Ագրեսիան, որը ԼՂ-ի բնակչությանը մղեց հարկադիր տեղահանման, էթնիկ զտումների բացահայտ դեպք է, որն իրականացվել է ՄԱԿ-ի վերահսկողության ներքո. Մհեր Մարգարյանի հայտարարությունը ՄԱԿ-ում

ՄԱԿ-ում Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչ, դեսպան Մհեր Մարգարյանի հայտարարությունը ՄԱԿ-ի ԳԱ 78-ի վեցերորդ կոմիտեում օրակարգի 80-րդ կետով՝ մարդկության դեմ հանցագործություններ.

«Պարոն նախագահ,
Մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունները ծանր հանցագործություններ են հենց այն արժեքների և սկզբունքների դեմ, որոնք ամրագրված են Միավորված ազգերի կազմակերպության կանոնադրության մեջ: Հայաստանը ողջունում է մարդկության դեմ հանցագործությունների կանխարգելման և պատժի մասին հոդվածների նախագծի շուրջ ընթացող քննարկումները։
Մարդկության դեմ հանցագործությունների կանխարգելման և պատժի մասին կոնվենցիայի ընդունումը կարող է կարևոր իրավական գործիք առաջարկել՝ նպաստելով ազգային հետաքննություններին, հետապնդումներին և պատիժներին, խթանել այդ նպատակով միջազգային համագործակցությունը՝ միաժամանակ լրացնելով կանխարգելման և ցեղասպանության ու պատերազմական հանցագործությունների մասին պատժի մասին պայմանագրերը: Այնուամենայնիվ, նոր կոնվենցիայի նշանակությունը դուրս է գալիս զուտ իրավական հարցից, քանի որ մարդկության դեմ հանցագործությունները ոչ միայն ուղղակի ոտնձգություն են ներկայացնում մարդու արժանապատվության դեմ, այլև լուրջ սպառնալիքներ են ներկայացնում միջազգային խաղաղության և անվտանգության պահպանման համար:

Մենք տեսել ենք նման զազրելի հանցագործություններ, որոնք համակարգված կերպով իրականացվում են հարևան Ադրբեջանի կողմից, որի մարդկային իրավունքների խախտումների, հակահայկական հռետորաբանության և չվերահսկվող, անհամաչափ բռնության համատարած արձանագրումը ցույց է տալիս միջազգային իրավունքի բացարձակ անտեսման ամենավտանգավոր օրինակը:

2020 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի դեմ ագրեսիան նման դեպքերից մեկն է, որը սանձազերծվել է համաշխարհային համաճարակի պայմաններում՝ միջազգային վեճը ուժով լուծելու լկտի փորձով։ Այն խլեց հազարավոր մարդկանց կյանքեր, ինչը հանգեցրեց տարածաշրջանում 1990-ականներից ի վեր ամենաինտենսիվ և կործանարար ճգնաժամին, ինչը կոպտորեն խախտեց հրադադարի մասին համաձայնագրերը և միջազգային մարդասիրական իրավունքը:

2021 և 2022 թվականներին Հայաստանի տարածքային ամբողջականության դեմ կրկնվող ռազմական հարձակումները թիրախավորել են խիտ բնակեցված տարածքները և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները՝ Հայաստանի տարածքում կատարված զազրելի հանցագործությունների մասին ստուգված և լայնորեն փաստագրված հաղորդումներով, այդ թվում՝ վայրագությունների ամենաբարբարոսական ձևերի, գենդերային հիմքով սեռական բռնության, խոշտանգումների և անդամահատումների հետ կապված:

Լեռնային Ղարաբաղում Հայաստանի և հայ ժողովրդի դեմ այս սիստեմատիկ հարձակումները հանգեցրել են բռնի և թշնամական վարքագծի բազմաթիվ դեպքերի, որոնք կոպտորեն խախտել են 2021 և 2023 թվականներին Արդարադատության միջազգային դատարանի կողմից Հայաստանի խնդրանքով արձակված ժամանակավոր միջոցների մատնանշման վերաբերյալ իրավաբանորեն պարտադիր կարգադրությունները:

Հենց վերջերս՝ սեպտեմբերի 19-ին, Ադրբեջանը սանձազերծեց ևս մեկ լայնածավալ հարձակում Լեռնային Ղարաբաղի դեմ, որը խլեց հարյուրավոր մարդկանց, այդ թվում՝ երեխաների կյանքերը, հանգեցրեց ողջ բնակչության զանգվածային բռնի տեղահանմանը: Դրան նախորդել էր հումանիտար ճգնաժամը, որին ենթարկվել էր Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը 2022 թվականի դեկտեմբերին Լաչինի միջանցքի շրջափակումից հետո. գործողություն, որը Միջազգային քրեական դատարանի առաջին դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն ճանաչել է որպես «ցեղասպանության արխետիպ՝ կյանքի պայմանների պարտադրման միջոցով, որոնք նախատեսված են խմբի ոչնչացման համար»: Շրջափակման մեջ գտնվող բնակչության դեմ կանխամտածված և լավ ծրագրված ագրեսիան, որը ամբողջ բնակչությանը մղեց հարկադիր տեղահանման, էթնիկ զտումների բացահայտ դեպք է, որն իրականացվել է ՄԱԿ-ի վերահսկողության ներքո:

Պարոն նախագահ,
ՄԱԿ-ի նոր կոնվենցիան, որը սահմանում է մարդկության դեմ հանցագործությունները, ներառյալ բնաջնջումը, բնակչության բռնի տեղափոխումը և դիտավորյալ մեծ տառապանք պատճառելը, կարևոր է միջազգային հանրության կանխարգելման գործիքակազմն ամրապնդելու համար, որպեսզի չթողնեն նման զազրելի արարքներն անպատիժ մնան, քանի որ միայն անցյալի խախտումների համար անպատժելիությունն է, որ ծառայում է հանցագործներին նոր հանցագործություններ կատարելու քաջալերմանը:

Հայաստանը հավատարիմ է անպատժելիության արդյունավետ լուծմանն ու պայքարին, այդ թվում՝ միջազգային քրեական իրավասության մեխանիզմների միջոցով։ Այդ նպատակով մենք վերջերս սկսել ենք Միջազգային քրեական դատարանին միանալու գործընթացը՝ կարևոր քայլ արդարադատության և հաշվետվողականության խթանման ուղղությամբ՝ համառ համատարած հարձակումների, սպառնալիքների և ուժի կիրառման պայմաններում:

Պարոն նախագահ,
Մարդկության դեմ հանցագործությունների կանխարգելումը կամընտիր չէ. դա էական պարտականություն է, որ անդամ պետությունները և համապատասխան միջազգային կառույցները պարտավոր են անցյալի հանցագործությունների և անցյալի անգործության անհամար զոհերի առաջ: Ցանկանում եմ վերահաստատել Հայաստանի հաստատակամ վճռականությունը՝ աջակցելու մարդկության դեմ հանցագործությունների կանխարգելման և պատժին ուղղված ջանքերին այս առումով շոշափելի առաջընթաց ապահովելու համար։
Շնորհակալ եմ»: