Գյումրիի Երկրագիտական թանգարանը համալրվել է նոր ցուցանմուշներով․ Շիրակի մարզի հուշարձան-հնավայրերում պեղումները կշարունակվեն նաև այս տարի

Երկրագիտական թանգարանի նախասրահի դարակաշարերում  տեղադրված խեցեղենի մի մասը նախորդ տարի հայտնաբերվել  է Ջրափիի ջրասույզ հինգ դամբարաններից: Ըստ հնագետների՝ գտածոները թվագրվում են Մ․թ․ա 1-ին հազարամյակի:

Հողի շերտից դուրս բերված կավե կտորները մասնագետները խնամքով մաքրել են դարերի փոշուց, սպիտակ շաղախով իրար միացնելով՝ վերականգնել են կավե սպասքի նախնական տեսքը և հետաքրքիր բացահայտումներ արել տվյալ ժամանակաշրջանի մարդկանց կենցաղի և սոցիալական շերտավորման մասին:

Ջրափիի ջրասույզ եղած դամբարաններում հնագետները հայտնաբերել են նաև թաղման ծեսերի հետաքրքիր ու առանձնահատուկ տեսարաններ: Գտնվել է կանացի թաղում, որի ձեռքերի մեջ եղել է կրիա: Սա հայկական թաղման ծեսերում հանդիպող հազվադեպ երևույթ է համարվում, հնագետները այս գտածոյի մեկնաբանությունը դեռ չունեն:

«Նման փաստ մենք ունեինք միայն Հոռոմի դամբարանից հայտնաբերված՝ 1987-88 թվականներին։ Այնտեղ էլի հինգ կանացի թաղումներ կային, որտեղ ձեռքերի մեջ կրիա էր դրված։ Առայժմ դժվար է մեկնաբանել դա, որովհետև այլ զուգահեռներ առայժմ չունենք։ Երբ որ նայում ենք մեր թե՛ ազգագրական նյութը, թե՛ բանահյուսական, կրիայի պաշտամունք կամ կրիայով ծիսական որոշակի ֆունկցիա ունեցող ոչ մի փաստ առայժմ չի հաջողվել հայտնաբերել»,- Shantnews.am-ի հետ զրույցում նշել է Գյումրիի երկրագիտական թանգարանի հնագետ Համազասպ Խաչատրյանը։

Ջրափիում հնագիտական աշխատանքներ  հնարավոր է դառնում  իրականացնել միայն ամռան ամիսներին, երբ տեղանքից ջուրը ցամաքում է: Հնավայրը  հարուստ ժառանգություն ունի թաքնված: Հենց այդտեղից էլ  մասնագետները  հայտնաբերել են փոքրիկ նետասլաքներ, որոնք ոչ թե ձուլված են երկաթից, այլ  ունեն պատրաստման հատուկ ձև, որը բնորոշ է ուրարտական զինատեսակներին:

Ըստ մասնագետների՝ հնում գլխի տակ դաշույն դնելը եղել է մարդկանց չար ուժերից պաշտպանելու ավանդույթ, որը շատ դեպքերում կիրառվում է նաև մեր օրերում:

Հայտնաբերված հնագիտական  նյութերի ուսումնասիրություններից պարզ է դառնում, որ հասարակության  բոլոր անդամները ինքնապաշտպանական նպատակներով մշտապես իրենց մոտ զենք են կրել։ Ջրաձորի ամրոց-բնակավայրից հնագետները հայտնաբերել են փոքրիկ մի քար, որի վրա կան բացված երկու անցքեր, քարն, ըստ էության, մետաղալարեր պատրաստելու համար նախատեսված գործիք է եղել:

«Սա շատ հազվագյուտ գործիք է, որը օգտագործվել է մետաղից հաստ լարեր պատրաստելու համար։ Սա հետաքրքիր է նրանով, որ ցույց է տալիս տեղում մետաղամշակությունը, ոչ թե պարզապես զենքեր պատրաստելը, այլ, ամենայն հավանականությամբ, սա խոսում է էն մասին, որ  հանքաքարեր են բերել, ու տեղում այդ հանքանյութերը ենթարկվել են մշակման, որից էլ այս քարի օգնությամբ պատրաստել են մետաղե գլանակներ»,- պատմում է  հնագետ Համազասպ Խաչատրյանը։

Հազվագյուտ գտածոն համարվում է ժամանակի գյուտերից մեկը։ Բարձունքում գտնվող Ջրաձորի  հնավայր-ամրոցը Շիրակի մարզում առայժմ միակ հուշարձանն է, որը փաստացի ներկայացնում է ճակատամարտ Ուրարտական զորքի հետ: Պատերի մեջ խրված վիճակում հայտնաբերված ուրարտական զենքերի ու նետասլաքների մնացորդները վկայում են Շիրակի մարզ ուրարտացիների արշավանքների մասին:

«Ջրաձորի ամրոց-բնակավայրը տալիս է շատ հետաքրքիր նյութեր։ Շիրակի մարզում առայժմ միակ հուշարձանն է, որը փաստացի ներկայացնում է  ճակատամարտ Ուրարտական զորքի հետ։ Որպես  նյութական ապացույցներ ուրարտացիների ներխուժման, մենք ուրիշը չունենք։ Ջրաձորը, լինելով երկու կետերի ՝ Ախուրյան գետի և Թորոս գետակի  միախառնման միջանկյալ տարածքում, գտնվում է հսկայական սարի վրա, որի գագաթին էլ գտնվում է ամրոցն ու բնակավայրը, ժամանակին տարածքը մեծ ստրատեգիական նշանակություն ունեցող վերահսկողական կետ է եղել»,- նշում է հնագետը։

Ջրաձորից բացի՝ պեղումներ են կատարվել նաև Սեպասարի հնավայրում, նախորդ տարի անավարտ մնացած սենյակի պատերի որոնման աշխատանքների ժամանակ  հնագետները հայտնաբերել են խիստ քայքայված վիճակում գտնվող  ստացիոնար օջախ, որն  այժմ գտնվում է վերականգնման փուլում:

Այս տարի պեղումներ կսկսվեն նաև Բենիամինի հուշարձան-հնավայրում, որի մոտակայքով է անցնելու «Հյուսիս-հարավ» մայրուղին: Պեղումները գյումրեցի մասնագետների հետ կիրականացնի  հնագիտության ազգային ինստիտուտի գիտաշխատողների արշավախումբը: Դրանք կմեկնարկեն հունիսին ու կտևեն երեք ամիս, որից հետո միայն տարածքում կսկսվի «Հյուսիս-հարավ»-ի շինարարությունը: