Մարդու օրգանների փոխպատվաստման հարցը ԱԺ օրակարգում. օրենսդրական նորույթներ

Աժ առողջապահության և սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովում այսօր քննարկվելու է «Մարդուն օրգաններ և (կամ) հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու վերաբերյալ օրենսդրական փաթեթը: Փաթեթի ներկայացումը պայմանավորված է 2015 թվականի դեկտեմբերի 6-ի հանրաքվեով ընդունված Սահմանադրության փոփոխություններով, ինչպես նաև գործող օրենքի կիրառման ընթացքում նկատված խնդիրներն ու բացթողումները կարգավորելու նպատակով: 

 ՀՀ նոր Սահմանադրությունը արգելում է բժշկության և կենսաբանության ոլորտներում եվգենիկական փորձերը (այսինքն՝ մարդու մարմնի տարբեր մասերի սելեկցիան, կատարյալ կամ գերմարդ ստեղծելու նպատակով): Եվգենիկական փորձեր առաջին անգամ մարդկության պատմության մեջ զանգվածաբար իրականացվել են նացիստական Գերմանիայի համակենտրոնացման ճամբարներում, մարդու օրգաններն ու հյուսվածքները շահույթի աղբյուր դարձնելը, մարդու վերարտադրողական կլոնավորումը:

Սահմանադրության այդ դրույթներից ելնելով էլ փոփոխություններ են կատարվել «Մարդուն օրգաններ և (կամ) հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» ՀՀ օրենքում, ըստ որի`սահմանվել է կենդանի կամ դիակային դոնորից վերցված օրգանները և հյուսվածքները շահույթի աղբյուր դարձնելու վերաբերյալ արգելք:

Եվրոպական երկրներում եվգենիկական փորձերը, մարդու օրգաններն ու հյուսվածքները շահույթի աղբյուր դարձնելը, մարդու վերարտադրողական կլոնավորումը քրեորեն պատժելի ծանր հանցագործություններ են համարվում, և բավականին խիստ պատիժներ են նախատեսված: Օրինակ՝ Ֆրանսիայում մարդու լավասերման, այսինքն՝ սելեկցիայի նպատակով իրականացրած եվգենիկական փորձերը պատժվում են 30 տարի ազատազրկմամբ և յոթ ու կես միլիոն եվրոյի չափով տուգանքով:

ՀՀ գործող քրեական օրենսգրքում եվգենիկական փորձերի և մարդու կլոնավորման համար ոչ միայն պատժաչափեր սահմանված չեն, այլև չկան նման հանցատեսակներ: Փաթեթով առաջարկվում է ուղղել այդ բացը և նմանօրինակ հանցագործությունների համար սահմանել խիստ պատժաչափեր: 

Ներկայացված փաթեթով առաջարկվում է ՀՀ «Քրեական օրենսգրքում» սահմանել հետևյալ պատժատեսակներն ու պատժաչափերը՝ 

1.Մարդու օրգանների (և) կամ հյուսվածքների ապօրինի ձեռք բերումը, փոխանցումը, ինչպես նաեւ իրացումը`

Պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից վեց տարի ժամկետով, նույն արարքը, որը կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ`պատժվում է ազատազրկմամբ`յոթից ինը տարի ժամկետով: Իսկ եթե արարքը կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից կամ պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով`կպատժվի իննից տասներկու տարի ազատազրկման ժամկետով: 

2. Եվգենիկական փորձերը` մարդու լավասերմանը (սելեկցիա) ուղղված ցանկացած գործողություն կատարելը`

Պատժվում է ազատազրկմամբ` 3-5 տարի ժամկետով, նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) անօգնական վիճակում գտնվող անձի նկատմամբ  կամ

2) անչափահասի նկատմամբ կամ

3) կազմակերպված խմբի կողմից`

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից ութ տարի ժամկետով, իսկ անզգուշությամբ առաջացրած ծանր հետևանքների դեպքում պատիժ կսահմանվի յոթից տասներկու տարի ժամկետով:

3.Մարդու վերարտադրողական կլոնավորում

Մարդու վերարտադրողական կլոնավորումը`մահացած կամ ողջ մարդու արհեստական ճանապարհով գենետիկորեն նմանատիպը ստեղծելուն ուղղված ցանկացած գործողություն կատարելը պատժվում է ազատազրկմամբ` վեցից ութ տարի ժամկետով, իսկ եթե այդ արարքը կատարվել է 

1) կլոնավորված էակի մարմնի մասերը կամ օրգանները կամ հյուսվածքները օգտագործելու նպատակով կամ

2) շահադիտական նպատակով կամ

3) կազմակերպված խմբի կողմից կամ

4) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով`

պատժվում է ազատազրկմամբ` իննից տասներկու տարի ժամկետով:

Բոլոր այդ երեք պատժատեսակներով դատապարտված անձինք նաև առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կզրկվեն որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից և չեն կարող զբաղեցնել որոշ պաշտոններ: