Հաճախ եմ զուգահեռներ անցկացնում սպայի ու դատավորի միջև, նույն պատասխանատվությունն է. Արտակ Զեյնալյան

ՀՀ արդարադատության նախարար Արտակ Զեյնալյանը ՀՀ վերաքննիչ քրեական և վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանների հիմնադրման 20-ամյա հոբելյանին նվիրված միջոցառմանը մասնակցելուց հետո ֆեյսբուքյան իր էջում գրառում է արել՝ անդրադառնալով դատական համակարգի կայացմանը։

«Դատական համակարգի կայացումը մեզանից յուրաքանչյուրի պարտականությունն ու պարտավորությունն է: Նախարարից ու դատավորից, քննչական մարմիններից ու դատախազությունից, փաստաբանությունից ու դատավարության կողմերից մինչև մեր երկրի ամենահեռավոր վայրում բնակվող քաղաքացին այս գործընթացի կրողն ու շահառուն է: Եվ սա այն կարևոր բանաձևն է, որով պետք է առաջնորդվել դատաիրավական բարեփոխումների գործընթացում:

Արդարադատությունը ժողովրդաիշխանության իրականացման ձև է, յուրաքանչյուր գործով դատարանն իր իշխանությունը ստանում է պետությունում իշխանության կրողից՝ ժողովրդից, և սրանից պետք է բխի դատական ակտը: Ասածս՝ առաջին հայացքից ձևական թվացող, սակայն բովանդակային առումով իմաստային լուրջ բեռ կրող փոփոխության մեջ է արտացոլված. Անձամբ իմ և պատգամավորական «ԵԼՔ» խմբակցության նախաձեռնած փոփոխությունների արդյունքում «Դատական» և «Քաղաքացիական դատավարության» օրենսգրքերում ամրագրվել է՝ դատական ակտերը կայացվում են ո՛չ թե «Հանուն Հայաստանի Հանրապետության», այլ՝ «Հայաստանի Հանրապետության անունից» և հարկ է, որ այլևս վճիռներն ու դատավճիռները հենց այս ձևակերպմամբ ու ուղերձով սկսվեն:

Դատական համակարգի մարտահրավերների շառավիղն ընդգրկուն է. դատարանների ծանրաբեռնվածություն, դատական ակտերի ու դատավորների որակ, դատավորների ու դատական ծառայողների սոցիալական երաշխիքներ, վստահելի ու տեսանելի արդարադատություն և այլն:

Այո, ծանրաբեռնվածությունն առկա է, և բոլորիս ջանքերն ուղղված են այն կառավարելի դարձնելուն: Ծանրաբեռնվածությունը կառավարելի դարձնելու լծակներն են դատարանների ծանրաբեռնվածության ավելի քան 70 տոկոսը կազմող վճարման կարգադրությունների ու ճանապարհային ոստիկանության ակտերի վերաբերյալ որոշում կայացնելու՝ դատական պարտականության վերանայումն ու դրանց վերաբերյալ դատական որոշմանն այլընտրանք հանդիսացող լուծումներ գտնելն է. Դրանք մտածված են և իրագործման ընթացքում են: Այս քսան տարիների ձեռքբերումների շարքում հարկ եմ համարում առանձնացնել դատական ակտերի որակական փոփոխությունները. դրանք ահռելի են:

Մարտահրավերների մասին խոսելիս կանգ կառնեմ դատավորի պատասխանատվության հարցի վրա, սակայն ոչ կարգապահական վարույթի կամ պատժի իմաստով:

Կանդրադառնամ այն պատասխանատվությանը, որը ստանձնում է դատավորը պատմուճանը հագնելիս, Հայաստանի Հանրապետության անունից որոշումներ կայացնելիս:

Իմ կյանքի փուլերից մեկում պատերազմն իմ ամենօրյա իրականությունն է եղել, ես ապրել եմ զինվորական ծառայություն իրականացնող անձանց հետ՝ կողք կողքի, տեսել եմ նրանցից յուրաքանչյուրի պատասխանատվությունը: Այսօր ես հաճախ եմ զուգահեռներ անցկացնում հայրենիքի պաշտպանության պատասխանատվությունն ստանձնած սպայի ու մարդու իրավունքների պաշտպանության պատասխանատվությունն ստանձնած դատավորի միջև: Եկել եմ եզրահանգման, որ նույն պատասխանատվությունն է. մնալ հավատարիմ երդմանը, պաշտպանել մարդուն, լինել սկզբունքային, չվախենալ այդ սկզբունքայնության երբեմն ծանր հետևանքների հետ առերեսվելուց, կայացնել որոշում ու պատասխանատու լինել դրա համար, չվախենալ բարձրաձայնել խնդիրների մասին, քանի որ դրանց լուծման առաջին քայլը բարձրաձայնումն է՝ ոչ թե ժխտումն ու դրանք թաքցնելը:

Այս առումով ես կարևորում եմ դատական համակարգի պատրաստակամությունը խոսելու առկա խնդիրների մասին, որակյալ մասնակցություն ունենալու դատաիրավական բարեփոխումների գործընթացին: Միայն այս ճանապարհով է հնարավոր ապահովել դատական համակարգի անցնցում, էվոլյուցիոն զարգացումը, ինքնամաքրման գործընթացն ու ոչ ցանկալի, արտաքին «վիրահատական» միջամտություններից զերծ լինելը:

Որպես արդարադատության նախարար՝ ես հետևողական ու պահանջախնդիր եմ դատական համակարգի զարգացման ու կայացման գործընթացի արդարության, տրամաբանվածության և մարդակենտրոնության նկատմամբ: Հետևողական ու պահանջախնդիր՝ ճիշտ այնպես, ինչպես անզիջում ու բծախնդիր եմ եղել իրավապաշտպան գործունեության ընթացքում, ստրատեգիական դատավարություններ նախաձեռնելիս ու դրանց արդյունքում հետևողականորեն, քայլ առ քայլ դատարանների կողմից ստեղծվող իրավաբանությունը զարգացնելիս:

Դատական վերանայման ինստիտուտը, որպես մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունք արդար դատաքննության իրավունքի երաշխավորման կարևոր բաղադրատարր է, և իր գոյությամբ երկու խնդիր է լուծում՝ դատական սխալի ուղղում և օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովում:

Վերաքննիչ դատարանը հետևողականորեն իրականացնում է նշածս երկու գործառույթները և հանդիսանում է դատական ակտերի որակի բարոմետր: Վերաքննիչ դատարանի կողմից կայացված դատական ակտերը թույլ են տալիս վերհանել առաջին ատյանի դատարաններում առկա խնդիրները, շտկել մարդու իրավունքների խախտումները, թույլ տրված սխալները, և այս առումով վերաքննիչ դատարանների դերակատարումն առանցքային է:

Եզրափակելով գրառումս՝ շնորհավորում եմ ԲՈԼՈՐԻՍ վերաքննիչ դատարանների քսանամյա գործունեության առթիվ: Լիահույս եմ, որ հաջորդիվ վերաքննիչ դատարանների կողմից հաղթահարված մարտահրավերները, ձեռքբերումներն ու զարգացումներն ավելի շատ են լինելու, քան այն նվաճումներն ու ձեռքբերումները, որոնք ամփոփեցինք միջոցառման ընթացքում»,- գրել է նա: