Գիտնականները անսպասելի վայրում հայտնաբերել են հսկայական էկզոմոլորակ

Չիլիի Եվրոպական հարավային աստղադիտարանի (ESO) Շատ մեծ աստղադիտակի (VLT) օգտագործմամբ աստղագետները հետևել են իր մայր աստղից հսկայական հեռավորության վրա գտնվող հսկա էկզոմոլորակից եկող ուղիղ լույսին: Այս հայտնագործությունը աստղագետների համար իսկական առեղծված է դարձել. գազային հսկաների գոյացման գոյություն ունեցող ոչ մի մոդել իզորու չէ բացատրելու, թե ինչպես է այդ էկզոմոլորակը հայտնվել այնտեղ, որտեղ գիտնականները տեսել են այն։ Հոդվածը հրապարակվել է Astronomy & Astrophysics ամսագրում:

Խոսքը YSES 2b մոլորակի մասին է, որը գտնվում է Երկրից 360 լուսային տարի հեռավորության վրա՝ երկնքի հարավային կիսագնդում գտնվող Ճանճ համաստեղության ուղղությամբ: Այս գազային գերհսկան վեց անգամ ավելի ծանր է, քան Յուպիտերը՝ Արեգակնային համակարգի ամենամեծ մոլորակը, և իր աստղից 110 անգամ ավելի հեռու է, քան Երկիրը Արեգակից, կամ 20 անգամ ավելի հեռու, քան Յուպիտերը Արեգակից: Նրա մայր աստղն իր պարամետրերով նման է Արեգակին, բայց շատ ավելի երիտասարդ է՝ ընդամենը 14 միլիոն տարեկան է:
Մոլորակն ու աստղը հայտնաբերվել են Young Suns Exoplanet Survey (YSES) – ի շրջանակներում: 2020 թ.-ին այս հետազոտությունն արդեն ապահովել է բազմամոլորակային համակարգի առաջին ուղիղ պատկերը մեկ այլ արևանման աստղի՝ TYC 8998-760-1- ի շուրջ, որը նույնպես գտնվում է Ճանճ համաստեղությունում:

Էկզոմոլորակների այս առաջին ուղիղ պատկերները հնարավոր են դարձել VLT ESO բարձրկոնտրաստային հարմարվողական օպտիկայի SPHERE համակարգի բարձր արտադրողականաության շնորհիվ: SPHERE գործիքը արգելափակում է աստղի պայծառ լույսը կորոնոֆրաֆ կոչվող սարքով, որը թույլ է տալիս տեսնել շատ ավելի թույլ մոլորակային լույսը:

Գիտնականները կենտրոնանում են երիտասարդ մոլորակային համակարգերի վրա: Թեպետ ավելի հին մոլորակները, ինչպիսիք են Արեգակնային համակարգում գտնվողները, շատ սառն են այս տեխնիկայով հայտնաբերելու համար, բայց ավելի երիտասարդ մոլորակները ավելի տաք են, ուստի ավելի պայծառ են լուսավորվում ինֆրակարմիր լույսի ներքո:

YSES 2b մոլորակից մինչեւ աստղ երկար հեռավորությունը առեղծված է, քանի որ այն չի տեղավորվում մեծ գազային մոլորակների կազմավորման ամենահայտնի մոդելների մեջ, նշում են հետազոտության հեղինակները: Եթե ​​մոլորակն ի սկզբանե աճել է իր ներկայիս վայրում`աստղից հեռու՝ միջուկի կուտակման հաշվին, դժվար է բացատրել, թե որտեղից է հայտնվել նախամոլորակային սկավառակի ծայրամասում գտնվող նյութը՝ այդքան ծանր մոլորակ կազմելու համար: Եթե  մոլորակը ստեղծվել է սկավառակի ձգողականության անկայունության արդյունքում, ընդհակառակը, այն բավականաչափ ծանր չէ:

Երրորդ հավանականությունն այն է, որ մոլորակը միջուկի կուտակման արդյունքում առաջացել է աստղի մոտ և այնուհետև տեղաշարժվել է: Այնուամենայնիվ, նման միգրացիայի համար անհրաժեշտ է մեկ այլ, ոչ պակաս զանգվածային մոլորակի գրավիտացիոն ազդեցություն, որը հետազոտողները դեռ չեն հայտնաբերել:

Աստղագետները պլանավորում են առաջիկայում ավելի մանրամասն ուսումնասիրել այս անսովոր մոլորակի և նրա աստղի մերձակայքը և ավելին իմանալ այս համակարգի մասին, ինչպես նաև շարունակել որոնել արևի նման աստղերի շուրջ երիտասարդ հսկա մոլորակների: Ցավոք, ժամանակակից աստղադիտակների հզորությունը դեռ բավարար չէ երկրի նման մոլորակների ուղիղ պատկերներ ստանալու համար:

«Մոտ ապագայում ուսումնասիրելով Յուպիտերի նման էկզոմոլորակները, մենք ավելին կսովորենք Արեգակի նման աստղերի շուրջ գազային հսկաների ձևավորման մասին», – ասում է հոդվածի առաջին հեղինակ, Լեյդենի համալսարանի աստղաֆիզիկոս Ալեքսանդր Բոնը ESO- ի մամլո հաղորդագրության մեջ:

Գիտնականները հուսով են, որ ESO- ի չափազանց մեծ աստղադիտակի (ELT) գործարկումից հետո նրանք կկարողանան ստուգել, ​​արդյոք YSES 2b մոլորակն առաջացել է իր ներկայիս վայրում՝ աստղից հեռու, թե այն այնտեղ է տեղափոխվել այլ վայրից: