Շիրակի երկրագիտական թանգարանն այս տարի մի քանի հնավայրերից պեղված գտածոներն է վերականգնում

Համավարակի պատճառով այս տարի Շիրակի երկրագիտական թանգարանը մարզի մի քանի հնավայրերում շատ փոքր ծավալի պեղումներ է կատարել: Պետական ֆինանսավորում հատկացվել է միայն մեկ հնավայրի համար: Հայտնաբերվել են վաղ բրոնզեդարյան ու երկաթի դարաշրջանին վերաբերող եզակի գտածոներ: Դրանք այժմ մշակման փուլում են: Երկրագիտական թանգարանի մասնագետները զբաղված են գտածոների վերականգնմամբ:

Խեցեղենի կտորները խնամքով ու հերթականությամբ դասավորված են սեղանին: Դրանց մեծ մասը 5000 տարուց ավելի պատմություն ունի: Վերականգնող մասնագետը մեկ առ մեկ, առանց հերթականությունը խախտելու, նախ սոսնձում, և, որպեսզի կավե անոթն իր նախկին տեսքը ստանա, ժամանակավորապես ամրացնում է կպչուն ժապավենով: Կավե մեծ ու փոքր անոթներից ամբողջությամբ վերականգնվել են նրանք, որոնց նախկին տեսքը հնագետներին հայտնի է:

«Եթե չի պահպանվել շուրթը, հնարավոր չէ վերականգնել, որովհետև չգիտենք, թե այն ինչ տեսք է ունեցել: Իսկ, եթե շուրթի անգամ փոքրիկ մասը պահպանված է, դա հնարավորություն է տալիս գիպսով ամբողջական տեսքը վերականգնել: Թրծած կավով են պատրաստված անոթները ու շատ որակով են: Պահպանվել է անգամ փայլը: Երրորդ հազարամյակի ամենալավ նյութերն են»,- Shantnews-ին պատմում է Շիրակի երկրագիտական թանգարանի լաբորատորիայի վարիչ Համլետ Ավետիսյանը:

Վերականգնված անոթները հայտնաբերվել են Սեպասարի վաղ բրոնզեդարյան հնավայրից: Դրանց մի մասը ծիսական նշանակության է, նաև կան այնպիսիք, որոնք օգտագործվել են կենցաղում: Հազարամյակներ անց պահպանվել է տեսքը, անգամ փայլը:

Սեպասարի հնավայրում նաև օջախ է հայտնաբերվել, որը հնագետները լուսանկարել են, թողել են տեղում, կոնսերվացրել: Հետաքրքիր հնագիտական նյութ են հայտնաբերել նաև Ջրափիի  դամբարանադաշտում: Հատվածը, որն այս տարի է պեղվել, թվագրվում է վաղ երկաթի ժամանակաշրջանին: Բացված դամբարանում հնագետները երկու թաղում են հայտնաբերել: Գիտական բացատրությունն այսպիսին է, որ այդ ժամանակաշրջանում արդեն գոյություն են ունեցել ընտանեկան գերեզմաններ:

«Առաջին կմախքն ուղեկցող նյութերով հանելուց հետո պարզվեց, որ տակը ևս մեկ թաղում կա: Առաջինը տղամարդու թաղում է, երկրորդը՝ կնոջ, որի հետ, որպես ուղեկցող նյութ, դրված էին իր զարդերը՝ բազմաթիվ շատ գեղեցիկ ուլունքներ, մատանի, ապարանջան: Սա խոսում է սոցիալական կազմակերպման մասին: Հնարավոր է՝ եղել են ամուսիններ, հարազատներ: Դեռևս վաղ բրոնզե դարից, երբ արդեն կար մենամուսնությունը, գոյություն ուներ ստաբիլ ընտանիք, համայնքի ներսում արդեն ի հայտ էին գալիս ընտանեկան դամբարանները»,- նշում է Շիրակի երկրագիտական թանգարանի հնագետ Համազասպ Խաչատրյանը:

Բրոնզե մատանիները, ականջօղերը, ապարանջանը, նաև բազմաթիվ ուլունքներ, որոնք, որպես ուղեկցող նյութ, հայտնաբերվել են դամբարանում, հիմա արդեն Շիրակի երկրագիտական թանգարանի ֆոնդերում են: Կանանց հետ հանդերձյալ կյանքում օգտագործելու համար դրել են զարդեր, տղամարդկանց հետ՝ զենքեր:

Հնագետները նույն դամբարանում նաև բրոնզե դաշույն և երկաթե դանակ են հայտնաբերել: Ջրափիի հնավայրի մեկ այլ դամբարանում, բացի ուղեկցող նյութերից, նաև կենդանու զոհաբերության ծեսի ապացույցներ են գտել:

Նյութերի վերականգնումը սկսել են, բայց մասնակի: Մարդաբանական նյութը դեռ ուսումնասիրված չէ: Բոլոր նյութերի մշակման, վերականգնման համար հիմա թանգարանը միջոցներ չունի: Պետական ֆինանսավորում այս տարի հատկացվել է միայն մեկ հուշարձանի համար:

Այս տարի հնագիտական ուսումնասիրություններ են կատարվել նաև Ջրաձորում ու Ազատանում: Առանց պետական ֆինանսավորման Ազատանում փոքր ծավալի պեղումներ անել հնարավոր է եղել գերմանացի գործընկերների աջակցությամբ, որոնք այս տարի համավարակի պատճառով Հայաստան չկարողացան գալ, բայց պեղումների համար ֆինանսավորել են Շիրակի երկրագիտական թանգարանին: