Տարո Կոնոն՝ հայ-ճապոնակական հարաբերությունների խոստումնալից ապագայի մասին

Սեպտեմբերի 2-ին Երևան ժամանած Ճապոնիայի ԱԳ նախարար Տարո Կոնոն հոդված է հեղինակել ճապոնա-հայկական հարաբերությունների արմատների, ներկա համագործակցության բարձր մակարդակի ու խոստումնալից ապագայի մասին: Սա Ճապոնիայի արտաքին գործերի նախարարի մակարդակով առաջին այցն է Հայաստան:

Հոդվածի հայերեն տարբերակը տրամադրել է Ճապոնիայի դեսպանատունը: Ներկայացնում ենք այն ամբողջությամբ.

«Սեպտեմբերի 2-4-ը որպես Ճապոնիայի արտաքին գործերի նախարար առաջին անգամ այցելում եմ Հայաստան։ Նախորդ տարի Ճապոնիան և Հայաստանը նշեցին երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 25-ամյակը։ Ինձ համար մեծ պատիվ և գերագույն հաճույք է ոտք դնել հայկական հողի վրա և նպաստել մեր երկկողմ կապերի առաջխաղացմանը։ Բացի այդ, շատ հաճելի է, որ 2015 թվականից Հայաստանում բացված Ճապոնիայի դեսպանատունն այս տարվա փետրվարից սկսած գործում է նոր շենքում, ուստի, ուրախ եմ այցելել Երևան՝ ճապոնա-հայկական հարաբերությունների այս զարգացման  ընթացքում։

Շատ դրվագներ կան, որոնք կապում են մեր երկու երկրները։ Ճապոնիան և Հայաստանն ընդհանուր շատ բան ունեն՝ հպարտ են իրենց հնագույն պատմությամբ, մշակույթով ու ավանդույթներով, տուժել են երկրաշարժերի հետևանքով, իսկ էներգետիկ պաշարների սակավության պարագայում մեծ կարևորություն են տալիս մարդկային ռեսուրսներին։ 1921 թվականին ճապոնացի գործարար և բարերար Էիչի Շիբուսավան հիմնեց հիմնադրամ՝ օգնելու հայ փախստականներին, և տիկին Դիանա Աբգարը՝ այն ժամանակ Ճապոնիայում հյուպատոսը, օգնեց փախստականներին մեկնել Միացյալ Նահանգներ։ Այդ իրադարձությունը դարձավ մեր ներկայիս բարեկամական հարաբերությունների հիմքը։ Նույն կերպ, հայ ժողովուրդը, հիշելով Ճապոնիայի ցուցաբերած օգնությունը 1988 թվականի Սպիտակի երկրաշարժի ժամանակ, այդ երկրաշարժին նվիրված հուշարձանի կողքին կառուցեց ևս մեկը՝ այս անգամ նվիրված 2011 թվականին Ճապոնիայի արևելքում տեղի ունեցած մեծ երկրաշարժի զոհերին։ Այդ հուշարձանի մոտ ամեն տարի հարգանքի տուրք է մատուցվում։ Այս դրվագը, կարծում եմ, ևս ուժեղացրել է կապը մեր երկրների միջև։ Բացի այդ, ճապոնացի բժիշկ և Լոս Անջելեսի Կալիֆորնիայի համալսարանի պրոֆեսոր, դոկտոր Ակիրա Իշիյաման ամեն տարի այցելում է Հայաստան և ներգավվում հայ երեխաների համար կոխլեարային իմպլանտների տեղադրման գործում։ Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում հարուստ մարդկային ռեսուրսներով հայտնի Հայաստանի կառավարությունը 2013 թվականին Ճապոնիայի Կիսահաղորդչային արդյունաբերության մասնագետների միության պատվավոր խորհրդական պարոն Ցուգիո Մակիմոտոյին ՏՏ ոլորտում ունեցած համաշխարհային ներդրումի համար նախագահական մրցանակի արժանացրեց՝ ՏՏ ոլորտում նշանակալի նվաճումների համար։ Շատ ուրախ կլինեմ, եթե իմ այցը նպաստի ինչպես մեր երկրներից յուրաքանչյուրի, այնպես էլ ողջ աշխարհի հետ կապերի ամրապնդմանն ու ընդլայնմանը։

Կովկասյան տարածաշրջանը գտնվում է աշխարհը բոլոր կարդինալ ուղղություններով միավորող հանգույցի հիմքում։ Այս տարածաշրջանում կայունությունը ոչ միայն տարածաշրջանային մակարդակի մտահոգության հարց է, այլև ուղղակիորեն կապված է միջազգային հանրության խաղաղության ու անվտանգության հետ: Կովկասից արևմուտք Եվրոպան է, իսկ արևելքում՝ Կասպից ծովն է, որի հակառակ ափին էլ՝ Կենտրոնական Ասիան։ Ավելի արևելք Արևելյան Ասիայի գլխավոր տնտեսական շրջանն է, որտեղ գտնվում է նաև Ճապոնիան։ Ես կցանկանայի նպաստել կայուն ինքնազարգացող համագործակցությանը կովկասյան տարածաշրջանի հետ, որը կարևոր դերակատարում ունի՝ որպես Ասիան ու Եվրոպան կապող դարպաս։ Հուսով եմ, որ 19-րդ դարի կեսերից ի վեր ինքնազարգացմանն ուղղված մեր երկրի փորձառությունն ու դասերը կկիսենք տարածաշրջանի հետ։ Ճապոնիան շարունակելու է իր աջակցությունը հետևյալ երկու սկզբունքների ներքո։

Առաջին սկզբունքը մարդկային ռեսուրսների զարգացումն է։ Պետության կառուցումը սկսվում է մարդկային զարգացումից։ Ենթակառուցվածքներն ու ինստիտուտներն արդյունավետ են գործում, եթե միայն մարդիկ կարողանում են լիարժեքորեն օգտվել դրանցից։ Երբ Ճապոնիան 150 տարի առաջ սկսեց վերակառուցել ինքն իրեն որպես նոր երկիր, առաջինը ուշադրություն դարձվեց մարդկային ռեսուրսների զարգացմանը, քանի որ մարդիկ կարող են ձեռք բերել առաջավոր «Նոու-հաու»-ներ ու հմտություններ ողջ աշխարհից և դրանք բերել Ճապոնիա։

Տեղեկատվության փոխանցման տեսակետից մարդկային ռեսուրսները ևս կարող են՝ կովկասյան տարածաշրջանի հետ Ճապոնիայի փորձառությունը կիսելու համար։ Այս նպատակով Ճապոնիան կհրավիրի հայ ստաժորների մասնակցելու վերապատրաստման կուրսերի այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են առողջությունն ու դեղագործական ծառայությունները, աղետի հետևանքների նվազեցումը, տրանսպորտը, բնական պաշարներն ու էներգետիկան, տնտեսական քաղաքականությունը, մասնավոր սեկտորի զարգացումը, գյուղատնտեսական ու քաղաքային զարգացումը, որը տեղի է ունենում Ճապոնիայում։

Այն, ինչ Ճապոնիան մշտապես հաշվի է առել պետության կառուցման գործընթացում, օրենքի գերակայությունն է։ Օրենքներն ու օրենքի գերազանց մասնագետներն ապահովում են արդարությունն ու կանխատեսելիությունը պետության կառուցման գործում։ Օրենքի գերակայությունն ապահովող մասնագետների զարգացումը պետության կառուցման հիմնաքարերից է։ Ճապոնիան ցանկանում է նպաստել կովկասյան տարածաշրջանում երիտասարդ մասնագետների զարգացմանը՝ օգտվելով այնպիսի հնարավորություններից, ինչպիսիք են դեպի Ճապոնիա հրավերների ծրագրերն ու մարդկային ռեսուրսների փոխանակումը։

Մյուս առաջնահերթությունն է տարածաշրջանում կրթել մարդկանց, ովքեր Ճապոնիայի մասին ավելի  խորացված պատկերացում ունեն և այդպիսով կարող են  կամուրջ դառնալ Ճապոնիայի ու տարածաշրջանի միջև։ Այդ հեռանկարից ելնելով՝ մենք կշարունակենք մեր այնպիսի քայլերը, ինչպիսիք են  աջակցելը ճապոներենի ուսուցմանը, ավանդական մշակույթը ներկայացնելու նպատակով մշակութային միջոցառումների իրականացումը, ճապոնական հեռարձակվող բովանդակության, այդ թվում և անիմացիաների ու փաստագրական ֆիլմերի տրամադրումը, ինչպես նաև ճապոնական ֆիլմերի ամենամյա փառատոնի կազմակերպումը, որը կհետաքրքրի շատ հայերի։

Նման մարդկային ռեսուրսների նպատակն է ունենալ «ավելի գրավիչ Կովկաս», ներգրավել արտաքին ներդրումներ՝ հիմնված բարեհաճ ենթակառուցվածքների ու բիզնես պայմանների վրա։ Սա երկրորդ սկզբունքն է։

Մինչ օրս Ճապոնիան համագործակցել է Հայաստանի հետ հանուն կայունության, ժողովրդավարացման, սոցիալ-տնտեսական զարգացման, ինչպես նաև Կովկասում շուկայական տնտեսության զարգացման. այս տարածաշրջանն ունի մեծ կարևորություն և ներուժ։ Օրինակ, մենք աշխատել ենք միասին՝ կառուցելու Երևանի համակցված շոգեգազային ցիկլով էլեկտրակայան, աղետների ռիսկի նվազեցման նպատակով մոդեռնիզացրել ենք Երևանի հակահրդեհային սարքավորումները, աջակցել ենք հայրենական գյուղատնտեսական արտադրանքի մրցունակության բարձրացմանը և «Մեկ գյուղ, մեկ արտադրանք» (One Village One Product) շարժման միջոցով դրա տարածմանը երկրի սահմաններից դուրս, օգնել ենք կառուցել հանրային դպրոցներ և հիվանդանոցներ։

Ի լրումն տարրական ենթակառուցվածքային օգնության և այլ աջակցության՝ Ճապոնիան ջանքեր է գործադրում Հայաստանի ու կովկասյան տարածաշրջանի երկրների հետ երկկողմ ներդրումային պայմանագրեր կնքելու ուղղությամբ։ Ճապոնիան և Հայաստանն արդեն ստորագրել են երկկողմ ներդրումային պայմանագիր, որն այս տարի վավերացվել է Ճապոնիայի խորհրդարանի կողմից։ Ներդրումային պայմանագրերը կստեղծեն արդար և կանխատեսելի իրավական շրջանակ այդ երկրներում ներդրումներ կատարող ճապոնական ընկերությունների համար, ինչպես նաև պայմաններկստեղծեն  ճապոնական ներդրումներ ներգրավելու համար։ Ճապոնիան նաև ցանկանում է կիսել այս շրջանակի արդյունավետ կիրառման վերաբերյալ իր գիտելիքները տարածաշրջանի երկրների փորձագետների հետ՝ ներդրումային պայմանագրերի և արբիտրաժի ոլորտում կովկասյան երկրների պետական համակարգի աշխատակիցներին վերապատրաստելու միջոցով:

Բիզնեսի աճն իր հերթին կընդլայնի մարդկանց հոսքը։ Ճապոնիան կաշխատի Կովկասի երկրների բնակիչների համար Ճապոնիա այցելելու գործընթացը դյուրացնելու ուղղությամբ։

Բացի այդ, Ճապոնիան կշարունակի աջակցել Հայաստանին աղետների ռիսկերի նվազեցման ոլորտում, ինչն ընդհանուր մարտահրավեր է ողջ կովկասյան տարածաշրջանի համար։

Հիմնվելով այս երկու սկզբունքների վրա՝ Ճապոնիան կշարունակի աջակցել կովկասյան տարածաշրջանի ինքնուրույն զարգացմանը: Ճապոնիայի համագործակցությունը Հայաստանի ու տարածաշրջանի մյուս երկրների հետ փակ չէ։ Այն օրգանական կապեր կստեղծի մյուս երկրների, ինչպես նաև միջազգային հանրության հետ և կունենա սիներգետիկ արդյունք։ Վստահ եմ, որ իմ այցը կծառայի որպես Ճապոնիայի ու Հայաստանի, ինչպես նաև Ճապոնիայի ու կովկասյան մյուս երկրների միջև ավելի ամուր հարաբերությունների հիմնաքար, ու կդառնա դեպի մեր խոստումնալից ապագա տանող առաջին քայլը»։