ՄԻԵԴ 17 դատավորի կարծիքը Քոչարյանի գործի մասին

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հրապարակել է իր կարծիքը ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին առնչվող քրեական գործի վերաբերյալ Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի հարցումներին:

Դատարանը նշել է, որ 2018-ին ուժի մեջ մտած Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 16-րդ արձանագրությունից հետո չի կարող պատասխանել Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի կողմից առաջադրված առաջին երկու հարցերին: Մասնավորապես, չի կարողացել ուղղակի կապ գտնել այդ հարցերի և ընթացիկ ներքին դատավարությունների միջև, որոնք հարուցվել են երկրորդ նախագահի դեմ 2008-ին սահմանադրական կարգը տապալելու փորձի մեղադրանքով:

ՄԻԵԴ-ը պատասխանել է Սահմանադրական դատարանի կողմից առաջադրված երրորդ և չորրորդ հարցերին:

Սահմանադրական դատարանի երրորդ հարցն այն էր, թե արդյո՞ք որևէ դրույթ, որը սահմանում է հանցագործություն, և որը վերաբերում էր գերագույն իրավական ուժ ունեցող իրավական ակտին և վերացականությունների ավելի բարձր մակարդակի, կարող է բավարարել Կոնվենցիայի որոշակիության, մատչելիության, կանխատեսելիության և կայունության պահանջները:

Դատարանը գտել է, որ նման դրույթը, օգտագործելով «վերմակի» սկզբունքը կամ «օրենսդրությանը հղում կատարելու մասին» տեխնիկան, արարքը կամ անփութությունը քրեականացնելիս պետք է հնարավորություն տար անձանց կանխատեսել, թե որ արարքը կարող էր իրենց քրեորեն պատասխանատու դարձնել։ Սահմանադրական դատարանի կողմից ուղղված չորրորդ հարցը ձևակերպված է այսպես.

«Քրեական օրենսդրության հետադարձ ուժի սկզբունքի լույսի ներքո ի՞նչ չափանիշներ են սահմանված ներկայումս գործող քրեական օրենսդրությունը նախկինի հետ համեմատելու համար: Դատարանն արձանագրում է, որ Քոչարյանին մեղադրանք է առաջադրվել Քրեական օրենսգրքի հոդվածով, որն ուժի մեջ է մտել միայն տվյալ դեպքերից հետո, երբ ուժի մեջ է մտել մեկ այլ հոդված ևս: Սահմանադրական դատարանը պնդում էր, որ երկու հոդվածներն էլ էականորեն տարբերվում են, և հարցրել էր, թե սահմանադրական կարգը տապալելու իրավախախտման սահմանման փոփոխության հետ կապված ինչ չափանիշներ են կիրառվել 7-րդ հոդվածի համաձայն՝ կատարման պահին ուժի մեջ մտած օրենքի հետ համեմատած:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նկատեց, որ  համեմատական-իրավաբանական ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ շատ անդամ պետություններ օգտագործել են «կոնկրետացման», այսինքն՝ գործի առանձնահատուկ հանգամանքները դիտարկելու սկզբունքը այն տեսանկյունից՝ արդյո՞ք նոր օրենքը մեղադրյալի համար քիչ թե շատ բարենպաստ է, քան ենթադրյալ հանցագործության պահին գործող դրույթը։

Դատարանը կրկնեց, որ 7-րդ հոդվածը անվերապահորեն արգելում է քրեական օրենսդրության հետահայաց կիրառումը մեղադրյալի վիճակը վատթարացնելու համար, մինչդեռ նախադեպային իրավունքը սահմանում էր ավելի մեղմ քրեական օրենսդրության հետահայաց կիրառման սկզբունքը: Կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածը պահանջում է գնահատող եզրակացություններ կատարել գործի առանձնահատուկ հանգամանքների հիման վրա: Ներքին դատարանները ստիպված էին համեմատել երկու հոդվածներից որևէ մեկի կիրառման իրավական հետևանքները՝ քննելով մեղադրյալի ենթադրյալ գործողությունները կամ բացթողումները և այլ հատուկ հանգամանքներ:

Մասնավորապես, դատարանները պետք է որոշեին` արդյո՞ք կատարվել են հանցագործության բոլոր բաղադրիչ տարրերը և առկա են եղել հանցավորության այլ տարրեր դեպքերի պահին ուժի մեջ մտած Քրեական օրենսգրքի դրույթներով:

Դատարանը գրավոր դիտարկումներ է ստացել ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից, պարոն Քոչարյանի, ՀՀ կառավարության, Մարդու իրավունքների Հելսինկյան ասոցիացիայի և պրն․ Եգորյանի, 2008 թվականի մարտի 1-2-ի իրադարձությունների հետևանքով զոհվածների ընտանիքի անդամների անունից:

ՄԻԵԴ կարծիքը հայտնել է Մեծ պալատի 17 դատավոր: