ԱՄՆ մեղադրանքներն ու Իրան-Սաուդներ միջնորդավորված պատերազմը Եմենում

Դեկտեմբերի 14-ին ՄԱԿ-ում ԱՄՆ դեսպան Նիկի Հեյլին հանդես է գալիս հատուկ հայտարարությամբ ու հատուկ միջավայրում՝ դեսպանի թիկունքում ցուցադրվում են եմենցի հութիների արձակած ու Սաուդյան Արաբիայում ընկած հրթիռի մնացորդները, որոնք էլ, ըստ դեսպանի, հենց իրանական հրթիռի մնացորդներ են։ ԱՄՆ-ն սրանով Իրանին պաշտոնապես մեղադրում է Եմենի ապստամբ հութիներին զինելու, նրանց հրթիռ(ներ) մատակարարելու ու Սաուդյան Արաբիան թիրախավորելու մեջ։ Իրանը, բնականաբար, հերքում է մեղադրանքները ու խնդրում Թեհրանին տրամադրել հրթիռի մնացորդները՝ հարցն ուսումնասիրելու համար։

Բռնեմ դունչդ, կտրի շունչդ

Վաշինգտոնն այս քայլի համար ունի ուրույն դրդապատճառներ. Դոնալդ Թրամփի հենց պաշտոնավարման սկզբից ԱՄՆ ղեկավարությունը չոր դիրքորոշում է որդեգրել Իսլամական Հանրապետության նկատմամբ, իսկ Թրամփի վարչակազմը անընդհատ թիրախավորում է Իրանի ու վեցյակի միջև 2015 թվականին ստորագրված համաձայնությունը, որով Իրանը պետք է դադարեցներ միջուկային ծրագիրը, որի դիմաց նրա վրայից պետք է հանվեին պատժամիջոցները։

Եվրոպական երկրները պաշտպանում են այս համաձայնությունը՝ փաստացի դեմ հանդես գալով իրենց դաշնակցին՝ հօգուտ Իրանի։ Կարծիք կա, որ Թրամփն ինքն էլ, ի վերջո, մտադիր չէ չեղարկել այս գործարքը, ուղղակի թուր է թափ տալիս ու անկայուն, անկանխատեսելի է դարձնում Իրանը՝ գցելով այդ երկրի վարկը հնարավոր ներդրողների աչքում։ Սակայն այս մեղադրանքները շարունակվում են, ու Եմենում շարունակվող մարտական գործողությունները հարմար առիթ են Իրանին որևէ բանում մեղադրելու համար։

Երկու երկիր իրար կից

Բանն այն է, որ եմենցի հութիները, հավանաբար, ստանում են Իրանի օժանդակությունը, քանի որ նրանք երկրի իշխանությունից հեռացրել են սաուդական կողմնորոշում ունեցող նախագահին ու երկրի մի մասը պահում են իրենց վերահսկողության տակ։ Նման երկարաժամկետ վերահսկողությունը թույլ է տալիս ենթադրել, որ հութիները ստանում են նաև ռազմական ու թեկուզ պարենային օժանդակություն «դրսից»։ «Դրսի» լավագույն թեկնածուն էլ այս դեպքում Սաուդյան Արաբիայի տարածաշրջանային մրցակից Իրանն է։

Saudi-Iranian rivalries in the Middle East pic.twitter.com/dOsKz58O51

— AFP news agency (@AFP) December 19, 2017

Երկու երկրների հարաբերությունները ժամանակ առ ժամանակ սրվում են այնքան, որ թվում է՝ կարող են մարտական գործողություններ սկսել, ինչից կցնցվի ամբողջ աշխարհը։ Սակայն դա չի լինում, կողմերը շարունակում են ռազմական հռետորաբանությունը միմյանց հասցեին ու հարևան երկրներում մեծացնում իրենց ազդեցությունը՝ մրցելով ու «կռվելով» ոչ միմյանց տարածքում։

Сила есть, ума не надо. ռեբրենդինգ

ՄԱԿ-ում ԱՄՆ դեսպանի՝ Իրանի հասցեին արտահայտած մեղադրանքները ձեռնտու են նաև Սաուդյան Արաբիային։ Այս երկիրը երկար ժամանակ է մարտեր է մղում Եմենում հութիների դեմ, սակայն չնայած արաբների հսկայական ֆինանսական միջոցներին՝ հաջողությունները փոփոխական են։

Սաուդյան Արաբիայի ու նրա դաշնակիցների ավիահարվածներին հութիները հաճախ պատասխանում են հրթիռային հարվածներով։ Հրթիռների մի մասը չի հասնում թիրախներին, համենայն դեպս, այդպես են պդնում սաուդյան լրատվամիջոցները (այս երկիրն աչքի չի ընկնում մամուլի ազատությամբ)։

Սակայն արաբական երկրում գահակալական ներքին պայքարից ու թագաժառանգի փաստացի իշխանության գալուց հետո սաուդյան արտաքին քաղաքականության ու հատկապես քարոզչական աշխատանքում խոշոր փոփոխություններ են նկատվում։ Չենք պնդի, որ ԱՄՆ դեսպանի ելույթը համաձայնեցված էր սաուդական արքունիքի հետ, սակայն այն հաստատ ձեռնտու էր արաբական երկրի ղեկավարությանը։ Փաստացի ցույց էր տրվում, որ Իրանը ագրեսոր է, սեփական արտադրության հրթիռ(ներ)ը տալիս է հութիներին, նրանք էլ դրանով թիրախավորում են Սաուդյան Արաբիայի քաղաքացիական օբյեկտները։

Իմ աչքի փուշն ու քո աչքի գերանը

Իրանամետ դիրքորոշում ունեցողները ցանցում տարածեցին ծաղրանկարներ, որոնցից մեկը ցույց է տալիս, թե ինչպես է Նիկի Հեյլին հառնում ամերիկյան հրթիռների մնացորդների միջից՝ գլխից վեր պահելով ու մատնանշելով իրանական միակ հրթիռի մնացորդները։ Ակնարկվում էր, որ Մերձավոր Արևելքն իրականում ապակայունացնում են բազմաթիվ ամերիկյան հրթիռները (ԱՄՆ կողմից հարուցված հակամարտությունները), ոչ թե իրանական միակ, «խեղճուկրակ» հրթիռը։

U.S. discovers Iranian missile being used to kill civilians and destabilise the Middle East. pic.twitter.com/Tueuamvjk6

— Hayder al-Khoei (@Hayder_alKhoei) December 17, 2017

Սակայն հետճշմարտության (post-truth) ժամանակաշրջանում եթե մի բան հրապարակվում ու տպավորվում է հանրային գիտակցությաքն մեջ, դրան հետևող հերքումը միշտ չէ, որ հասնում է նույն թիրախին։

Շունը հաչում է, քարավանը գնում

Դեկտեմբերի 19-ին եմենցի հութիները կրկին հրթիռ են արձակում Սաուդյան Արաբիայի ուղղությամբ, նկարահանում են դա ու ցուցադրում։ Սաուդյան Արաբիայում հրթիռը չի հասնում թիրախին, սաուդյան բանակի հակաօդային պաշտպանությունը չեզոքացնում է հրթիռը, նկարահանում են դա ու տարածում ցանցում։ Հակամարտությունը դառնում է ի շրջանս յուր …

Yemenis release video of ‘retaliatory ballistic missile fired at Saudi capital’#1000DaysOfResistance #Riyadh pic.twitter.com/drFTdzw3Lm

— Press TV (@PressTV) December 19, 2017

Geolocation of the Houthi missile launch location @aldin_ww identified earlier, based on footage from the Houthis of the launch and satellite imagery. pic.twitter.com/EbRF0lQpsy

— Eliot Higgins (@EliotHiggins) December 20, 2017