Ինչպե՞ս ապրել ծակ գլխով. Ֆինեաս Գեյջի պատմությունը

19-րդ դարի կեսերին ոմն Ֆինեաս Գեյջ 180 աստիճանով փոխեց բժիշկների և գիտնականների կարծիքն ուղեղի մասին: Նա ողջ մնաց այն բանից հետո, երբ երկաթե ձողն անցավ նրա գլխի ձախ կիսագնդի ճակատամասով, ավելին, նա երկար ժամանակ սովորական կյանքով էր ապրում և մտածում:

ԻՆՉՊԵՍ ԾԱԿՎԵՑ ԳԼՈՒԽԸ 

Ֆինեաս Գեյջը սովորական ամերիկացի էր, որն աշխատում էր երկաթուղու շինարարության վրա: 1848 թվականի մի  սեպտեմբերյան օր 25 տարեկան տղան պայթուցիկ տեղադրելու համար փոսեր էր փորում, որպեսզի ժայռը պայթեցներ և  երկաթուղային գծեր անցկացներ: Դժբախտ դեպքը հենց այդ ժամանակ տեղի ունեցավ:

Պայթուցիկ նյութը բոլոր սարքավորումները ցաքուցրիվ արեց: Ֆինեասը, ի տարբերություն ընկերների, ավելի շատ տուժեց: Նրա գլխին հարվածեց 6 կիլոգրամանոց երկաթե ձողը, որը գլխի մի մասը վնասեց:

Ֆիենասը չափազանց ծանր վիճակում էր: Նրա գլխից հոսում էր ուղեղը: Բայց որքան էլ զարմանալի էր, նա բավական նորմալ մտածում և անգամ խոսում էր: Հետո, իհարկե, վիճակը վատացավ, ջերմությունը բարձրացավ, նա սկսեց գիտակցությունը կորցնել:

1 ամիս անց նա հիվանդանոցից դուրս գրվեց և սկսեց սովորական ապրել, ոչ վատ, քան մեզնից շատերը: 

ԻՆՉՊԵՍ ԱՊՐԵԼ ԾԱԿ ԳԼԽՈՎ 

Թե ինչպես Ֆինեասն ապրեց ծակ կամ ավելի ճիշտ՝ կես գլխով, մտերիմների հիշողություններն ու կարծիքները հակասական են: Եվ դա հասկանալի է՝ լրագրողներն այդ զարմանալի պատմությունը հյուսել էին նորանոր մանրամասներով այնքան, որ այն վերածվել էր լեգենդի:

Ամեն դեպքում ծանոթները նկատել էին Ֆինեասի բնավորության լուրջ փոփոխությունները: Նախկին շփվող և ուրախ մարդը դարձել էր կոպիտ և ագրեսիվ: Կարող էր ընկերներին վիրավորել առանց երկար մտածելու, բացի այդ, շատ էր կռվում և անվայել բառեր օգտագործում: Նույն կարծիքին էր նաև նրան բուժող բժիշկը Ջոն Հարլոուն: Նա նկատել էր, որ նախկինում հավասարակշռված տղան դարձել է անկախատեսելի և անհետևողական: Բժիշկը նաև նկատել էր, որ հիվանդի ինտելեկտուալ հնարավորությունների վրա այդ վնասվածքն ամենևին չէր ազդել: Մայրը և քույրը հանդուժում էին այդ փոփոխությունները: Մայրը բժշկին պատմել էր, որ որդին հիշողության թեթև կորստի դեպքեր է ունենում: 

Ինքը՝ տուժողը, բողոքում էր ձախ աչքի տեսողության թուլացումից և ինչ-որ տարօրինակ զգացումից, որն ի վիճակի չէր բացատրել: Առողջական խնդիրներ, հատկապես վնասվածքը ստանալու սկզբնական շրջանում, չուներ: Ավելին, շրջագայում էր Նահանգներով և գումարի դիմաց ցույց տալիս գլխի վասվածքը: Մարդիկ թերթերում կարդացել էին նրա մասին և հաճույքով վճարում էին կիսատ գլխով, բախտավոր աստղի տակ ծնված մարդուն տեսնելու համար: 

Սակայն այդ կասկածելի փառքը շուտով նրան ձանձրացրեց: Նա սկսեց աշխատել ձիանոցում, որտեղ հաճույքով խնամում էր ձիերին: Գործատուները նրանից գոհ էին և անգամ ուղարկեցին նմանատիպ աշխատանք կատարելու Չիլիում: Աստիճանաբար Ֆինեասի առողջությունը վատացավ, սկսվեցին էպիլեպսիայի նոպաներ: Նա վերադարձավ Նահանգներ՝ մոր և քրոջ մոտ և սկսեց հաջողությամբ ֆերմերությամբ զբաղվել:

Մահացավ 1860 թվականին ուժեղ նոպայի հետևանքով: Հիմա Ֆինեաս Գեյջի գանգը դրված է Հարվարդի բժշկական համալսարանի Ուորենի անվան անատոմիայի թանգարանում: Ցավոք, նրա ուղեղը հնարավոր չի եղել պահպանել: 

Ի՞ՆՉ ԲԱՑԱՀԱՅՏԵՑ ՖԻՆԵԱՍԻ ԾԱԿ ԳԼՈՒԽԸ  

Նախ՝ այդ ժամանակ բժիշկները համոզված էին, որ ուղեղի ցանկացած վնասվածք հանգեցնում է անխուսափելի մահվան: Ֆինեասի դեպքն ապացուցեց՝ պատադիր չէ: Բացի այդ, պարզ դարձավ, որ ուղեղի ճակատային մասը պատասխանատու է մարդու բնավորության և վարքագծի համար, իսկ դրա վնասվածքը կարող է հանգեցնել հոգեբանության և վարքագծի լուրջ փոփոխությունների: Գիտնականները նաև հասկացան, որ թեև ուղեղը շատ բարդ օրգան է, այդուհանդերձ, ամբողջական չէ և նրա առանձին մասերը գործում են ինքնուրույն: Գիտնականները հասկացան, որ մարդու վարքագիծը կապված է ուղեղի ճակատամասի հետ:

Ֆինեասի դեպքը մինչ օրս հանգիստ չի տալիս գիտնականերին: Նրանք 1994 թվականին 3D տեխնոլոգիաների միջոցով վերականգնել են ստացված վնասվածքը և պարզել, որ Ֆինեասը կորցրել էր ուղեղի կեղևի 4 տոկոսը և սպիտակ զանգվածի 11 տոկոսը: Բացի այդ՝ խզվել էր կապը աջ քունքային և ձախ ճակատամասերի միջև, որի հետևանքով փոխվել էին նրա վարքագիծը և բնավորությունը:

Հիմա  արդեն հասկանալի են դառնում ուղեղի վնասվածքով մարդկանց բնավորության փոփոխությունները: Հոգեբան Ջիմ Կինի համոզմամբ՝ այդպիսի վնասվածքները կարող են ի ցույց դնել բնավորության թաքնված գծերը կամ դեպրեսիա առաջացնել: Ուղեղի վասվածքները կարող են հանգեցնել նաև չափից դուրս զգացմունքայնության, նյարդայնության, հիշողության և սեփական վարքագիծը հսկելու անկարողության:

Ֆինեասի դեպքը ապացուցեց նաև, որ ուղեղը ժամանակի ընթացում կարողնում է ինքնավերականգնվել և նորմալ գործել, թեև պետք է հիշել նաև, որ Ֆինեասը մահացավ ուժեղ նոպայի հետևանքով, որն ակնհայտորեն վնասվածքի հետևանք էր: