Ի՞նչ հասցրին բացահայտել և գաղտնի պահել հետախույզ ամուսինները. Գոհար և Գևորգ Վարդանյանների լեգենդար կյանքը

«Կան բաներ, որոնք երբեք չեմ բացահայտի, ինչ-որ բան գուցե»,- լեգենդար հետախույզ կամ ինչպես հաճախ անվանում էին նրան, «հետախուզության թագուհի» Գոհար Վարդանյանի խոսքերն են:

Կարմիր դրոշի, Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշանների և բազմաթիվ մեդալների արժանացած հայուհին՝ Խորհրդային միության կրկնակի հերոս, հետախույզ Գևորգ Վարդանյանի կինը, իր ապրած մոտ մեկդարյա կյանքը նվիրել է հետախուզությանը ու երբեք չի զղջացել իր ընտրած ուղու համար: Ծնունդով գյումրեցի Գոհար Վարդանյանը ամուսնու ուղեկցությամբ, իսկ նրա մահից հետո միայնակ հաճախ էր գալիս հայրենիք: Այդ այցելությունները հատուկ ուշադրության են արժանացել «Շանթի» կողմից:

Ամիր և Անիտա, Գևորգ և Գոհար ու էլի ով գիտի՝ ինչ անուններով են նրանք ներկայացել շատերին: Աշխատել են Ճապոնիայում, Սիրիայում, Լիբանանում, Ֆրանսիայում, Իտալիայում և բազմաթիվ այլ երկրներում, բայց տասնամյակների ընթացքում չեն ձերբակալվել, չեն ձախողվել, ընդունված են եղել պաշտոնական շրջանակներում, մտերիմ եղել քաղաքական հայտնի դեմքերի հետ:

Հեծանիվներով շրջող 16-21 տարեկան պատանիներին դժվար թե որևէ մեկը իսկական հետախույզ համարեր: 16-ամյա Գևորգ Վարդանյանը խմբի ղեկավարն էր, Գոհար Փահլևանյանը՝ ակտիվ անդամներից մեկը, բայց տեղի ունեցավ «Թեհրան-43»-ը, որի մասին Գևորգ Վարդանյանը պատմում էր.

«Ֆաշիստները դեսանտ էին իջեցրել և մուտք գործել Թեհրան, քողարկվել էին մի առանձնատանը և ուղիղ ռադիոկապ էին հաստատել Բեռլինի հետ: Մենք հետևում էինք նրանց և վաղուց ճշտել էինք այդ ամենը, վաղուց բացահայտել էինք հաղորդիչ կայաններն ու ձայնագրել հաղորդագրությունները: Նրանք, իհարկե, ձերբակալվեցին և ստիպված էին գործել արդեն մեր թելադրանքով»:

Հենց նրանք էին, որ առանց հատուկ պատրաստության բացահայտեցին մոտ 400 ֆաշիստական գործակալների, նրանք էին, որ կանխեցին «Թեհրան-43» ահաբեկչական գործողությունը, որը կարող էր փոխել պատմության ընթացքը:

Նրանց մասին բացահայտված է այն, ինչ կարելի էր, մնացյալը երբեք որևէ մեկին հայտնի չի դառնա: Լեգենդար ամուսինները գաղտնի գործել են երկար տարիներ, թեև եղել են պահեր, երբ ցանկացել են արտահայտվել, հակադարձել, բայց լռել են: Այս մասին 2006-ին հենց իրենք՝ ամուսինները պատմել են «Հեռանկարի» տաղավարում:

«Վտանգավոր պահեր շատ են եղել, երբ կարող էիր բացահայտվել ու ձերբակալվել, հանդիպել ենք մարդկանց, ովքեր մեզ այլ անուններով են ճանաչել, բայց 10-15 տարի անց մենք նրանց հանդիպել ենք բոլորովին այլ երկրում այլ անուններով: Եթե հաղորդակցություն տեղի ունենար, մենք կբացահայտվեինք, բայց փառք Աստծո, Գոհարը այդպիսի ժամանակ մեծ դեր է խաղացել, մի անգամ հատուկ ծառայությունների մի գնդապետ մեզ հրավիրել էր պաշտոնական ընթրիքի, Գոհարը հանկարծ տեսավ մի կնոջ, ում մենք 22 տարի առաջ տեսել էինք այլ երկրում: Նա դուրս եկավ ու ձևացրեց, թե ցավեր ունի, այդ հանդիպմանը նաև եպիսկոպոս էր հրավիրված, անգամ նրան կանչեցին, որ աղոթեր, բայց դրանից ցավը, բնականաբար, չմեղմացավ, և մենք հեռացանք»,- հիշում էր Գևորգ Վարդանյանը:

Ծնունդով գյումրեցի Գոհարի ընտանիքը, Փահլևանյանների տոհմից, 1930-ին էր տեղափոխվել Իրան, աղջիկը 16 տարեկանից ընտրել էր իր ճանապարհը, բայց ավելի քան կեսդարյա հետախուզական գործունեության մասին հարազատներին անգամ հայտնի չէր: 13 տարվա վաղեմության տեսագրությունում պատմում է այդ մասին:

Հետախույզ ամուսիններ, ովքեր հանուն առաքելության իրար հետ ամուսնացան երեք անգամ, բայց չունեցան զավակներ: 1950թ. առաջին անգամ մեկնեցին Մոսկվա, որտեղից էլ Արևմուտք, 30 տարի նրանց արգելված էր երեխա ունենալ ու նույնիսկ հայերեն խոսել: Հետագայում Գոհար Վարդանյանը պետք է պատմեր այդ մասին Երևանում, իսկ ասուլիսից հետո պետք է հիշեր «Շանթի» տաղավարում իր հարցազրույցն ու վերհիշեր ևս մեկ դրվագ իրենց հետախուզական գործունեությունից:

Երջանիկ, հետաքրքիր ու լեցուն կյանքով ապրած ամուսինները, որ 1946-ից միասին էին, բաժանվեցին 2012թ. հունվարի 11-ին, երբ կյանքից հեռացավ Գևորգ Վարդանյանը: Դրանից հետո Գոհար Վարդանյանը նորից այցելեց Հայաստան՝ այս անգամ Գևորգ Վարդանյանի պատվին սահմանված նրա անվան պատվո շքանշանը կրելու համար:

Նրանք հայտարարում էին, որ տիրապետում են 5 լեզվի, բայց գիտեին ոչ պակաս, քան 8-ը, իսկ օտար լեզուներ սովորել էին Երևանի Բրյուսովի անվան լեզվաբանական համալսարանում, որտեղ այս տարվա գարնանը բացվեց Գևորգ և Գևորգ Վարդանյանների անվան լսարան: 93-ամյա Գոհար Վարդանյանը ներկա չէր բացմանը, սակայն հենց այն ժամանակ, երբ Հանրապետության նախագահը պատմում էր նրանց սխրագործությունների մասին, զանգահարեց:

Լեգենդար հետախույզ կինը ևս հրաժեշտ տվեց կյանքին, բայց ինչպես Գևորգ Վարդանյանը, նա ևս երբևէ չափսոսաց իր անցած ճանապարհի համար. հեռացավ սիրված, գնահատված ու գոհ հայրենիքի համար կատարած աշխատանքի համար: