Անհուսալի վարկերի տույժ ու տուգանքների զիջման մասին որոշումից Շիրակի մարզում քչերն են օգտվել

«Վարկերի համաներում» անվանումն ստացած որոշումը ինչքանով հնարավորություն տվեց բանկերի «սև ցուցակներում» հայտնված քաղաքացիների վարկային կենսագրությունները մաքրել ու ազատել նրանց անհուսալի վարկերի տույժ ու տուգանքներից:

Որոշումից ոմանք օգտվեցին, բայց այն հիմնականում չվերաբերեց երաշխավորներին, որոնք տարիներ շարունակ հարկադրված վճարում են անպարտաճանաչ վարկառուների փոխարեն: Նման վիճակում են հայտնվել Շիրակի մարզի Շիրակավան գյուղի բազմաթիվ տնտեսություններ։

Վարկերի տույժ ու տուգանքների զիջման որոշումը վերաբերեց մինչև 2018 թվականի մայիսի 31-ը 270 և ավելի օր ժամկետանց այն պարտավորություններին, որոնք որպես անհուսալի վարկեր բանկերը դուրս էին գրել, և վարկառուին մնում էր ստանձնել միայն մայր գումարը փակելու պարտավորությունը:

Բայց «սև ցուցակներում» հայտնված վարկառուների հազիվ կեսը օգտվեց տույժ ու տուգանքները զիջելու հնարավորությունից: «Հայբիզնեսբանկի» Գյումրիի մասնաճյուղի կառավարիչ Լևոն Գասպարյանի խոսքով` ծրագրից հիմնականում օգտվեցին այն վարկառուները, որոնք բանկերում գրավադրված անշարժ գույք, ոսկեղեն կամ ավտոմեքենա ունեին։ Դրանք դուրս բերելու համար դիմեցին բանկերին, իսկ նրանք, ովքեր առանց գրավի էին վարկեր վերցրել, մինչև վերջ անպարտաճանաչ գտնվեցին ու չներկայացան բանկեր։

Շիրակավան գյուղի 80 տոկոսը փոխկապակցված վարկառուների ցանցի մեջ էր, 20-25 ընտանիք, ըստ համագյուղացիների, մինչև հիմա որպես երաշխավոր շարունակում է վարկ փակել անպատասխանատու վարկառուների փոխարեն։ Տարիներ առաջ տեղի ունեցածի պատճառով «սև ցուցակներում» հայտնված վարկառուների մեծ մասը գյուղից գնացել է, նրանց փոխարեն վարկերը, տույժ ու տուգանքներով հանդերձ, երաշխավորներն են փակում: Մինչև հիմա բռնագանձում են հիմնականում գրանցված աշխատողների աշխատավարձից` սկզբում 50 տոկոս էր, հետո դարձավ 30 տոկոս։

Բանկեր, վարկեր, երաշխավորներ․ այս խճճված պատմության մեջ է հայտնվել նաև գյուղի վարչական ղեկավար Սլավիկ Վարոսյանը։ Նրա խոսքերով` որպես երաշխավոր, ավելի քան 12 մլն դրամի վարկային պարտավորություն ունի, 6-7 բնակչի է երաշխավորել, ովքեր հիմա գյուղում չեն։ Ուրիշների փոխարեն ինքն է պարտք փակում, իսկ օրեր առաջ էլ Դատական ակտերի հարկադիր ծառայությունից ծանուցում է ստացել, որ իր բնակարանն է հանվելու վաճառքի։

Պարտքը բանկերին թողած վարկառուների փոխարեն երաշխավորներն են տուժել. նրանք ոչ միայն բռնագանձումների տակ են, այլև բանկերի «սև ցուցակներում» ու չեն կարողանում վարկավորվել։ Երբ գործը հասել է վարկերի տույժ ու տուգանքների զիջմանը, բանկերը հրաժարվել են երաշխավորների հետ հաշտության պայմանագիր կնքել` նշելով, որ վարկառուի ներկայությունն է պարտադիր:

Երաշխավորներ կան, որ արդեն 5 տարի է՝ աշխատավարձից գումարներ են պահում, բայց մայր գումարը չի էլ պակասել։ Երաշխավորների վճարած ամբողջ գումարն սկզբում ուղղվել է տույժ ու տուգանքների մարմանը, այնուհետև նոր բանկը համաձայնել է նրանց հետ մայր գումարի փակման ժամանակացույց կազմել:

Շիրակավանցիներից բռնագանձումները շարունակվում են, նրանք «սև ցուցակներում» են, գույքի, դրամական միջոցների վրա արգելանք է դրված: Դատարանով հարցերը լուծելն էլ շատ երկար պրոցես է։ Վարկառուներից ոմանք իրենք են կանխում գործի դատարան հասնելը, իսկ դատական քաշքշուկներից խուսափելու համար՝ որպես տարբերակ, ընտրում են իրենց արհեստականորեն սնանկ ճանաչելը։ Այս կերպ փրկում են իրենց ունեցվածքն ու դրամական միջոցները, փոխարենը այլ լուրջ խնդրի առջև են կանգնում։

Արհեստականորեն սնանկ ճանաչվելու գործընթացը հարված է նաև բանկային համակարգին: Անհուսալի պարտքերի չափն է մեծանում, վերադարձելիությունը դառնում է անհնար։ Արդեն մեծ թիվ են կազմում 2018-ի մայիսից հետո անհուսալի ճանաչված ու այլ ժամկետանց վարկերը: