Տավուշում հացքաղը՝ թշնամու նշանակետի տակ

Տավուշում խաղաղ է։ Այս տարին այսպես կարող են բնորոշել Հայաստանի հյուսիսարևելյան մարզի սահմանամերձ գյուղերում։ Այստեղ հացքաղը հիմնականում ավարտվել է, իսկ ադրբեջանական կողմից չեն փորձել խոչընդոտել դրան, ինչպես նախկինում լինում էր շատ հաճախ։

«20 օրից հացքաղը կվերջացնենք… բարձրադիր գյուղերում հաշված քանակի արտհունձ է մնացել։ Տեխնիկան աշխատում է, որևէ խնդիր չկա»,- ShantNews.am-ի հետ զրույցում ասաց Բերդ խոշորացված համայնքի ղեկավար Հարություն Մանուչարյանը ու վստահեցրեց, որ ադրբեջանցիները չեն խանգարել հնձի աշխատանքներին։

«Հացքաղն արդեն 100 տոկոսով ավարտված է, որովհետև մեր մոտ բերքը շուտ է հասունանում։ Ինքն էլ, որ երաշտ էր, համարյա մի 20 օր ավելի առաջ էր ընկել։ Ադրբեջանցիները չեն փորձել խանգարել»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Նոյեմբերյան խոշորացված համայնքի ղեկավարի տեղակալ Խաչիկ Գիշյանը։

Բերդ ու Նոյեմբերյան խոշորացված համայնքները, որոնք ղեկավարում են մեր զրուցակիցները, ընդգրկում են Տավուշի երկու ելուստները։ Հիմնականում այս երկու համայնքների մեջ են «խոշորացվել» մարզի սահմանամերձ գյուղերից շատերը։ Դրանց նույնիսկ անվանում են սահմանապահ, որովհետև գյուղերն ու դրանց հողերը սկսվում են անմիջապես սահմանից։

Բերդ ու Նոյեմբերյան խոշորացված համայնքները՝ սահմանին

Խորհրդային շրջանից հետո Տավուշի այս գյուղերի հատվածում սահմանային փոփոխություններ են եղել։ ԽՍՀՄ ժամանակ գծագրված արհեստական սահմանագծերը եկել են բնական սահմանների՝ գետերի, սարերի։ Դրա հետևանքով որոշ ադրբեջանական տարածքներ անցել են հայկական վերահսկողության տակ և հակառակը։

Սահմանային վերաբաժանման հետևանքով որոշ տեղերում գերիշխող են դարձել ադրբեջանական դիրքերը, որոշ տեղերում՝ հայկական։ Որոշ տեղերում էլ սահմանի երկու կողմից բնակավայրերն իրար ավելի մոտ են, քան հակառակորդ դիրքերը։ Այդպիսին է նաև Բերքաբերը, որ ադրբեջանական Մազամից (Մեզեմ) բաժանվում է ջրամբարով։

Բերքաբերը, ջրամբարը և ադրբեջանական տարածքը

Բերքաբերը, Վազաշենը ու մի քանի այլ գյուղ ընկնում են Տավուշի «ելուստների» մեջտեղում։ Այս գյուղերը չեն խոշորացվել։ Այստեղ գյուղերն ավելի ցածրադիր են, բերքն ավելի շուտ է հասել, արդեն ավարտել են հացքաղը։

«Մոտ մի 20 օր առաջ ենք արել հացքաղը։ Մերը ցածրադիր գոտի է, շուտ է հասունանում։ Հացահատիկային կուլտուրաները մեր մոտ մի քիչ շուտ են հասունանում։ Բարեհաջող հավաքել ենք, ամեն ինչ նորմալ է»,- ShantNews.am-ի հետ զրույցում ասաց Բերքաբեր համայնքի ղեկավար Արգամ Արզումանյանը և վստահեցրեց, որ կրակոցներ չեն եղել։

«Էս տարի բերքը վատ է եղել, բայց հավաքելը՝ հաջող։ Դրան զուգահեռ, եթե կարողանում ենք հավաքել, խնդիր չի առաջանում»,- իր հերթին մեզ հետ զրույցում նշեց Վազաշեն համայնքի ղեկավար Լորիկ Բադիրյանը՝ նույնպես վստահեցնելով, որ կրակոցներ չեն եղել։

Նախորդ տարիներին այս և մյուս սահմանամերձ գյուղերի ուղղությամբ հակառակորդը սկսում էր կրակել հենց հացքաղի շրջանում՝  հայ գյուղացիներին հատուկ խանգարելու ու հենց տնտեսական վնաս հասցնելու համար։ Ցանցում որոնման Google համակարգը 140 հազար հրապարակում է առաջարկում «ադրբեջանցիները կրակել են Տավուշի գյուղերի ուղղությամբ» արտահայտության համար։

Բազմաթիվ դեպքերում ադրբեջանական կողմի բերքն էլ հայկական կողմի նշանառության տակ էր, սակայն ադրբեջանցիների կրակոցները սկսվում էին այն ժամանակ, երբ Ադրբեջանում ավարտում էին բերքահավաքը։ Երբեմն այս դեպքում որպես միջնորդ փորձում է օգնության հասնել Կարմիր խաչի միջազգային կազմակերպությունը։

2014 թվականին կազմակերպության միջնորդությամբ որոշվել էր երկու կողմից էլ դադարեցնել կրակը բերքահավաքի շրջանում։ Բայց դա էլ չէր օգնել հաղթահարելու ադրբեջանական կողմի լկտիությունը։ Հուլիսի 26-ին ադրբեջանցի դիրքապահները կրակել էին թե՛ հայերի գյուղտեխնիկայի վրա, թե՛ Կարմիր խաչի մեքենայի վրա։

Ներքին Կարմիրաղբյուր գյուղի համայնապատկերը (Բերդ խոշորացված համայնք)

Կրակոցներ եղան նաև վերջերս։ Հայկական կողմից եղան զոհեր։ ՀՀ ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետ Արտակ Դավթյանն արդեն բացատրեց, որ սահմանին լարվածությունն ամսական 1-2 անգամ աճում է, երբ ադրբեջանցիները փորձում են ամրացնել իրենց դիրքերը, իսկ հայկական կողմից խափանում են այդ պլանները։ Երբեմն այդ մասին բարձրաձայնվում է, երբեմն՝ ոչ։ Հիմա, ըստ շտաբի պետի, լարվածություն չկա։

Իսկ մեր հարցերին պատասխանելիս 4 սահմանամերձ համայնքների ղեկավարներն էլ նշեցին, որ հացքաղի շրջանում գյուղերի ուղղությամբ ընդհանրապես կրակոցներ չեն եղել։ Այս տարի այլ խնդիր է եղել՝ երաշտի պատճառով ցածր բերքատվությունը։