21:02 26.05.2023
Հայ գաղթականների հոսքը Արևելյան Հայաստան սկսվել էր դեռևս 1829-30-ական թվականներից: Էջմիածնից ու Երևանից բացի գաղթականներին ընդունում էին նաև Ալեքսանդրապոլում: Ըստ արխիվային տվյալների, այդ ժամանակաշրջանում հենց Ալեքպոլն էր դարձել երկրում ամենամեծ գաղթաքաղաքը, որտեղ ապաստան էին գտել մոտ 35 հազար գաղթականներ:
Առաջին աշխարհամարտի տարիներին ևս դեպի Արևելյան Հայաստան գաղթեց 300 հազար մարդ, նրանցից շուրջ 95 հազարը եկավ Ալեքպոլ: Գաղթականները տեղակայվում էին Կազաչի պոստի, Պոլիգոնների՝ նախկին զորանոցների շենքերում, ինչպես նաև հարևան գյուղական բնակավայրերում, որտեղ կեցությունը գաղթականների համար դարձավ ավելի նպաստավոր:
«Անհրաժեշտ էր արագ տեղավորել որբերին, սնունդով ապահովել։ Մեծ դերակատարություն ունեցավ այստեղ մեր գավառի բնակչությունը։ Երկայնաբազուկը զեկույցներ ունի, որտեղ ասվում է, որ 189 գյուղ կա Ալեքպոլի գավառում, և չկար որևէ գյուղ, որտեղ գաղթական չլիներ, բոլոր գյուղերը վերցրել էին գաղթականներին»,- նշում է ԳԱԱ Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Արմեն Հայրապետյանը։
Որբանոցներից բացի գաղթականներն ապրում էին նաև փողոցներում, քաղաքի որոշ հատվածներում ձևավորվեցին նաև վրանային ճամբարներ: Առաջնային նպատակը մեկն էր՝ որբացած մանուկներին, ինչպես նաև ողջ մնացած մեծահասակներին փրկել սովից ու ստանձնել դժոխքի միջով անցած մարդկանց խնամակալությունը: Այս հարցում գաղթականներին օգնեցին միջազգային մի քանի բարեսիրական կազմակերպություններ, որոնք Հայաստան սնունդ էին հասցնում մեծ դժվարությամբ:
Որբաքաղաք դարձած Ալեքպոլում կյանքը փոխվեց, այդ ժամանակաշրջանում ամենակարևոր խնդիրներից մեկն էլ համաճարակների կանխումն էր: Որբանոցներում հետևում էին կարգ ու կանոնին, այստեղ խնամվում էին ոչ միայն երկկողմանի որբերը, այլ նաև սոցիալական որբերը, որոնց ծնողները երեխաներին պահելու և կերակրելու հնարավորություն չունեին: Գթության քաղաք Ալեքսանդրապոլի դիմագիծն այս ընթացքուն էապես փոխվեց, որտեղ կարևոր դերակատարում ունեցան գաղթական որբերը:
«Գաղթականությունը նպաստեց քաղաքի դիմագծի փոփոխությանը։ 1918 թվականի ապրիլի Ալեքպոլն ու 1918 թվականի դեկտեմբերի Ալեքպոլը տարբեր քաղաքներ էին։ Ապրիլին քաղաքն ուներ 52 հազար բնակիչ, դեկտեմբերին 45 հազար, բայց այդ 45 հազարի մեջ ընդամենը 30-40 տոկոսն էր նախկին ալեքսանդրապոլցի, որովհետև մի մասը կոտորվեց, մի մասը փախավ և չվերադարձավ, իսկ նրանց լքված բնակարանները զբաղեցրեցին նոր գաղթականները»,- պատմում է Արմեն Հայրապետյանը։
Հետագայում, Լենինականում 1925 թվականին որբանոցների հիմքի վրա է ձևավորվել նաև մանկավարժական ուսումնարանը, որի առաջին ուսանողները եղել են հենց որբանոցներում ապրող սաները: Սնունդով ու հագուստով ապահովելուց բացի, որբանոցներում մեծ կարևորություն են տվել նաև կրթությանն ու դաստիարակությանը: Այս գործում իր մեծ ներդրումն է ունեցել Վահան Չերազը, ով տեղափոխվելով Ալեքպոլ, իրեն նվիրում է որբերին խնամելու և կրթելու կարևոր գործին:
«Վահան Չերազը առաջին անգամ ոտք է դնում Հայաստան և Ալեքպոլ, սիրում է Ալեքպոլը, նվիրվում է Ալեքպոլին և մասնավորապես հայ որբերին, և, չնայած բոլոր դժվարություններին ու զրկանքներին, նա մնում է մինչև վերջ հավատարիմ իր սկզբունքներին, և դա փոխադարձ էր։ Նա նրանց ամենօրյա խնամքի մասին էր մտածում, նրանց քաղաքակրթության բոլոր հարցերով էր հետաքրքրվում։ Դրա մասին են վկայում այն բոլոր նամակները, որոնք ուղղված են եղել իր ընկերներին ու բարերարներին»,- փաստավավերագրեր է ներկայացրել Հայոց ցեղասպանության թանգարան-իստիտուտի ավագ գիտաշխատող Թեհմինե Մարդոյանը։
Չերազը համոզված էր, որ որբանոցներում ապրող մանուկներից շատերը կարող են դառնալ լավ մասնագետներ ու երկրի համար պիտանի մարդիկ: Նրա մտածում էր նաև այն որբերի բարեկեցության մասին, որոնք դուրս էին գալիս որբատներից: Ցանկանում էր կառուցել որբերի համար առանձին ավան, որը անվանակոչվելու էր «Արիաշեն», իսկ ավանի կառուցման գործում պետք է ներգրավված լինեին միայն ու միայն որբանոցներում ապրողները: Որբերը դարձել էին Չերազի հարազատներն ու բարեկամները:
Որբատանն է իր մանկությունն անցկացրել նաև հայ մեծանուն քնարերգու Հովհաննես Շիրազը, ով հետագայում իր գրվածքների ու ստեղծագործությունների միջոցով, միայն իրեն հատուկ բառաֆոնդով ներկայացրեց այն դառն ու դժվարին օրերի նկարագիրը, որում ապրել են որբատներում շատ ու շատ մանուկներ:
Շիրազի քնարերգության ամեն մի տողում որբաքաղաքի վերածված Ալեքպոլի պատմությունն է, դառնության հետ զուգորդված մանկության օրերի երջանիկ թվացող նկարագիրը: Ալեքպոլն այդպես էլ համաշխարհային պատմության մեջ մնաց որպես աշխարհի «ամենամեծ որբաքաղաք» բնորոշմամբ, այստեղ շատերի կյանքը փրկվեց, շատերն էլ որբատներում իրար գտան ու միավորվեցին: Գուցե հենց այդ ժամանակներից էլ ձևավորվեց այսօրվա գյումրեցու հյուրընկալության ու մարդասիրության բնութագիրը:
16:25 05.05.2024
Սի Ծինփինը մեկնել է եվրոպական շրջագայության16:05 05.05.2024
Փլուզում Սիմեոն Երևանցու փողոցում15:50 05.05.2024
Իսրայելը պատրաստ է ժամանակավոր զինադադարի ՀԱՄԱՍ-ի հետ. Նեթանյահու15:30 05.05.2024
Մենք շարունակում ենք մեր ճանապարհը․ Մեսսի14:35 05.05.2024
Այդ հատկանիշները մեզ թույլ տվեցին հաղթել առաջնությունը․ Անչելոտի13:57 05.05.2024
ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի օգնական Իվանա Ժիվկովիչը ժամանել է Հայաստան13:29 05.05.2024
Էլբրուսում մոլորված երկու զբոսաշրջիկները հայտնաբերվել են13:10 05.05.2024
Պուտինը շնորհավորել է ուղղափառ քրիստոնյաներին Սուրբ Զատիկի առթիվ12:50 05.05.2024
Մենք պետք է արժանին մատուցենք «Սասուոլոյին»․ Ինձագի12:30 05.05.2024
Իսակովի պողոտայում «Mazda 6»-ը գլխիվայր շրջվել է11:50 05.05.2024
«Ժիրոնան» պատմության մեջ առաջին անգամ կխաղա Չեմպիոնների լիգայում11:30 05.05.2024
Բալթյան ծովատառեխը անհետացման վտանգի տակ է. Bloomberg10:59 05.05.2024
Ցանկանում եմ շնորհավորել «Ռեալին»․ Չավի10:30 05.05.2024
Ստեփանծմինդա-Լարս ավտոճանապարհը բաց է10:15 05.05.2024
ՀՀ տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ23:45 04.05.2024
Օմսկում վեցամյա աղջիկն ընկել է 13-րդ հարկի պատուհանից և ողջ մնացել23:27 04.05.2024
Խարկովում մեկ օրում չորս պայթյուն է որոտացել23:13 04.05.2024
Մահացել է ՌԴ վաստակավոր արտիստ Գալինա Դավիդովան23:12 04.05.2024
Նշվել է ուշադրության և հիշողության վատթարացման ոչ ակնհայտ պատճառ22:58 04.05.2024
Բժիշկը ցրել է տաքացրած մակարոնեղենի մասին միֆը22:30 04.05.2024
Ռուսաստանը որոշել է պայքարել ապօրինի զբաղվածության դեմ22:04 04.05.2024
Արարատի մարզում 2-ամյա աղջիկն այրվածքներով տեղափոխվել է հիվանդանոց21:36 04.05.2024
Անակնկալ զինվորին՝ օրինակելի ու կարգապահ ծառայության համար20:32 04.05.2024
Չինաստանում ներկայացվել է առաջին մարդանման էլեկտրական ռոբոտը20:06 04.05.2024
WhatsApp-ը նոր գործառույթ կունենա20:00 04.05.2024
Միրալեմ Պյանիչը ավարտել է միջազգային կարիերան19:31 04.05.2024
Գվարդիոլան հայտնել է, թե ով է հաղթելու Եվրո-2024-ում19:10 04.05.2024
Էրդողանը պաշտամունքի համար կբացի Ստամբուլի Կարիյե մզկիթը19:03 04.05.2024
Սանչոն որոշում է կայացրել իր ապագայի վերաբերյալ18:53 04.05.2024
Փրկարարները արգելափակումից դուրս են բերել ավտոմեքենաները18:35 04.05.2024
Ստեֆանո Պիոլին կգլխավորի «Նապոլին»18:18 04.05.2024
Մոսկվայից երկու զբոսաշրջիկներ մոլորվել են Էլբրուս լեռան վրա18:00 04.05.2024
«Արսենալը» սեփական հարկի տակ հաղթեց «Բորնմուտին»17:50 04.05.2024
Brent նավթի գինը թանկացել է17:28 04.05.2024
Գերմանիայում ֆուտբոլիստները դաշտ են դուրս եկել ամբողջությամբ մերկ16:31 04.05.2024
Հայաստանի թիմերի կազմերը սամբոյի Եվրոպայի առաջնությունում14:58 04.05.2024
«Ինտեր»-ը նոր տրանսֆերային նպատակ ունի14:47 04.05.2024
Գազայի հատվածում զոհերի թիվն աճել է14:25 04.05.2024
ՄԱԿ-ը հայտնել է Գազայում սովի մասին14:06 04.05.2024
էկոնոմիկայի նախարարի մոտ տեղի է ունեցել քաղաքացիների ընդունելություն22:41 04.05.2024
Անձրևաջրերի կուտակումներից խուսափելու նպատակով կկառուցվեն նոր հեղեղատար համակարգերԵրևանի քաղաքապետարանը հայտարարել են, որ Անձրևաջրերի կուտակումներից խուսափելու նպատակով կկառուցվեն նոր հեղեղատար համակարգեր։ Երևան քաղաքի մակերևույթային ջրերի, հեղեղատար և անձրևաընդունիչ ցանցը սպասարկվում և շահագործվում է «Վեոլիա ջուր» ընկերության կողմից: Մանրամասները՝ տեսանյութում: ...
21:45 04.05.2024
Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ընդունել է «Նիկոլ Աղբալյան» ուսանողական միության անդամներիՄայիսի 4-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում ընդունել է ՀՅԴ «Նիկոլ Աղբալյան» ուսանողական միության անդամներին՝ ուղեկցությամբ ՀՅԴ Գերագույն մարմնի անդամ Գեղամ Մանուկյանի։ Հանդիպմանը պարոն Մանուկյանը Վեհափառ Հայրապետին տեղեկություններ է փոխանցել միության ստեղծման պատմության և ներկա գործունեության մասին։ Այնուհետև Նորին Սրբությունը, ողջունելով և իր օրհնությունը բերելով միության անդամ […] ...
21:36 04.05.2024
Անակնկալ զինվորին՝ օրինակելի ու կարգապահ ծառայության համարՀՀ ՊՆ-ն ներկայացրել է տեսանյութ, որը պատմում է օրինակելի ու կարգապահ ծառայության համար զինվորին՝ հրետանավոր Հովհաննես Սաֆարյանի և նրան մատուցված անակնկալի մասին: Մանրամասները՝ տեսանյութում: ...
21:21 04.05.2024
Ընտրում են Եվրոպան. Հայաստանում Ֆրանսիայի նախկին դեսպանը՝ տարածքային ամբողջականության սպառնալիքների մասինՀՀ-ում Ֆրանսիայի նախկին դեսպան Ժոնաթան Լաքոթը X-ի հարթակում գրել է. «Վրաստանը, Հայաստանը, Ուկրաինան, Մոլդովան, որոնցից յուրաքանչյուրին սպառնում է տարածքային ամբողջականության խախտման վտանգը, յուրաքանչյուրն ապակայունացման մանևրների թիրախում է, ընտրում են Եվրոպան: Ֆրանսիան մեծ դեր է խաղում Եվրամիության հետ նրանց մերձեցման գործում»: 🇬🇪🇦🇲🇺🇦🇲🇩🇪🇺 Géorgie, Arménie, Ukraine, Moldavie, chacune menacées dans leur intégrité territoriale, chacune cibles par des […] ...
20:14 04.05.2024
Հայ պատգամավորները Վաշինգտոնում ԱՄՆ ՄԶԳ կառավարչի փոխտեղակալի հետ քննարկել են Հայաստանի ժողովրդավարության զարգացման հեռանկարներըՀՀ ԱԺ Հայաստան-ԱՄՆ բարեկամական խմբի անդամները մայիսի 3-ին Վաշինգտոնում հանդիպել են ԱՄՆ միջազգային զարգացման գործակալության կառավարչի փոխտեղակալ Ալեքսանդր Սոկոլովսկու հետ: Հայ պատգամավորները բարձր են գնահատել ԱՄՆ ՄԶԳ ներդրումը Հայաստանում ինստիտուցիոնալ բարեփոխումների եւ ժողովրդավարության ամրապնդման գործում: Երկուստեք արձանագրվել է, որ Հայաստանի ժողովրդավարության զարգացման եւ տնտեսական դիմակայունության ամրապնդումը լինելու է համատեղ աշխատանքների առանցքում: ...
15:54 04.05.2024
Հնդկաստանը կատարելագործել է Հայաստան մատակարարված հրետանային համակարգերըՀայաստանի կողմնից վերջերս ձեռք բերված հնդկական արտադրության 155 մմ/52 հրետանային համակարգերը (ATAGS) արդիականացվել են սպառազինություն արտադրող հնդկական «Bharat Forge»-ի կողմից՝ օգտագործման հարմարավետության համար: «Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ՝ այս մասին հայտնում է «Indian Defense Research Wing»-ը` հղում անելով ընկերության տնօրեն Բաբա Կալյանիին: Հրետանային համալիրներում տեղադրվել են պարզեցված ինտերֆեյսով բալիստիկ համակարգիչներ, որոնք նվազեցնում են հրետանային հաշվարկների սխալվելու հավանականությունը: Բալիստիկ […] ...