Եթե 30 տարի առաջ Դիարբեքիրից հեռացած հայը գա քաղաք, կտեսնի, որ իր մանկությունից ոչինչ չի մնացել. Կարո Փայլանն ահազանգել է Անատոլիայի մշակութային ժառանգության կործանման մասին

Թուրքիայի մեջլիսի հայազգի պատգամավոր Կարո Փայլանը շարունակում է իր մշակութային ժառանգության շրջագայություններն ու ուսումնասիրությունները Անատոլիայում։ Փայլանը, ով ուշադիր ուսումնասիրել է Վանի, Մուշի և Բիթլիսի եկեղեցիներն ու վանքերը, ահազանգել է Մշակույթի և զբոսաշրջության նախարարություն՝ կործանման վտանգի տակ գտնվող արտեֆակտների համար։ Դիարբեքիրում նմանատիպ ճամփորդություն կատարած Փայլանը իր դիտարկումներով կիսվել է «Ակոս»-ի հետ։

Փայլանը ասել է, որ քաղաքը պայքարում է իր պատմական կառուցվածքը պահպանելու համար, և որ պատմական տները ջնջվել են կառավարության կողմից։

Ընդգծելով, որ Անատոլիան քաղաքակրթությունների բնօրրանն է և հիշեցնելով, որ Դիարբեքիրը կարևոր կենտրոն է, Փայլանն ասել է.

«Անատոլիան և Միջագետքը այն վայրերն են, որտեղ ձևավորվել են առաջին բնակեցված հասարակությունները։ Դիարբեքիրն այս առումով նույնպես շատ կարևոր կենտրոն է։ Այն ունի հազարամյակների պատմություն։ Մենք տեսանք քարանձավային տներ, որտեղ ապրել են նեոլիթյան դարաշրջանի մեր նախնիները: Տեսանք նաև բետոնե շինարարություն։ Ցավոք, մենք տեսանք նաև մի շինարարություն, որն անհարգալից է այս քաղաքակրթության նկատմամբ։ Մենք տեսանք բազմաթիվ կառույցներ այլ քաղաքակրթություններից։ Մենք ուսումնասիրեցինք եկեղեցիներն ու վանքերը, տեսանք, որ դրանց մեծ մասն ավերված է, իսկ կանգուն մնացածները՝ կործանման եզրին։ Մենք փորձեցինք սա հասցնել հանրության ուշադրությանը։ Այս իրազեկումը մենք սկսել ենք Մուշից, Բիթլիսից և Վանում: Դիարբեքիրում մեր արած դիտարկումները բերում ենք Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի և մշակույթի և զբոսաշրջության նախարարության օրակարգ»։

Փայլանը հավելել է, որ Չերմիկի և Չյունգուշի հին բնակավայրերը ավերվել են։ Եկեղեցու մնացած ավերակները անհետացման եզրին են։

«Սուրը՝ Դիարբեքիրի սիրտը, ամենավառ կետն է։ Այսօր Դիարբեքիրում կանցկացվի մշակութային փառատոն։ «Մշակութային ճանապարհ» են ասում, բայց բետոնե ճանապարհ է։ Նրանք, ովքեր ասում էին, թե «Դիարբեքիրը կհասցնենք Տոլեդո», քանդեցին քաղաքը։ Նրանք ավերել են պատմական տները և դրա վրա բետոնե տուն կառուցել։ Քարեր են կպցրել նաև բետոնե տների վրա։ Բայց այդ բետոնե տները դավաճանություն են Դիարբեքիրի պատմությանը։ Նեղ փողոցների փոխարեն 15 մետրանոց բուլվարներ բացելը դավաճանություն է. Որոշ վայրեր վերականգնվել են, սակայն Դիարբեքիրի հյուսվածքը քանդվել է։ Այսօր, եթե 30 տարի առաջ Դիարբեքիրից հեռացած հայը գա քաղաք, կտեսնի, որ իր մանկությունից ոչինչ չի մնացել ու մեծ տխրությամբ կդիմավորի։ Ես նույնպես ապրեցի այս տխրությունը։ Ես պայքարում եմ Սուրի վերականգնման համար. Դիարբեքիր Սուրը մեր 5000-ամյա նախնիներից մեզ փոխանցված ժառանգություն է։ Այս հիշատակը հարգելու և այս ժառանգությունը պաշտպանելու համար ես հարցը կբերեմ Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի օրակարգ», հավելել է հայազգի պատգամավորը:

Նշելով, որ հիմնադրամի ղեկավարությունը ջանքեր է գործադրել Սուրբ Սարգիս եկեղեցու վերականգնման համար, Փայլանը նշել է, որ Սուրի պատմական կառույցը քանդվել է, սակայն Սուրբ Սարգիս եկեղեցին մեծ մասամբ ավերվել է, այնտեղ վերականգնման ծրագիր կա։ Հիմնադրամի ղեկավարությունը պայքարում է եկեղեցու վերականգնման համար.

Փայլանը, ով ուշադիր զննել է Դիարբեքիրի Չերմիկ թաղամասի սինագոգը, ուշադրություն է հրավիրել այն փաստի վրա, որ շենքը դարձել է մասնավոր սեփականություն: