ՀՀ անկախությունից հետո «ամենածավալունը». ի՞նչ է հայտնի սպասվող համաներման մասին

Համաներում հայտարարելու մասին արդարադատության նախարարության մշակած նախագիծը, թեև դեռ չի հրապարակվել, արդեն քննարկումների առիթ է դարձել: Դատապարտյալների ո՞ր խմբի վրա է ազդելու, քանի՞ անձ համաներման կարժանանա ու արդյո՞ք ցանկում նաև հանրությանը հայտնի անուններ կլինեն, ինչպես, օրինակ, Շանթ Հարությունյանը:

Լրատվամիջոցներում այդ հարցերի պատասխանը տրվում է միայն ոչ պաշտոնական՝ «մեր աղբյուրների փոխանցմամբ» կամ «մեր տեղեկություններով» ձևակերպմամբ: Այդ հարցերին պաշտոնական պատասխան դեռ չի տրվում՝ գաղտնիք է: Մանրամասները հայտնի կդառնան, երբ նախագիծը ներկայացվի խորհրդարան: Մինչ այդ՝ այս պահին մեկ բան է հայտնի՝ սպասվող համաներումն  «ամենածավալունն» է լինելու:

Ի՞նչ է համաներումը

Համաներման, հանրությանն առավել հայտնի՝ ամնիստիայի վերաբերյալ առանձին օրենք, որպես այդպիսին, Հայաստանում գոյություն չունի: Հերթական համաներումը շնորհելու համար գործադիրն  օրենքի նախագիծ է մշակում ու ներկայացնում խորհրդարան: Ազգային ժողովն այն ընդունում է պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ: Թե ի՞նչ է համաներումը, սահմանում է Քրեական օրենսգիրքը, այն էլ շատ հակիրճ՝ մոտ հանրագիտարանային ձևակերպմանը.

«Հանցանք կատարած անձն օրենսդիր մարմնի կողմից ընդունվող համաներման ակտով կարող է ազատվել քրեական պատասխանատվությունից, իսկ դատապարտյալը կարող է լրիվ կամ մասնակիորեն ազատվել ինչպես հիմնական, այնպես էլ լրացուցիչ պատժից, կամ պատժի չկրած մասը կարող է փոխարինվել ավելի մեղմ պատժատեսակով, կամ կարող է վերացվել դատվածությունը»:

Ե՞րբ է ՀՀ-ում իրականացվում համաներում

ՀՀ օրենսդրության մեջ համաներում շնորհելու համար ժամկետներ չեն նշվում: Ըստ իրավապաշտպան Ավետիք Իշխանյանի՝ Հայաստանում իշխանությունները համաներում են շնորհել քրեակատարողական հիմնարկների գերբեռնվածությունը նվազեցնելու համար:

«Գերբեռնվածություն, հաճախ քաղաքական բանտարկյալներ: Այդ ամենը Հայաստանի իշխանությունները հաճախ լուծել են համաներմամբ: Քաղաքակիրթ երկրներում համաներումն անիմաստ է, որովհետև պատժից հետո գործում է հստակ վաղաժամկետ ազատման մեխանիզմ, և համաներում չի լինում»,- ասել է Իշխանյանը:

Համաներում շնորհելու առիթն էլ հիմնականում Անկախության տոնն է եղել: Այդպես էր նաև նախորդ՝ 2013 թվականի համաներման դեպքում: Այն իրականացվեց ՀՀ Անկախության հռչակման 22-ամյակի առթիվ:

Քանի՞ համաներում է իրականացվել ՀՀ-ում և ո՞ւմ վրա է այն տարածվել

Անկախությունից ի վեր Հայաստանում 9 համաներում է իրականացվել: Ամենաառաջինը Հայաստանի անկախության հռչակման տարեդարձի առթիվ էր՝ 1992 թվականին, նույն տարում ևս մեկ՝  փոքր համաներում է իրականացվել: Միայն վերջին 4-ի ընթացքում մոտ 1926 անձ է համաներման արժանացել:

Միայն վերջին 10 տարիներին հայտարարված համաներումներն ազդել են մի քանի խմբի դատապարտյալների և հանցանք կատարած անձանց վրա: Այդ համաներումները չեն տարածվել ցմահ ազատազրկվածների վրա: Արդարադատության նախարարության քրեակատարողական քաղաքականության մշակման բաժնի պետ Արփինե Սարգսյանի տեղեկացմամբ՝ վերջին 3 համաներումների ակտերով նաև մի շարք անձանց քրեական հետապնդումն է դադարեցվել:

Սպասվող համաներման «գաղտնազերծում»

Սպասվող համաներման մասին հայտնի դարձավ հոկտեմբերի 4-ին: Արդարադատության նախարար Արտակ Զեյնալյանը Facebook-ում հայտնեց, որ նույն օրը կառավարությունը դռնփակ ռեժիմով «Համաներման մասին» օրենքի նախագիծն է քննարկել ու հավանության արժանացրել:

«Նոր կառավարության կազմավորման առաջին իսկ օրվանից աշխատել ենք այս նախագծի վրա ու այն պատրաստ է եղել դեռևս մայիսին, սակայն հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ համաներումը զուտ քաղաքական գործընթաց չէ, այլև  իրավական, կառավարչական և որը պահանջում է խոր ուսումնասիրություն ու վերլուծություն, հաշվարկ, կանխատեսումներ, այն այսօր ներկայացվեց կառավարության հաստատմանը»,- գրել էր Զեյնալյանը:

Նախարարը նաև հայտնել էր, որ այս համաներումը Երևանի հիմնադրման 2800-ամյակի և Հայաստանի առաջին հանրապետության հիմնադրման 100-ամյակի առիթով է:  

Պաշտոնապես դեռ չի խոսվում նաև, թե այս նախագծով քանի անձ համաներման կարժանանա: SHANTNEWS.am-ի տեղեկություններով` 700-800 անձ է համաներման արժանանալու:

Եթե հաշվի առնենք, որ նախորդին՝ 2013 թվականին համաներման է արժանացել 648 անձ, և նախարարն էլ հայտարարել էր, որ սա «ամենածավալունն» է լինելու, ապա մեր ունեցած տվյալն այնքան էլ հեռու չէ իրականությունից: Հարց է՝ արդյո՞ք այս համաներումը նաև ցմահ ազատազրկվածներին կանդրադառնա:

ՔԿՀ-ի գերբեռնվածությո՞ւն, թե՞ մարդասիրական ակտ կառավարությունից

Արդարադատության նախարարությունից մեկ անգամ չէ, որ հայտնել են՝ սպասվող համաներումը կապված չէ ՔԿՀ-ի գերծանրաբեռնվածության հետ, քանի որ այժմ նման խնդիր չկա: Նախարարի պաշտոնակատար Արտակ Զեյնալյանի տեղեկացմամբ՝ ներկայումս գրանցված է դատապարտված և կալանավորված անձանց ամենացածր ցուցանիշը՝ 1870 դատապարտյալ և 1101 կալանավորված անձ:

«Այսպիսի ցուցանիշ ՀՀ-ում չի եղել: Եղել է 3800 և ավելի: Համաներման նպատակը ՔԿՀ-ի բեռնաթափումը չէ: Մենք դատապարտյալների կամ կալանավորների, այսպես ասած՝ «ավելցուկ» չունենք: Սա համաներում է, սա մարդասիրական ակտ է, մարդասիրական ակցիա»,- ասել է նախարարի պաշտոնակատարը:

Լուսանկարի հեղինակ՝ Ալեքսեյ Ֆիլիպով
Նյութի պատրաստմանն աջակցել է լրագրող Անուշ Թորոսյանը

Հեղինակ՝ Արտակ Խուլյան