Ադրբեջանը շարունակում է խաղաղ բնակչության նկատմամբ կիրառել արգելված զինատեսակներ․ ՄԻՊ-ի երկրորդ ուսումնասիրությունը

Սեպտեմբերի 27-ից սկսած Ադրբեջանի կողմից արգելված կասետային զինատեսակների շարունակաբար օգտագործմամբ թիրախային հարվածներ են հասցվում Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) քաղացիական բնակավայրերի և խաղաղ բնակչության ուղղությամբ։

Սեպտեմբերի 27-28-ին, հոկտեմբերի 2-4-ը Ադրբեջանի կողմից LAR-160 և «Սմերչ» համազարկային կրակի ռեակտիվ հրթիռներ է կիրառել Հադրութ քաղաքի, մայրաքաղաք Ստեփանակերտի և մայրաքաղաքին մոտ գտնվող Շոշ գյուղի ուղղությամբ։

Խիտ բնակեցված բնակավայրերի դեմ կասետային զինամթերքի բազմակի օգտագործումը միջազգային մարդասիրական իրավունքի, ինչպես նաև Ադրբեջանի միջազգային մարդու իրավունքների, այդ թվում՝ կյանքի և առողջության իրավունքի, դաժան, անմարդկային կամ նվաստացուցիչ վերաբերմունքի և սեփականության իրավունքին վերաբերող պոզիտիվ պարտավորությունների կոպիտ խախտում է, չնայած Ադրբեջանը Կասետային զինատեսակների վերաբերյալ 2008 թվականի կոնվենցիայի մասնակից չէ:

Ցանկացած պարագայում է արգելված կասետային զինատեսակներ օգտագործելը, երբ այդպիսի օգտագործման հետևանքները չեն կարող սահմանափակվել այնպես, ինչպես պահանջվում է միջազգային մարդասիրական իրավունքով, այն է՝ երբ հնարավոր չէ ապահովել ռազմական թիրախների տարբերակում:

Սկզբունքը, որ պետությունները չպետք է երբեք օգտագործենզինատեսակներ, որոնք հնարավորություն չեն տալիս տարբերակելքաղաքացիական և ռազմական թիրախները, ոչ միայն ամրագրված է 1949 թվականի Ժնևյան կոնվենցիաների 1-ին արձանագրությամբ (և լրացուցիչ ներառված է ոչ անդամ երկրների օրենսդրության մեջ), այլ նաև Արդարադատության միջազգային դատարանը դա ճանաչել է՝ որպես միջազգային մարդասիրական իրավունքի հիմնարար սկզբունք: Այս սկզբունքները բխում են մարդասիրության տարրական նկատառումներից և հանրային խղճի թելադրանքից, որոնք պարտադիր են բոլոր պետությունների համար զինված հակամարտության յուրաքանչյուր իրավիճակում:

Նշված կասետային զինատեսակները բնույթով այնպիսին են, որ անխուսափելիորեն նրանց անհնար է դառնում ապահովել անհրաժեշտ տարբերակումը ռազմական և քաղաքացիական թիրախների միջև, երբ դրանք օգտագործվում են քաղաքացիական և քաղաքացիական օբյեկտների հարևանությամբ, առավել ևս երբ դրանք օգտագործվում են խիտ բնակեցված բնակավայրերում: Ինչպես հոկտեմբերի 4-ին տեղեկացրել է Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպանը (Օմբուդսման), քաղաքացիական բնակավայրերը եղել են թիրախավորված LAR-160 և կասետային մարտագլխիկներով «Սմերչ» համազարկային կրակի ռեակտիվ հրթիռներով: Ըստ նրա «Արցախի բնակչության նկատմամբ ադրբեջանական վայրագությունների վերաբերյալ» 2020 թվականի սպետեմբերի հրապարակային միջանկյալ զեկույցի՝ մեծ է ռիսկը, որ քաղաքացիական բնակչությունը դեռևս շատ երկար ժամանակ սպառնալիքի տակ կլինի՝ հաշվի առնելով կիրառվող զենքի չափը, ծավալը և տեսակը:

Հետևաբար, Ադրբեջանի կողմից LAR-160 և «Սմերչ» կասետային հրթիռային համակարգերի օգտագործմամբ պարբերաբար տեղի են ունենում միջազգային մարդասիրական իրավունքի կոպիտ խախտումներ՝ մարդու իրավունքների ոլորտի պարտավորությունների բացահայտ անտեսմամբ:

Ավելին, ակնհայտ է, որ կասետային զինատեակների բազմակի օգտագործումը, էթնիկական զտման քաղաքականության մի մասն են, քանի որ այդպիսի կիրառումը հստակ ցույց է տալիս Ադրբեջանի կողմից քաղաքացիական հայկական բնակչության դեմ կիրառվող բռնություն և ահաբեկչություն խթանող քաղաքականությունը։

Սույն հայտարարության փաստերը և գնահատականները հիմնված են Հայաստանի մարդու իրավունքների պաշտպանի փաստահավաք աշխատանքների, Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանի փաստահավաք աշխատանքների ու զեկույցների, լրատվամիջոցների հրապարակումների և քաղաքացիական բնակչությունից հաղորդվող արժանահավատ տեղեկությունների, ինչպես նաև Հայաստանի և Արցախի պաշտոնական աղբյուրներով հաստատված տվյալների վրա:

Azerbaijan continuously uses banned weapons against the civilian population. The Human Rights Defender’s second study

Since September 27 Azerbaijan has been repeatedly using forbidden cluster munitions to target civilian settlements and peaceful population in Artsakh (Nagorno Karabakh).

On September 27-28, October 2-4 Azerbaijan deployed LAR-160 and Smerch cluster-warhead missiles against the city of Hadrut, capital city of Stepanakert and against the village of Shosh near Stepanakert.

Repeated use of cluster munitions against densely populated settlements is a grave breach of international humanitarian law, and a grave breach of Azerbaijan’s international human rights obligations, including its positive obligations with respect to the right to life and health, the prohibition of cruel, inhuman or degrading treatment, and the right to property, despite Azerbaijan is not a party to the 2008 Convention on Cluster Munitions.

It is forbidden to use cluster munitions in any case if the effects of such use cannot be limited as required by international humanitarian law, namely – when the distinction between military targets cannot be ensured.

The principle that states must never use weapons that are incapable of distinguishing between civilian and military targets is not only codified in Additional Protocol 1 to the 1949 Geneva Conventions (and additionally included in the legislation of non-member states), but has also been recognized by the International Court of Justice as a foundational principle of international humanitarian law. These principles derive from elementary considerations of humanity and dictates of public conscience, which are binding on all states in every situation of armed conflict.

The very nature of the cluster munitions in question inevitably makes them incapable of ensuring the required distinction between military and civilian targets when used in proximity with civilians and civilian objects, let alone when used in heavily populated settlements. As reported on October 4 by the Human Rights Defender (Ombudsman) of Artsakh, shelling with LAR-160 and SMERCH cluster-warhead missiles towards civilian settlements is targeted. According to the Artsakh Ombudsman Interim Public Report “The Azerbaijani Atrocities against Arstakh Population in September 2020”, there is a great risk that the civilian population will be at a significant threat for a very long time, given the size, scope and type of weapons.

Hence by using cluster-warhead LAR-160 and Smerch missiles Azerbaijan is systematically committing grave breaches of international humanitarian law, demonstrating a blatant disregard for its human rights obligations.

The repeated use of such munitions is moreover evident that they constitute a part of a policy of ethnic cleansing – as such use clearly demonstrates a policy by Azerbaijan to use violent and terror-inspiring means against the civilian Armenian population.

These facts and assessments are based on fact-finding activities of the Human Rights Defender of Armenia; reports and fact-finding activities of the Artsakh Ombudsman; publications of media and credible information from civilian population, as well as confirmations from official sources of Armenia and Artsakh.