10:41 29.11.2023
Merriam-Webster-ի կողմից հրատարակված Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary ամերիկյան բացատրական բառարանի կազմողների տվյալներով՝ «authentic» (հավաստի, ճշմարիտ) ածականը դարձել է 2023 թվականի բառ՝ արհեստական ինտելեկտի զարգացման շնորհիվ։ Այս մասին Associated Press-ին տված հարցազրույցում հայտարարել է բառարանի առաջատար խմբագիր Պյոտր Սոկոլովսկին։ Բառարանը տալիս է «հավաստի» բառի մի քանի սահմանումներ՝ անկեղծ, իրական, վավերական, փաստացի, բնօրինակին նման, հիմնական հատկանիշները փոխանցող։ Սոկոլովսկին […]
20:09 28.11.2023
Ճապոնացի մասնագետներն ուսումնասիրել են քաղցկեղի զարգացման ընթացքում բջջային մրցակցությունը։ Աշխատանքի արդյունքները նկարագրված են Nature Communications ամսագրում։ Բջջային մրցակցությունը բնածին պաշտպանական համակարգ է՝ կանխելու պատահականորեն արտադրված քաղցկեղային բջիջների կուտակումը: Այն բջիջները, որոնք չեն կարողանում հարմարվել, ի վերջո ոչնչացվում են: Այսպիսով, առողջ էպիթելի բջիջները օգտագործում են այս մեխանիզմը մուտանտ քաղցկեղի բջիջները հայտնաբերելու և վերացնելու համար: Հետազոտության ընթացքում […]
17:29 28.11.2023
Հայկական արտադրության «Հայասաթ-1» արբանյակի թռիչքը տիեզերք հետաձգվել է 2 օրով, այն երկրաշուրջ ուղեծիր կուղարկվի SpaceX ընկերության Falcon-9 հրթիռով դեկտեմբերի 1-ին՝ Երևանի ժամանակով 22:18-ին: Այս մասին հայտնում են ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունից: «Հայասաթ-1» արբանյակը ստեղծվել է «Բազումք» տիեզերական հետազոտությունների լաբորատորիայի և Գիտական նորարարության և կրթության կենտրոնի կողմից: Արբանյակը մշակած «Բազումք» տիեզերական հետազոտությունների լաբորատորիան 2023 թ. […]
23:28 26.11.2023
Դեպի Լուսին SIRIUS-23 թռիչքը մոդելավորելու համար մեկ տարի արգելափակված անձնակազմի հետ փորձի ժամանակ գիտնականները կփորձեն հասկանալ, թե ինչ նվազագույն արժեքով կարող է նվազել արտաքին աշխարհից մեկուսացված մարդու անձեռնմխելիությունը, ասել է լաբորատորիայի ղեկավարը։ Այս մասին «ՌԻԱ Նովոստիին» հայտնել է Կենսաբժշկական խնդիրների ինստիտուտի իմունային համակարգի ֆիզիոլոգ Սերգեյ Պոնոմարյովը: «Մենք ակնկալում ենք, որ մեկուսացման տևողության մեծացմամբ ցուցանիշների նվազում […]
22:55 26.11.2023
Հռոմի Սապիենցա համալսարանի իտալացի պալեոնտոլոգները պարզել են, թե երբ գետաձիերն առաջին անգամ տարածվեցին Եվրոպայում պլեյստոցենի ժամանակաշրջանում: Հետազոտությունը հրապարակվել է PLOS One գիտական ամսագրում։ Ժամանակակից գետաձիերը (Hippopotamus amphibius) առաջացել են աֆրիկյան նախնիներից չորրորդական ժամանակաշրջանում, որը սկսվել է 2,58 միլիոն տարի առաջ և շարունակվում է մինչ օրս: Այս կենդանիները ժամանակին տարածված են եղել Եվրոպայում։ Այնուամենայնիվ, Եվրոպայում գետաձիերի […]
21:54 26.11.2023
Ավստրալիայում հատուկ բուծված կովերի ոսկորները, որտեղ կովի կատաղություն հիվանդություն չկա, կարող են օգտագործվել ատամնաբուժական և ոսկրային փոխպատվաստման համար, հայտնում է Guardian լրատվական պորտալը։ Նախկինում ատամնաբուժական ոսկրային փոխպատվաստումներն օգտագործում էին այն մարդկանց ոսկորները, ովքեր համաձայնել էին, քանի դեռ նրանք ողջ էին: Այժմ դրանց փոխարեն հաճախ կարելի է օգտագործել սինթետիկ նյութեր, ինչպես նաեւ քսենոփոխպատվաստումներ՝ կենդանիների ոսկորներ։ Քսենոտրանսպլանտացիան […]
21:04 26.11.2023
Ժամանակակից Իրաքի հարավում գտնվող հնագույն Գիրսու քաղաքում շումերները չորս հազար տարի առաջ ջրային ջրանցքի վրա սարք են կառուցել՝ իրենց երաշտից փրկելու համար։ Այս մասին հայտնում է Arkeonews-ը։ Գիրսուի բնակիչները հենվում էին առաջադեմ ոռոգման վրա, որը Տիգրիս և Եփրատ գետերից ջուրն ուղղում էր դեպի ջրանցքներ, որոնք ջրում էին գյուղատնտեսական դաշտերը։ Այնուամենայնիվ, սաստիկ երաշտի ժամանակաշրջանը վտանգի տակ […]
20:30 26.11.2023
Բելգիայի Լիեժի համալսարանի գիտնականներն առաջին անգամ օգտագործել են NOMAD սպեկտրոմետրը Եվրոպական տիեզերական գործակալության Trace Gas Orbiter-ի վրա՝ էլեկտրամագնիսական սպեկտրի տեսանելի մասում Մարսի մթնոլորտի կանաչ փայլը հայտնաբերելու համար: Գիտական հոդվածը հրապարակվել է Nature Astronomy ամսագրում։ Հետազոտողները նշել են, որ այս հայտնագործությունը կարող է փոխել կարմիր մոլորակի գազային ծածկույթի մասին պատկերացումները: Փայլը նման է Ավրորային, սակայն Մարսի […]
19:45 26.11.2023
Լեհ գիտնականները պարզել են, որ թեյի էքստրակտը արծաթի նանոմասնիկները դարձնում է հզոր միջոց բակտերիաների, սնկերի և այլ պաթոգենների դեմ: Հետազոտությունը հրապարակվել է Nanoscale Advances (NanoAdv) գիտական ամսագրում: Փորձագետներն այս բացահայտումն արել են՝ առանց հակաբիոտիկների կիրառման պաթոգենների դեմ պայքարի արդյունավետ մեթոդների որոնումների ժամանակ: Գիտնականներն իրենց ուշադրությունը դարձրել են թեյի և արծաթի վրա, քանի որ երկու նյութերն […]
13:15 26.11.2023
Չեխիայի Բռնոյի տեխնոլոգիական համալսարանի գիտնականների թիմը բիոհիբրիդային միկրոռոբոտներ է մշակել, որոնք կարող են ջրից հեռացնել միկրո և նանոպլաստիկ մասնիկները: Հետազոտությունը հրապարակվել է Advanced Functional Materials (AFM) գիտական ամսագրում: Սարքերը, որոնք կոչվում են MAR (magnetic algae robots), ջրիմուռների և էկոլոգիապես մաքուր մագնիսական նյութերի համադրություն են: «Այս ռոբոտները գործում են արտաքին մագնիսական դաշտի ազդեցության տակ, ինչը թույլ […]
23:20 25.11.2023
Նոյեմբերի 25-ին ՀԳՄ մեծ դահլիճում տեղի է ունեցել Հայաստանի գրողների միության 20-րդ համագումարը։ Այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում հայտնել է ՀԳՄ նախագահ Էդվարդ Միլիտոնյանը: «Բաց քվեարկությամբ, միաձայն ՀԳՄ նախագահի պաշտոնում վերընտրվեց Էդվարդ Միլիտոնյանը։ ՀԳՄ անդամների ընդհանուր թիվը ՝521(ներառյալ սփյուռք, Արցախ) ՀԳՄ դահլիճում քվեարկել է 330 հոգի, Օնլայն՝ 120 հոգի Ձայների ընդհանուր թիվը՝ 450»,- գրել է […]
23:00 25.11.2023
Նյու Յորքի համալսարանի բժշկական դպրոցի ամերիկացի գիտնականները պարզել են, որ մարդու ուղեղն ի վիճակի է սրտի կանգից հետո տասնյակ րոպեների ընթացքում գիտակցության նշաններ ցույց տալ՝ պահպանելով մարդու վերակենդանացման հավանականությունը: Հետազոտությունը հրապարակվել է Resuscitation գիտական ամսագրում։ Երբ սիրտը կանգ է առնում, օրգանների աշխատանքը հանկարծակի դադարում է՝ դադարեցնելով արյան հոսքը դեպի ուղեղ և մարմնի այլ կենսական համակարգեր։ […]
09:00 25.11.2023
X սոցիալական ցանցը (նախկինում՝ Twitter) մինչև տարեվերջ կարող է կորցնել մինչև 75 մլն դոլար գովազդային եկամուտ՝ սեփականատեր Իլոն Մասկի՝ հրեաների և մերձավորարևելյան հակամարտության մասին հայտարարությունների պատճառով։ Այս մասին հայտնել է The New York Times-ը (NYT), որին հաջողվել է վերանայել X-ի ներքին փաստաթղթերը։ Սրանից հետևում է, որ այնպիսի ընկերություններ, ինչպիսիք են Airbnb-ն, Amazon-ը, Coca-Cola-ն, Microsoft-ը և […]
21:29 24.11.2023
Պերուի Լիմայի շրջանում հնագետները հայտնաբերել են երեխաների չորս մումիա, որոնք ենթադրաբար առնվազն հազար տարեկան են: Այս մասին հայտնում է Reuters-ը։ Հետազոտողները կարծում են, որ մեծահասակների մնացորդների հետ հայտնաբերված երեխաները Ichsma մշակույթից են, որը զարգացել է Պերուի կենտրոնական ափին նախքան Ինկերի կայսրության տարածումը Անդյան տարածաշրջանի մեծ մասերում: Գիտնականներն ասում են, որ մնացորդներից մի քանիսը հայտնաբերվել են […]
11:27 24.11.2023
Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեն հայտարարում է «Հայաստանի Հանրապետության գիտական կազմակերպություններում արտերկրի գիտնականների «PostDoc-Armenia 2024»» մրցույթ: Մրցույթի նպատակն է արտերկրի և Սփյուռքի գիտնականների ներուժի ներգրավվածությամբ նոր, մրցունակ և հեռանկարային գիտական ուղղությունների ստեղծումը, միջազգային համագործակցության միջոցով հայաստանյան գիտական կազմակերպությունների ներուժի զարգացումը և գիտական միջավայրի բարելավումը: Մրցույթին կարող են մասնակցել 1984 թ. հունվարի 1-ից հետո ծնված, 2010 […]
20:52 21.11.2023
Փոստի ծառայություններին հաջողվում է նվազագույնի հասցնել օգտատերերի կողմից անցանկալի նամակների ստացումը մեքենայական ուսուցման տեխնոլոգիաների՝ ML մոդելների մշակման շնորհիվ։ Այն մասին, թե ինչպես է դա աշխատում, Gazeta.Ru-ին ասել է Mail.ru-ի մեքենայական ուսուցման թիմի ծրագրավորող-հետազոտող Մարիա Անիսիմովան: Ըստ փորձագետի՝ ML մոդելը մաթեմատիկական ֆունկցիա է, որը ստեղծվում է ավելի բարձր մաթեմատիկական մեթոդների և օպտիմալացման ալգորիթմների միջոցով՝ խնդիրներ լուծելու […]
18:46 20.11.2023
ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության ու Հայաստանի գիտության և տեխնոլոգիաների հիմնադրամի (FAST) համագործակցությամբ սեպտեմբերից Հայաստանի 16 ավագ դպրոցներում մեկնարկել է «Արհեստական բանականության (ԱԲ) սերունդ» փորձարարական կրթական ծրագիրը։ Այն դպրոցների շուրջ 400 աշակերտի համար հասանելի է դարձնում խորացված մաթեմատիկայի, Python ծրագրավորման լեզվի անվճար ուսուցումը՝ ստեղծելով Հայաստանում ապագա նորարարների սերնդի ձևավորումը խթանող որակյալ մասնագիտական և […]
18:12 20.11.2023
ՀՀ ԿԳՄՍՆ բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեն հայտարարում է «Հայաստանի Հանրապետության գիտական համայնքին արտերկրի գիտնականների ինտեգրում 2024» մրցույթ, որն ուղղված է արտերկրի գիտնականների ներուժի ներգրավմամբ ՀՀ պետական գիտական կազմակերպությունում հեռանկարային և ժամանակակից գիտական ուղղություններով նոր ստորաբաժանումների ստեղծմանը: Մրցույթին կարող են մասնակցել արտերկրից ղեկավար ունեցող, 2-5 անդամներից բաղկացած գիտահետազոտական խմբեր՝ ներկայացնելով 60 ամիս տևողությամբ նախագծեր գիտական […]
13:07 20.11.2023
Microsoft-ն աշխատանքի կընդունի ChatGPT OpenAI չաթբոտի ծրագրավորող Սեմ Ալթմանին և նրա համահիմնադիր Գրեգ Բրոքմանին, ասել է Microsoft-ի գործադիր տնօրեն Սաթյա Նադելան։ «Մենք ուրախ ենք կիսվել այն լուրով, որ Սեմ Ալթմանը և Գրեգ Բրոքմանը կմիանան Microsoft-ին՝ ղեկավարելու արհեստական ինտելեկտի նոր հետազոտական խումբը», – գրել է Նադելան X սոցիալական ցանցում: OpenAI-ն ավելի վաղ հայտարարել էր, որ Ալթմանը […]
20:43 18.11.2023
Apple-ը, Walt Disney-ը և IBM-ը ժամանակավորապես դադարեցրել են գովազդը X սոցիալական ցանցում (նախկինում՝ Twitter) այն բանից հետո, երբ դրա սեփականատերը՝ ամերիկացի ձեռնարկատեր Իլոն Մասկը, աջակցել է հակասեմական հրապարակմանը։ Այս մասին գրում է Hollywood Reporter-ը։ Հրատարակության համաձայն՝ Disney-ը և Apple-ը Մասկի սոցիալական ցանցի ամենախոշոր գովազդատուներից են, և Մասկի խոսքերի պատճառով նրանց համագործակցությունից հրաժարվելը «առանձնահատուկ մտահոգություն» է […]
16:59 15.11.2023
ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեն հայտարարում է «Հեռավար լաբորատորիաների հիմնադրում – 2024» մրցույթ: Մրցույթի հիմնական նպատակը արտերկրի գիտնականների ղեկավարությամբ ՀՀ պետական գիտական կազմակերպությունում հեռանկարային, ժամանակակից գիտական ուղղություններով նոր ստորաբաժանումների ստեղծումն է: Միաժամանակ, մրցույթը կնպաստի ներպետական և միջազգային համագործակցության խթանմանը, Սփյուռքի գիտական ներուժի ներգրավմանը, երիտասարդ հետազոտողների և ասպիրանտների ներգրավմանը, միջազգային հետազոտական միջավայրին երիտասարդ […]
12:53 15.11.2023
ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարար Ռոբերտ Խաչատրյանը ԱՄԷ պաշտպանության պետնախարար Մոհամմադ Ահմադ ալ Բովարդիի հրավերով նոյեմբերի 13-17-ը մասնակցում է Արաբական Միացյալ Էմիրություններում տեղի ունեցող «Դուբայ ավիաշոու 2023» 18-րդ ցուցահանդեսին: Այցի շրջանակում Ռոբերտ Խաչատրյանը հանդիպում է ունեցել Արաբական Միացյալ Էմիրությունների պաշտպանության պետնախարար Մոհամմադ Ահմադ ալ Բովարդիի հետ: Հանդիպման ընթացքում քննարկվել են Հայաստանի և Արաբական Միացյալ Էմիրությունների […]
11:52 15.11.2023
Քեմբրիջի անգլերեն բառարանը տարվա բառն անվանել է «հալյուցինացնել» բայը, որը նոր իմաստ է ստացել արհեստական ինտելեկտի (AI) տեխնոլոգիայի զարգացման հետ մեկտեղ, ասվում է չորեքշաբթի կայքում հրապարակված մամուլի հաղորդագրության մեջ։ «Այսօր Քեմբրիջի բառարանը հայտարարում է 2023 թվականի իր տարվա բառը՝ հալյուցինացնել»,- ասվում է փաստաթղթում։ Նշվում է, որ խոսքը այս բառի որոշակի նշանակության մասին է, որը կապված […]
08:46 14.11.2023
Բարսելոնայի համալսարանի գիտնականները պարզել են, որ մեղուները ցուցաբերում են խմբային վարքագիծ որոշումներ կայացնելիս, ինչը օգտակար է ռոբոտներ ստեղծելու համար: Հետազոտության արդյունքները հրապարակվել են arXiv preprint սերվերում։ Նախագծվել և կառուցվել է 35 կիլոբոտ, որոնք հագեցած են փոքրիկ ոտքերով, LED լույսերով, ինֆրակարմիր լույսի ընդունիչով և ծրագրավորված պարային շարժումներ կատարելու համար: Յուրաքանչյուր բոտի առջև խնդիր էր դրված գտնել […]
08:16 14.11.2023
WhatsApp մեսենջերի որոշ օգտատերերի համար հասանելի է դարձել գաղտնի ծածկագրի միջոցով չաթերը պաշտպանելու գործառույթը։ Այս մասին հայտնում է WABetaInfo պորտալը։ Հաղորդվում է, որ գաղտնաբառով պաշտպանված չաթերը այլ նամակագրությունների ցանկում չեն հայտնվի։ Ցանկության դեպքում օգտվողը կարող է թաքցնել նաև գաղտնի երկխոսություններ: «Ուրիշ անձ չի կարողանա գտնել կամ մուտք գործել գաղտնի զրույցներ», – ասվում է WABetaInfo-ի հոդվածում […]
22:16 11.11.2023
Աշխարհի առաջին քիմերային կապիկը ԴՆԹ-ի երկու հավաքածուով ստեղծվել է չինացի գիտնականների կողմից: Այս մասին հայտնել է CNN-ը։ Նշվում է, որ կենդանին ծնվել է՝ cynomolgus macaque-ի ցողունային բջիջները կապիկի նույն տեսակի գենետիկորեն տարբեր սաղմի հետ համատեղելով։ Ըստ գիտնականների՝ սա ցողունային բջիջների միջոցով ստեղծված պրիմատների քիմերայի առաջին կենդանի ծնունդն է աշխարհում: Կապիկը ապրել է ընդամենը տասը օր՝ […]
20:50 11.11.2023
Գեղարքունիքի մարզում մեկնարկում է թվային գրագիտության զարգացման դասընթաց մարզաբնակ կանանց համար: Ծրագիրն իրականացվում է ՄԱԿ զարգացման ծրագրի (ՄԱԶԾ/UNDP) նախաձեռնությամբ՝ Armenian Code Academy կազմակերպության կողմից՝ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության հետ համագործակցությամբ։ Նախաձեռնության նպատակն է զարգացնել մարզաբնակ շուրջ 1000 կանանց թվային գրագիտության կարողությունները․ վերջիններս հնարավորություն կունենան ծանոթանալ թվային սարքերի և ծրագրային ապահովման հիմունքներին, ինչպես նաև տեղեկատվական […]
21:26 10.11.2023
Ավելի լավ է անջատել սմարթֆոնի որոշ հնարավորություններ՝ մարտկոցի էներգիան խնայելու և անձնական տվյալների անվտանգությունը բարձրացնելու համար, Պրայմ գործակալությանը տված հարցազրույցում ասել է Gem Space սուպերհավելվածի մշակման թիմի ղեկավար Վահե Զաքարյանը։ Առաջին հերթին, մենք խոսում ենք հավելվածներից կամընտիր ծանուցումների մասին. դրանք կարող են հեռացվել կարգավորումներում՝ թողնելով այնտեղ, որտեղ դա իսկապես կարևոր է, օրինակ՝ ակնթարթային մեսենջերներում կամ […]
15:53 10.11.2023
ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը հայտարարում է 2024 թ. փետրվարի 26-29-ը Իսպանիայի Թագավորության Բարսելոնա քաղաքում կայանալիք«Համաշխարհային բջջային կոնգրես 2024 (Mobile World Congress Barcelona)» միջազգային ցուցահանդեսի մասնակցության հայտերի ընդունման մասին: Ցուցահանդեսին ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը մասնակցելու է «ARMENIA» միասնական տաղավարով՝ ներկայացնելով հայկական ոլորտային ընկերություններին: Նախարարությունը հոգում է տաղավարի վարձակալության, կառուցապատման, ինչպես նաև ցուցահանդեսի մուտքի ապահովման ծախսերը։ […]
