Հիմա Շուշիում գեթ մեկ հայ չկա, ո՞վ է սրա պատասխանը տալու. պատգամավորը՝ Նիդեռլանդների դեսպանին

Ըստ խորհրդային օրենսդրության՝ Ադրբեջանին արգելվել էր փոխել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը՝ առանց այնտեղ ապրող ժողովրդի համաձայնության: Եթե առաջնորդվում միջազգային իրավունքի չափանիշներով, ապա ինչո՞ւ Ադրբեջանը չի դատապարտվում Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը վերացնելու և արցախահայության ինքնորոշման իրավունքը արհամարհելու համար: «Արմենպրես»-ի հաղորդմամբ՝ այդ մասին Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտ անվտանգային ֆորումի ընթացքում ասել է Ազգային ժողովի պատգամավոր Վիգեն Խաչատրյանը՝ հարց ուղղելով ֆորումին ներկա Հայաստանում Նիդեռլանդների Թագավորության արտակարգ և լիազոր դեսպան Նիկո Սխերմերսին և արձագանքելով Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի մասին դեսպանի մեկնաբանությանը:

Նիդեռլանդների դեսպանը, որը որպես պատվավոր հյուր մասնակցում էր անվտանգային ֆորումին, պատասխանելով իր գործընկերոջ՝ Ադրբեջանում Նիդեռլանդների դեսպանի՝ Ադրբեջանի հրավերով Շուշի այցելելու մասին հարցին՝ կարծիք էր հայտնել, թե իբր Խորհրդային Միությունը փոխանցել է Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանին «միջազգային օրենքի (կամ իրավունքի) համաձայն» («according to the international law»):

Ի դեպ, դեսպանը սխալ էր նշել Լեռնային Ղարաբաղի փոխանցման տարեթիվը՝ 1921 թվականի փոխարեն հիշատակելով 1991 թվականը, երբ Խորհրդային Միությունը արդեն փլուզման եզրին էր:

«Միջազգային օրենքի համաձայն Լեռնային Ղարաբաղը 1991 թվականին Խորհրդային Միության կողմից փոխանցվել է Ադրբեջանին: Իհարկե, նա ուներ առանձին կարգավիճակ՝ իբրև ինքնավար մարզ Ադրբեջանի կազմում: Դա նշանակում է, որ Բաքվում ցանկացած դեսպան հավատարմագրված է նաև Լեռնային Ղարաբաղում՝ ի տարբերություն Երևանում հավատարմագրված դեսպանի: Դա էլ իր հերթին նշանակում է, որ իմ գործընկերը Բաքվում կարող է ճանապարհորդել Շուշի կամ այլ վայրեր», – մասնավորապես ասել էր դեսպան Նիկո Սխեմերսը։

Արձագանքելով դեսպանին՝ պատգամավոր Վիգեն Խաչատրյանն ասաց. «Եթե մենք պիտի հիշատակենք ԽՍՀՄ օրենսդրությունը և եթե ուզում ենք դրանով ուղղորդվել՝ այն ժամանակ Ադրբեջանը պարտավորվել է և օրենքով արգելվել է Ադրբեջանին փոխել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը՝ առանց Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի համաձայնության: Բայց այսօր Ադրբեջանը հայտարարում է, որ «Լեռնային Ղարաբաղ գոյություն չունի», այսինքն՝ խախտում է Ձեր հիշատակած միջազգային օրենքը և չի դատապարտվում: Եթե մենք դա ենք ընդունում որպես ելակետ, ապա Ադրբեջանը չունի իրավունք փոխելու Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը: Ինչպես նաև Ադրբեջանը իրավունք չունի Նախիջևանը համարել ադրբեջանական տարածք. լրիվ այլ պայմանագրով է այդ ինքնավար հանրապետությունը հայտնվել Ադրբեջանի կազմում: Հիմա ինձ հետաքրքիր է՝ եթե մենք միջազգային չափանիշներով ենք շարժվում ու հիշատակում՝ ինչո՞ւ չի դատապարտվում Ադրբեջանի իշխանությունը Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը վերացնելու և հայ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը արհամարհելու մասով»:

«Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության ներկայացուցիչը, որն ակտիվորեն մասնակցել է Արցախյան շարժմանը և խորհրդարանի անդամ է եղել նաև 1990-ական թթ.՝ Գերագույն խորհրդի առաջին գումարման (1990-95 թթ.) և Ազգային ժողովի առաջին գումարման (1995-99 թթ.) կազմում, հիշեցրեց, որ երբ Խորհրդային Միությունը Լեռնային Ղարաբաղը նվիրել է Ադրբեջանին՝ մայրաքաղաք Շուշիի բնակչության 80 տոկոսը հայեր են եղել, իսկ հիմա այնտեղ գեթ մեկ հայ չկա:

«Հիմա այնտեղ մի հայ չկա: Ո՞վ է սրա պատասխանը տալու: Նախիջևանի ինքնավար հանրապետությունում մեկ հայ անգամ չկա: Ո՞վ է սրան գնահատական տալու», – հռետորական հարց հնչեցրեց քաղաքական գործիչը:

Դեսպան Սխերմերսը պատասխանեց, որ ինքն, իհարկե, խորհրդային օրենսդրության փորձագետ է, բայց կարող է ասել, որ 1991 թվականին, երբ փլուզվեց Խորհրդային Միությունը, 15 ինքնուրույն պետություններ առաջացան, և Եվրոպան ճանաչեց այդ երկրները այդ սահմաններով:

«Բայց Դուք շատ ճիշտ եք ասում, որ Հայաստանը ե՛ւ մտահոգ էր, ե՛ւ մտահոգ է, ե՛ւ մտահոգ լինելու է առ այն, որ հայ բնակչությունը զրկված է իր բնօրրանում ապրելու հնարավորությունից: Սա, իհարկե, բավական բարդ իրավիճակ է և բուն կոնֆլիկտը շատ բարդ է, և մենք, իհարկե, աջակից ենք Ձեր մտահոգությանը գտնելու այնպիսի լուծում, որի էությունը այն չէ, որ ինչ-որ տարածքներ զուտ մեխանիկորեն մի պետությունից մյուս պետությանը փոխանցեն: Այստեղ պետք է մտածել, որ փոքրամասնություն է ապրում ավելի մեծ երկրի շրջանակում, և այդ փոքրամասնության իրավունքները պետք է պաշտպանված լինեն: Բայց լուծումը մեր ձեռքերում չէ, այլ երկու երկրների ձեռքերում է», – հավելեց դեսպանը: