Ամանորյա ավանդույթներ

Տարեմուտը հունվարի 1-ից տոնելը սահմանել է Հռոմի կառավարիչ Հուլիոս Կեսարը՝ մ.թ.ա. 46 թվականին: Ժամանակի գիտնականների խորհրդով բարեփոխելով օրացույցը` նա տարին բաժանել է 12 ամիսների ՝ անվանակոչելով դրանք և բերելով ներկայիս տեսքին: Տարվա առաջին ամիսը կոչել է Յանուսի՝ բոլոր սկիզբների աստծո (մ․թ․ա․ I դ․) անունով:

Նախկին խորհրդային քրիստոնյա երկրներում ամանորը հունվարի 1-ից սկսել են նշել 1700 թվականից՝ տարիների ընթացքում յուրաքանչյուր պետություն համատեղել է ազգային սովորույթներն ընդունված ընդհանուր նորմերի հետ:

Պատկերացնում եք, ինչ կլիներ մեր հայրենակիցների ու մեզ հետ, եթե Ամանորի նախաշեմին հետևեինք այլ ազգերի ավանդույթներին. օրինակ, իտալացիներին, ովքեր, սովորության համաձայն, առանց դուրս նայելու, հին կահույքը պատուհանից դուրս են նետում: Կամ էլ, կուբացիների օրինակով, որոնք հունվարի սառնամանիքին սառը ջուր են լցնում անցորդների վրա: Կամ էլ՝ պատկերացրեք, բուլղարացիների օրինակով, ամուսիններով մասնակցում են ամանորյա խնջույքին, կեսգիշերյա զանգերի ղողանջի ժամանակ անջատում են լույսերը, և յուրաքանչյուրն ուղիղ մեկ րոպե համբուրվում է հակառակ կողմում նստած անծանոթի կամ էլ հին բարեկամի հետ:

Գեղեցիկ է ամանորյա հանդիսությունը,  հատկապես, երբ այն ուղեկցվում է քո ազգային ավանդույթներով, երբ վայելում ես շրջապատիդ սերն ու ջերմությունը՝ հարազատներով ու ընկերներով:

Այսօր,կներկայացնենք մեր հարևան վրացիների ամանորյա ավանդույթներն ու առանձնահատկությունները:

Վրաստանում ամանորյա տոնակատաությունների մասին առաջին հիշատակումները վերաբերում են 6-րդ դարին: Նոր տարին այդ երկրում ընտանեկան տոն է: Ուղիղ կեսգիշերին, երբ ժամացույցի զանգերը հիշեցնում են Ամանորի գալուստը, վրացական ընտանիքը նստում է սեղանի շուրջ, բաժակները լցվում են շամպայնով, իսկ գիշերային անդորրը խախտվում է որսորդական հրացանների ու հրթիռների կրակոցներով, երկինքը լուսավորվում է հրավառությամբ:

https://www.youtube.com/watch?v=YTi05YNssho

Ավանդական դարձած եղևնուն զուգահեռ՝ վրացական ընտանիքներում զարդարվում է նաև իրենց ազգային «տոնածառը»՝ Չիչիլակին: Այն պատրաստում են ընկույզի բարակ 20-30 սմ երկարությամբ ճյուղից: Փայտը տաշում են շատ բարակ: Արդյունքում՝ ստացվում է սպիտակ, գանգուր, մորուքանման ձող, որը վրացիները ասոցացնում են կենդանիների հովանավորի՝ Սբ. Բազիլի (Վասիլիի) մորուքի հետ:

Վրացիները հավատում են, որ Չիչիլակը տուն է  բերում հաջողություն, բարեկեցություն և առողջություն: Փող բերելու հույսով՝ վերջերս դրա վրևա սկսել են կախել նաև դոլար:

Վրացական ամանորյա կարևոր ատրիբուտներից է տոնական սեղանը, որի հիմնական կերակրատեսակներն են սացիվին, տապակած խոչկորը, խորովածը, խաչապուրին, չուրչխելը /սուջուխը, քաղցրավենիքը, միրգը, գինին:

Ազգային մեկ այլ ավանդույթով՝ տոնական սեղանին պարտադիր դրվում է քաղցրավենիքներով զարդարված սկուտեղ՝ «կեցի»՝ աշխարհի 4 կողմերը խորհրդանշող մոմերով: Տանտիկինը մոմերով սկուտեղը ձեռքին շրջում է բոլոր սենյակներով և օծում, օրհնում տան 4 անկյունները:

Վրացական ամանորյա սեղանի  առաջին կենացը Մրավալժամիեր՝ երկարակեցության մաղթանքներով երգի ներքո պարտադիր բարձրացվում է հայրենիքի՝Վրաստանի խաղաղության, բարգավաճման համար:

Մեկ այլ ավանդույթով՝ Վրաստանում կարևորում են, այսպես կոչված, «առաջին ոտքի» գործոնը: Այստեղ ամանորյա ամենատարածված ավանդույթներից է ժամը 12-ին՝ զանգերի ղողանջից հետո առաջին հյուրի՝ Մեկվլեի այցելությունը, որին հաճախ հրավիրում է ընտանիքը: Դա կամ տան ավագն է,  կամ էլ հատուկ «ոտքը փորձած» հաջողակ հյուրը: Հաճախ, երբ Մեկվլեն չի արդարացնում ընտանիքի սպասելիքները, դժգոհ  բացականչում են՝ «տեսնես ի՞նչ ոտքով տուն մտավ»:

Մեկվլեին ընդունում է տանտիրուհին լիքը սկուտեղը ձեռքին և հարցնում. « Ի՞նչ ես բերում տուն»: Պատասխանը պետք է լինի. «Երջանկություն, ուրախություն, բարեկեցություն, բարգավաճում և, իհարկե, խաղաղություն բոլորին»:

Ամանորյա տոնակատարությունը Վրաստանում շարունակվում է մեկ շաբաթ, հաճախ՝ մինչև «Հին Նոր տարին»:

Հունվարի 2-ին Վրաստանում նշում են «երջանկության օրը»: Այդ օրը հնարավորինս պետք է մնալ տանը՝ հարազատների շրջապատում, խաղաղ, հանգիստ պայմաններում: Ըստ ավանդության՝ «Ինչպես կանցկացնես այդ օրը՝ այդպիսին էլ կլինի ողջ տարին»:

Սուրբ Ծննդյան տոնակատարությունը Վրաստանում շարունակվում է հունվարի 7-ին և կրում է զանգվածային բնույթ: Հոգևոր դասի առաջնորդությամբ Թբիլիսիում և մնացած բոլոր խոշոր քաղաքներում կազմակերպվում է բարեգործական երթ, որը հաճախ ուղեկցվում է եզներով լծված սայլերով, որտեղ դրվում էին բնակչության բերած նվիրատվությունները, որոնք հետո բաժանվում էին աղքատ ընտանիքներին: Այս ավանդույթը ամենազանգվածային և ամենաժողովրդավարական տոնն է:

.