Որտե՞ղ պետք է քննվի Արսինե Խանջյանի բողոքը ոստիկանների գործողությունների վերաբերյալ

Հայաստանի վարչական վերաքննիչ դատարանն անփոփոխ է թողել ընդդեմ ոստիկանության կանադահայ դերասանուհի Արսինե Խանջյանի հայցադիմումի գործը կարճելու Վարչական դատարանի որոշումը:

 Հիշեցնենք՝ ինչի մասին է խոսքը:

    Արսինե Խանջյանն ընդդեմ ոստիկանության 

Արսինե Խանջյանը Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանության դեմ հայց էր ներկայացրել ՀՀ Վարչական դատարան՝ ոստիկանության գործողությունները, այդ թվում՝  արտահայտվելու ազատության, խաղաղ հավաքների ազատության, ազատ տեղաշարժվելու, անձնական ազատության և անձեռնմխելիության, ձերբակալման պահից իր ընտրությամբ պաշտպան ունենալու, իրավաբանական օգնություն ստանալու, նվաստացնող կամ անմարդկային վերաբերմունքից, խտրական վերաբերմունքից զերծ մնալու իրավունքներին միջամտող գործողությունները ոչ իրավաչափ ճանաչելու և պատճառված վնասի փոխհատուցման պահանջով: 

Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանը  28.02.2017 թվականին  գործի վարույթը կարճելու մասին որոշում կայացրեց: Արսինե Խանջյանը վերաքննիչ բողոք ներկայացրեց:   

 Արսինե Խանջյանի ներկայացուցիչներ Արամազդ Կիվիրյանի ու Տիգրան Եգորյանի ներկայացրած վերաքննիչ բողոքում նշվում է, որ դատարանը  խախտել  է Սահմանադրության շուրջ տասնյակ հոդվածներ, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» 1950թ. Եվրոպական կոնվենցիայի, Մարդու իրավունքների 1948թ. համընդհանուր հռչակագրի,  «Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին» 1966թ. Միջազգային դաշնագրի, ՀՀ դատական օրենսգրքի, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի  հոդվածները: 

Դատարանը  արձանագրել էր, որ վարչական մարմինների այն գործողությունները, որոնք իրենց մեջ հանցակազմի տարրեր կարող են պարունակել, չեն կարող որակվել որպես վարչարարություն, քանի որ այստեղ գործում է բոլորովին այլ  ընթացակարգ՝ խոսքը հանցագործությունների բացահայտմանը և հանցագործություն թույլ տված անձանց անձնական պատասխանատվության ենթարկելու մասին է:  Պարզ ասած՝ նշված բողոքը վարչական դատարանի իրավասության շրջանակից դուրս է: 

Ըստ հայցվոր կողմի՝ տվյալ պարագայում դատարանը հանգել է սխալ հետևությունների, սույն իրավահարաբերությունները վարչական իրավահարաբերություններ են, ծագել են հանրային իրավունքի բնագավառում,  քանի որ հիմնված են մի կողմից վարչական մարմնի՝ Ոստիկանության, մյուս կողմից ֆիզիկական անձի՝ Արսինե Խանջյանի, միջև առաջացած իշխանական-ենթակայական հարաբերությունների վրա: 

  Ինչի՞ մասին է խոսքը

2016 թվականի հուլիսյան դեպքերի ժամանակ Արսինե Խանջյանը մասնակցում էր եղել խաղաղ հավաքի, իսկ ՀՀ ոստիկանության աշխատակիցները՝ որպես հանրային իշխանություն կրող անձ՝ իշխանության ներկայացուցիչ, միջամտել են հայցվորի այղ իրավունքի իրականացմանը, վերջինիս անհիմն կարգով ձերբակալել և բերման ենթարկել ոստիկանության զորքերի զորամաս, որը գտնվում է Իսակովի պողոտայում:

«Բերման են ենթարկել առանց  պարզաբանման, զուտ այն փաստի համար, որ անձը գտնվում է այնտեղ, այսինքն՝ որևիցե պարզաբանում, թե ինչու են բերման ենթարկում չի ներկայացվել: Չի պարզաբանվել նաև որևիցե իրավունք, այսինքն՝ անձը զրկված է եղել իր նվազագույն իրավունքներից, որ իրավունք ունի այդ ընթացքում իրացնել, թեկուզ առնվազն 1 զանգի իրավունքը, փաստաբանի հետ կապվելու և այլն: Ձեռքից խլել են նաև հեռախոսը, այնտեղ պահել են անօրինական ձևով երկար ժամանակ, դրանից հետո ազատ են արձակել»: Սա Արսինե Խանջյանի շահերի պաշտպան Արամազդ  Կիվիրյանի պարզաբանումից մի հատված է: 
Ըստ հայցվոր կողմի՝ գործի վարույթը կարճելու մասին դատարանի  որոշումը կայացվել է նյութական և  դատավարական իրավունքի նորմերի խախտմամբ, խախտվել են անձի դատական պաշտպանության սահմանադրական և միջազգային իրավական փաստաթղթերով ամրագրված իրավունքները,  ինչի պատճառով այն ենթակա է բեկանման: 

Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, որ չի հիմնավորվում առաջացած վեճի՝ վարչաիրավական լինելը, քանզի անձին առանց հիմնավորման ազատությունից զրկելը (հայցվորի պնդմամբ) ենթակա է քրեաիրավական գնահատականի, մնչդեռ սույն գործում բացակայում է որևէ ապացույց այն մասին, որ հայցվորի պնդմամբ իր նկատմամբ կիրառված հարկադրանքի միջոցը ենթակա չէ քրեաիրավական գնահատականի, ինչպիսի հիմնավորմամբ էլ պարզ չէ, թե վարչական մարմնի կողմից համապատասխան վարչական հարկադրանքի կիրառումը հայցվորի նկատմամբ արդյոք հանդիսացե՞լ է վարչարարության արդյունք,  թե՞ տվյալ պաշտոնատար անձի կողմից տեղի է ունեցել պաշտոնեական լիազորությունների չարաշահում կամ անցում, որին պետք է տրվի քրեաիրավական գնահատական: 

Այսինքն՝ վեճը կարող է Վարչական դատարանի քննության առարկա դառնալ միայն եթե վիճարկվող գործողություններում հանցակազմի բացակայության մասին որոշում կամ  ուժի մեջ մտած դատական ակտ կա: 

Հետևաբար, հայցվոր Արսինե Խաջյանի կողմից տվյալ դեպքում վիճարկվող գործողությունները նախ՝ պետք է ստանան քրեաիրավական գնահատական,  իսկ դրանցում հանցագործության հատկանիշների բացակության դեպքում,  ինչպես նաև այդ գործողությունները քրեաիրավական դաշտում կատարված լինելու փաստը հաստատված լինելու դեպքում միայն կարող են ստուգվել վարչադատական կարգով՝ որպես վարչարարություն: 

Հետաքրքիրն այն է, որ Վերաքննիչ դատարանի գնահատմամբ,  վեճը տվյալ պահին որևէ դատարանում ենթակա չէ քննության, հետևաբար այն չի կարող վերահասցեագրվել՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը,  որ հայցվորի պնդումները,  որոնք կարող են հանցակազմի տարրեր պարունակել, նախ՝ պետք է նախաքննության  առարկա դառնանա: 

Հայցվոր կողմի փաստարկների վերաբերյալ, ըստ որոնց ոստիկանության զորքեր այցելած փաստաբանները հնարավորություն չեն ունեցել մուտք գործելու և տեսակցելու իրենց վստահորդին՝ վերջինիս իրավաբանական օգնություն ցույց տալու համար, Վերաքննիչ դատարանը գտել է,  որ  ոստիկանության ծառայողների վարքագծի վերաբերյալ այդ պնդումներն, ըստ  էության, կարող են հանդիսանալ փաստաբանների՝ օրենքով երաշխավորված գործունեությանը միջամտելը կամ փաստաբանի գործունեությանը խոչընդոտելը, որի համար ՀՀ քրեական օրենսգրքի 332.3-րդ հոդվածով սահմանված է քրեական պատասխանատվություն: 

Հայցվորի՝ արտահայտվելու ազատության և խաղաղ հավաքների ազատության իրավունքների խախտման վերաբերյալ Վերաքննիչ դատարանն արձանագրել է, որ նշված իրավունքների ենթադրյալ խախտումներն ուղղակիորեն բխում են անձին ազատությունից անհիմն կերպով զրկելու մասին հայցվորի պնդումներին գնահատական տալուց,  հետևաբար դրանք առանձին չեն կարող քննության առարկա դառնալ սույն գործի շրջանակներում: