Գյումրիի պատմական միջուկում հայտնաբերված հին սրբատեղիի և «Կտոր մը երկինք» ֆիլմի հայտնի դռան մասին

Կումայրի պատմական միջուկի հուշարձան տների անձնագրավորման գործընթացը, որը սկսվել է 2016 թվականից, դեռ չի ավարտվել: Ալեքպոլի եզակի ճարտարապետությամբ շինությունների հաշվառումը, այնուհետ պահպանումը երկարատև գործընթաց է:

Անցած երեք տարիների ընթացքում մասնագիտական խումբը հայտնաբերել է այնպիսի կառույցներ, որոնք գույքագրման քարտեզներում ներառված չեն եղել: Վարպետաց փողոցի տներից մեկի բակում հին աղոթատեղի է հայտնաբերվել, որը, ըստ նախնական ուսումնասիրության` թվագրվում է 1900- ականների սկզբներին:

Կարմիր ու սև քարերի համադրությամբ կառուցված այս փոքրիկ պատը Սպարտակ Սահակյանն արդեն երկու տարի է՝ պոլիէթիլենային թաղանթով պաշտպանում է տեղումներից: Սեփական տան հարակից կառույցը տան նախկին տերերին ծառայել է որպես խորդանոց, որը լցված  է եղել աղբով: Վերանորոգման ընթացքում նոր տանտերը բացահայտում է, որ կցակառույցը  սովորական շինություն  չէ:

Պատերի մեջ պահպանված են  փայտե ձևավոր զարդանախշերով մի քանի հենասյուներ, որոնց վրա պատկերված գմբեթաձև նշանները հնում արել են սրբավայրերի տեղը ցույց տալու համար: Աղոթատեղին ունի  կամարաձև հորինվածքով մուտք, որը  կառուցված  է ճարտարապետության եզակի էլեմենտներով, որոնք հանդիպում են հիմնականում Կարզախում:

«Կարմիր և սև տուֆերը իրար մեջ են ամրացված և լցված են ղայթան դարզով, որը Ալեքպոլին բնորոշ տեխնիկա է, երբ քարերի միջև եղած տարածքները լցվում են սպիտակ կրաշաղախով»,- նկարագրում է «Կումայրի» արգելոց թանգարանի տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնատար Ինգա Ավագյանը։

Պահպանված պատերի բարձրությունը մոտ 3 մետր է, մինչև յոթերորդ շարքը կառուցված է սրբատաշ սև քարով, հետո շարվածքի ու քարի որակը փոխվում է` ծածկված է երկշերտ կավակրային սվաղով. ենթադրվում է, որ աղոթատեղին ունեցել է նաև գմբեթ:

Պատերի մեջ  կան նաև հատուկ  փորվածքով չորս որմնախորշ-ընծայարաններ, որոնք օգտագործվել են նաև մոմ վառելու համար. հետքերը դա են վկայում: Խորշերից յուրաքանչյուրում տեղադրված  է մեկական սրբատաշ քար, որոնց վրա եղած նրբաոճ քանդակները հանդիպում են նաև Ալեքպոլի պատմական այլ շինություններում:

Մասնագետների համար ամենահետաքրքիրն ու բացառիկը աղոթատեղիի մուտքի մոտ կառուցված բուխարին է, որից վեր է խոյանում սալաքարերով ու շաղախով  կառուցված ծխնելույզը: Սա Գյումրիի պատմական միջուկում հայտնաբերված եզակի կառույց  է:

«Կարմիր տուֆից հարդարված բուխարի է, որը վերնամասում զմռսված է, սկզբնական շրջանում օգտագործվել է որպես բուխարի, իսկ հետո սրբատեղիի գործառնական նշանակությունը փոխվել է։ Ղարաբաղի ճարտարապետությունում, Ամարասում ու Գանձասարում են հանդիպում նմանատիպ բուխարիներ»,- SHANTNEWS.am-ի հետ զրույցում պարզաբանում է Ինգա Ավագյանը։

Վարպետաց փողոցի այս տունը  մասնագետներին հետաքրքրել է ոչ միայն հայտնաբերված աղոթատեղիով. այս տանն են  նկարահանվել « Կտոր մը երկինք» ֆիլմի  տեսարանները: Պահպանվել է տան մուտքի գամերով դուռը:

«Գամերով նշանավոր դուռն է` պատրաստված հնաոճ տեխնիկայով, գամերը գեղեցկացրել են դուռը, 21 գամ է օգտագործված»,- ասում է Ինգա Ավագյանը։

«Պատմություն է այս դուռը, բարեկամ, ընկեր, ծանոթ, որ գալիս են մեր տուն, ասում եմ` գիտե՞ք, որ այս դուռը ֆիլմի հայտնի դուռն է, պիտի  մնա այնպես, ինչպես կա, հնություն է»,- հպարտությամբ ասում է Վարպետաց 99 հասցեի տան սեփականատեր Սպարտակ Սահակյանը։

Իսկ ֆիլմի տեսարաններից ծանոթ  բակում շատ բան չի պահպանվել: Որտեղ նկարահանվել են ֆիլմի հիմնական դրվագները, հիմա շինություններ են կառուցված, քանդված է նաև Գյումրու ընդհանուր բակերին բնորոշ  եռանկյունաձև կտրվածքով մեծ փայտե դարպասը:

Վարպետաց փողոցում գտնվող այս առանձնատունն արդեն անձնագրավորված է որպես պատմական հուշարձան, իսկ  բացահայտված աղոթատեղիի համար «Կումայրի» արգելոց թանգարանի մասնագետները գրությամբ դիմել են մշակույթի նախարարությանը` հստակեցնելու կարգավիճակը: