Ալեքպոլի հին դռները՝ իրականից 30 անգամ փոքր․ գյումրեցի նկարչի ստեղծած մանրակերտները

Գյումրիի պատմական միջուկում պահպանված հին դռներից ամեն մեկն ինքնատիպ արժեք է, որը ճարտարապետության հետ ձուլվել ու դարձել է վարպետների քաղաքի այցեքարտը։ Ալեքպոլյան դռների մշակույթը սակայն աննկատ վերանում է։

Քաղաքային մշակույթի պահպանությունն այսօր հայտնվել է նկարիչ Աշոտ Հակոբյանի ստեղծագործագործությունների առանցքում։ Գյումրեցի արվեստագետը ստեղծում է  հին դռների կրկնօրինակները, որոնք իրական չափերից փոքր են 30 անգամ։

Պատմական միջուկի  շենքերը կառուցված են ալեքպոլյան ոճով՝ սև ու կարմիր քարերի համադրությամբ,  յուրաքանչյուրն առանձնանում  է  իրեն  բնորոշ զարդանախշերի ու քանդակների ինքնատիպությամբ, շատ հաճախ տներն ունեցել են անգամ ընտանիքի  դիրքը հասարակության մեջ ընդգծող խորհրդանշական պատկերներ: Պատմական տների անբաժան մասն են կազմել նույնքան ինքնատիպ, փայտյա դռները, որոնք իրենց նրբաոճությամբ ամբողջացրել են  ալեքպոլյան ճարտարապետությունը:

Քաղաքի ֆենոմենն են նաև երկփեղկ, յուրօրինակ շքեղությամբ ու տեսքով դռները: Դրանք  համարվել են տան ու դրսի միջև բաժանարար սահմագիծ: Մարդիկ դռան տեսքից առաջին տպավորությունն են կազմել տանտերերի մասին, դռները բնորոշիչ են եղել նաև գյումրեցու հյուրընկալության:

Մեկը մեկից շքեղ ու տարբերվող դռները ալեքպոլցի վարպետները պատրաստել են սոճու փայտից, որը բերվել է Սարիղամիշից: Քաղաքի բնավորությունն ընդգծող  թաղամասերում պահպանված դռների երկարակեցության համար փայտագործ վարպետներն օգտագործել են հատուկ նյութեր:

Գյումրիի բացառիկ արժեքներից են, որոնք այլ տեղ չես գտնի, բայց շատերը հին շինությունների վերականգնման ընթացքում  փոխարիում են  երկաթյա դռներով, որով և վերացնում են ալեքպոլյան արժեք դռների մշակույթը:

«Քայքայման ու վերացման եզրին է հասած էս մշակույթը, պետք է հասկանանք ու գիտակցենք, որ եթե կորցնենք էս դռների դիմանկարը, քաղաքից մի հատ հիմնական գույն կպակասի։ Էս ափսոսանքի զգացողությունը բերեց նրան, որ  էդ դռները պետք է  ունենան գոնե իրենց մանրակերտներն ու փոքր մակետները»,- իր մտահղացման մասին է պատմում նկարիչ, գրաֆիկ-դիզայներ Աշոտ Հակոբյանը։

Նկարչի  մտահոգությունից է ծնվել մտահացումը։ Մասնագիտությամբ նկարիչ, գրաֆիկ-դիզայներ Աշոտը  ստեղծում է պատմական դռների մանրակերտը, որոնք արվեստն ու մշակույթը պահպանելու միջոց են դարձել իր համար: Ձեռքի նուրբ աշխատանքի շնորհիվ շիրակյան տուֆից ու սոճու բնական փայտից Աշոտը ստանում է իրականին շատ մոտ  ալեքպոլյան դռների կրկնօրինակները:

Մանրակրկիտ մոտեցումը՝ փայտի ու քարի դետալային միացումներով աշխատանքից ծնվում են տիպիկ ալեքպոլյան դռները, որոնցում իրական են քարե զարդանախշերը: Դռան  մանրակերտներում Աշոտը կարևորում է ամեն ինչ:

«Դուռը  առաջին տպավորությունն է էդ ընտանիքի մասին, եթե ուշադիր նայես ինքը կպատմե, թե  իրա ներսում ինչ կա, ինքը հյուրընկալության խորհրդանիշն է։ Ճիշտ է, փեղկերը նեղ են եղել, բայց մարդու սիրտը՝ գյումրեցու սիրտն է  լեն էղել։ Երբ պետք է՝ իրանք երկու  փեղկերն էլ բացել են ու  իրանց առիթների ժամանակ հյուրընկալել են մարդկանց»,- նշում է Աշոտը։

Արփաչայից ընտրում է հատուկ մամռակալած քարերն ու օգտագործում դռան շեմերը պատրաստելու համար, իսկ շեմի նշանակությունը գյումրեցոնց համար այլ է եղել, ինչքանով է այն հաջողություն ու ուրախություն բերել ընտանիքին։

«Էն ժամանակներում  էնքան շատ է եղել մարդկային շփումը, որ շեմքերի քարերը չեն դիմացել, նույնիսկ կարծր քարերը մաշվել են։ Դա խորհուրդն է, որ ղոնախների ոտքերի տակ էդ քարերը մաշվել-գնացել են։ Ես հատուկ մաշված, կլորացած քարերը կդնեմ իմ պարտաստած դռների շեմքերին, որ էդ հնությունը պահպանեմ »,-ասում է Աշոտ Հակոբյանը։

Աշոտն արդեն ստեղծել է  նաև ապրանքանիշ։ Իր ստեղծած ձեռակերտ դռների միջոցով քաղաքի հյուրերը ուզում է, որ մի բուռ Գյումրի իրենց հետ տանեն: Կենցաղի ու մշակույթի արժեքների պահպանության հետևից նկարիչ -դիզայները շարունակում է գնալ, բացահայտելու բան հին թաղերում դեռ շատ ունի, լուսանկարչական սարքն ու ձեռքի շնորհը օգնում են արխիվացնել տասնամյակներ պահպանված դռների մշակույթը: Ու միակ ցանկությունն է, որ այդ փակ դռները նորից բացվեն։