, իսկ 34%-ը` գիրություն:

Մեկ այլ` OpenSAFELY ուսումնասիրություն անդրադարձել է ավելի քան 12 միլիոն էլեկտրոնային գրառման. 5683 մահվան ելքով հիվանդներից 29%-ն ունեցել է գերքաշություն, իսկ 33%-ը` գիրություն: Հետազոտությունը վկայում է, որ COVID-19-ից մահվան ռիսկը 27%-ով բարձր է ավելորդ քաշ ունեցողների մոտ և կրկնակի բարձր է այն պացիենտների մոտ, ում մարմնի քաշի ինդեքսը 40-ից բարձր է:

Այսպիսով, ուսումնասիրությունները փաստում են ավելորդ քաշի և հիվանդության ծանրության միջև կապը:

Ավելցուկային քաշի և ճարպակալման նվազեցման նպատակով առողջապահության նախարարությունը հորդորում է.

• պահպանել շաբաթական առնվազն 150 րոպե չափավոր կամ 75 րոպե ինտենսիվ ֆիզիկական ակտիվություն,
• սահմանափակել ալկոհոլի օգտագործումը,
• հրաժարվել ծխախոտից,
• պահպանել ռացիոնալ և առողջ սնուցման կանոնները՝ սահմանափակել շաքարի, գազավորված ըմպելիքի և աղի օգտագործումը, նախապատվությունը տալ բանջարեղենային սննդին, օրական օգտագործել առնվազն 450 գրամ միրգ և բանջարեղեն: