Կառնուտ գյուղում հնագետները պեղել են վաղ բրոնզի դարի դամբարան ու բնակատեղի

Ախուրյան խոշորացված համայնքի Կառնուտ գյուղի տարածքն ամբողջությամբ գտնվում է վաղ բրոնզի դարի հնավայրի վրա: Այսպիսի եզրակացության են եկել գիտությունների ազգային ակադեմիայի հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հնագետները դեռ 1980-ականներին, երբ Կառնուտում առաջին պեղումներն են կատարվել։ Այդ ժամանակ հայտնաբերվել են վաղ բրոնզի դարի գտածոներ: Պեղումները վերսկսվել են 2015-ին, երբ գյուղում շինարարական աշխատանքների ժամանակ դամբարաններ են բացվել: 5-րդ տարին է՝ պեղումները շարունակվում են և հնավայրի պեղված սահմանները ընդլայնվում են:

Կառնուտ գյուղի այս տարածքում խորհրդային տարիներին անասնագոմեր են կառուցվել: Դրանց հարևանությամբ հողաշերտի կտրվածքի ու սողքի հետևանքով դամբարան է բացվել: Բավական լավ պահպանված կմախքն իրականում 4700-4800 տարվա վաղեմության է: Սա հնագետների նախնական եզրակացությունն է: Դամբարանի թվագրությունը կապվում է Կառնուտի հնավայրի ժամանակագրության հետ: Դամբարանը հողաշերտի կտրվածքի հատվածում է, ըստ այդմ՝ հնագետներին դեռ պարզ չէ, թե վաղ բրոնզեդարյա գտածոներից այստեղ ինչ է պահպանվել,  ինչը՝ ոչնչացել: Այս ժամանակահատվածին թվագրվող դամբարաններում ուղեկցող նյութեր պարտադիր եղել են: Առայժմ Կառնուտի այս դամբարանում այդպիսիք  հնագետները չեն հայտնաբերել:

«Այս շրջանի համար գրեթե բոլոր դամբարաններում ուղեկցող նյութ լինում է: Այստեղ երկու տարբերակ ունենք: Հետևի մասում, երբ որ կմախքը հանենք, գուցե ինչ-որ բաներ կունենանք, բայց նաև պետք է հաշվի առնել, որ դամբարանը կտրվածքի եզրին է ու շատ հնարավոր է, որ այս հատվածում եղել են կճուճներ, անոթներ, որոնք կտրվածքի կամ փորելու ընթացքում ավերվել են»,- Shantnews-ին ասաց հնագետ Լևոն Աղիկյանը:

Դամբարանում հայտնաբերված կմախքը մարդաբանական ուսումնասիրության է ենթարկվելու: Բայց հնագետ ու մարդաբան Լևոն Աղիկյանն արդեն որոշակի նախնական եզրակացություն է տալիս, որ թաղվածը տղամարդ է եղել: Դասակարգային տարբերություններ վաղ բրոնզի դարում չեն եղել: Սրա ապացույցն են նաև դամբարանից մի քանի հարյուր մետր հեռու գտնվող կացարանները, որոնք իրար նման են: Ենթադրաբար, այստեղ ապրողները նույն կենցաղն են ունեցել, զբաղվել են հիմնականում անասնապահությամբ: Ամենաարժեքավոր գտածոն հայտնաբերվել է սենյակներից մեկում:

«Սենյակներից մեկը շատ կարևոր էր: Այստեղ գտնվեց բրոնզե շքազարդ՝ պարուրաձև գլխիկով: Բրոնզը այս բնակատեղիում շատ քիչ է հայտնաբերվում, իսկ այստեղ բաց դրված էր»,- Shantnews-ի հետ զրույցում ասաց հնագետ Սոնա Հովսեփյանը:

Կացարաններում նաև մի քանի հորեր են հայտնաբերվել: Դրանցից հողի նմուշներ են վերցրել: Այդ նմուշների հետազոտությունը հնարավորություն կտա հասկանալ՝  հացահատիկի վերամշակման ու պահեստավորման համար են  ծառայե՞լ, թե՞ եղել են աղբահորեր: Բնակատեղիին շատ մոտ էլի դամբարաններ են հայտնաբերվել:

«Նկատվում է, որ դամբարանները գտնվում են բնակելի տների մոտ, որն առանձնապես բնորոշ չէ տվյալ ժամանակաշրջանին: Սա նշանակում է, որ կամ ինչ-որ հատվածում բնակատեղին լքվել է և հետագայում վերածվել  գերեզմանոցի, կամ գերեզմանոցը դամբարանադաշտ ունեցել է, և բնակատեղին ընդլայնվել է և ծածկել է դամբարանադաշտը»,- նշեց  Լևոն Աղիկյանը:

Հնավայրի սահմանները շատ ավելի ընդարձակ են: Դրանք ձգվում են մինչև գյուղ, որտեղ հնագետները ուսումնասիրություն կատարելու հնարավորություն էլ  չունեն: Գյուղն ամբողջությամբ կառուցված է վաղ բրոնզեդարյա հնավայրի տարածքում: