Վերջ տրվեց հարյուրամյա լռությանը. Ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևի քննարկման ընթացքը

Հայկական լրահոսում այսօր գերակայողը Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ բանաձևն է, որն ընդունվեց ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատում: Դեմոկրատների և հանրապետականների կողմից հեղինակած բանաձին կողմ է արտահայտվել 405 պատգամավոր, դեմ՝ 11: Թուրքիան արդեն քննադատող հայտարարություն է արել՝ ցեղասպանության բանաձևի ընդունումը կապելով Սիրիայիում Թուրքիայի կողմից իրականացվող ռազմական գործողությունների հետ:

«Հաստատելով Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ Միացյալ նահանգների արձանագրությունները». այսպես է կոչվում այն փաստաթուղթը, որը երեկ ընդունվեց Ներկայացուցիչների պալատում: Դրա քննարկումն անցավ երկու փուլով: Նախ՝ կայացած քվեարկության արդյունքում ձայների մեծամասնությամբ ընդունվեց Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևը փակ ընթացակարգով օրակարգ մտցնելու հարցը։ Քվեարկությանը մասնակցած կոնգրեսականներից կողմ քվեարկեց 223-ը, դեմ՝ 191-ը։ Դա նշանակում էր, որ արդեն իսկ օրակարգ մտցնելուց հետո բանաձևում այլևս փոփոխություներ չէին կարող մտցվել։

Դրանից հետո, ըստ ընթացակարգի, սկսվեց բանավեճի փուլը: Ցեղասպանության բանաձևն ընդունելու կողմնակիցները գերակշիռ մեծամասնություն էին կազմում և իրենց ելույթներում նշում, որ Միացյալ Նահանգները պետք է ճանաչի օսմանյան Թուրքիայի կողմից մեկուկես միլիոն հայերի սիստեմատիկ բնաջնջումը՝ որպես ցեղասպանություն: Հայկական արմատներով կոնգրեսական Աննա Էշուն հայտարարել էր, որ Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևի ընդունումով հնարավոր կլինի վերջ տալ հարյուր տարվա լռությանը.

«Եվ այսօր կարող ենք վերջ տալ ավելի քան 100 տարվա լռությանը` ընդունելով այս բանաձևը: Սա պատմական օր է Ներկայացուցիչների պալատում: Սա մի բան է, որին ես սպասել եմ 27 տարի: Սա խորը անձնական է ինձ համար: Իմ ընտանիքի անդամներից մի քանիսը այս կոտորածների զոհ են եղել: Եվ իմ ծնողները նրանց հետ փախել են Ամերիկա, հայրս ասում էր, որ Ամերիկան ամենալավ գաղափարն էր: Այս բանաձևը հարգանքի տուրք է ոչ միայն իմ նախնիների, այլ բոլոր նրանց համար, ովքեր զոհվել են 20-րդ դարի առաջին Ցեղասպանության ընթացքում»:

Դեմոկրատ պատգամավոր Ադամ Շիֆը, որը մոտ մեկ տասնամյակ զբաղվել է ցեղասպանության հարցով, ելույթի ժամանակ չի կարողացել զսպել հուզմունքը:

«Մենք չենք կարող ընտրողաբար որոշել, թե մարդկության դեմ ո՛ր հանցագործություններն են քննարկման համար նպատակահարմար, որոնք` ոչ: Մենք չենք կարող մարդու իրավունքների պաշտպանությունը քողարկել մեղմասացության տակ և չպետք է լռենք՝ օտար պետության վախից»,- հայտարարեց նա՝ հավելելով․ «1915-ը վերապրածների և նրանց սերունդների համար «ցեղասպանություն» բառը սուրբ է, քանի որ նշանակում է` աշխարհը չի մոռացել և չի մոռանա: Ցեղասպանության ժխտումը, մյուս կողմից, սրբապղծություն է, ինչպես Էլի Վիզելն էր ասել` կրկնակի սպանություն»:

Թուրքիայի կառավարությունը իրականացրել է ժխտողական քաղաքականություն և դա արել է տասնամյակներ շարունակ` օգտագործելով զանազան միջոցներ, ահաբեկելով և պատժելով Թուրքիայի քաղաքացիներին, ովքեր համարձակվում են ճանաչել Օսմանյան կառավարության կողմից իրականացված ցեղասպանությունը, որը սկսվել է 1915 թվականից: Ցեղասպանության փաստը կասկածի տակ դնողներ չեն եղել, սակայն Հանրապետական Մայքլ Բաջերսը հարց է բարձրացրել, թե ինչո՞ւ են 100 տարի առաջ տեղի ունեցածի մասին խոսում, երբ տարեվերջին քիչ օրեր են մնացել.

«Անհասկանալի է` ինչու ենք մենք հրատապությամբ քննարկում օրենքի ուժ չունեցող այս բանաձևը: Ինչու է Ներկայացուցիչների տունը ժամանակ ծախսում մեկ դար առաջ տեղի ունեցած վայրագությունների վերաբերյալ բանաձևի վրա, այն դեպքում, երբ տարեվերջին քիչ ժամանակ է մնացել և բազմաթիվ հարցեր կան չլուծված»:

Նրան հակադարձել է հենց իր կուսակիցը.

«Ցեղասպանությունը` երբ և որտեղ էլ այն պատահի, չի կարող անտեսվել; Այսօր մենք վերջ ենք դնում հարյուրամյա լռությանը, որ զանգվածային կոտորածների և սպանությունների նկատմամբ միջազգային անտարբերության ևս մեկ շրջափուլ չսկսվի»:

Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Նենսի Փելոսին նշել է.

«Ամեն տարի մենք հավաքվում ենք` սգալու ցեղասպանության զոհերի հիշատակը: Այսօր, սակայն, մենք կարող ենք ուժ և համարձակություն գտնել` դատապարտելու ատելությունը, բռնությունը, անհանդուրժողականությունը, այսօր մենք կարող ենք հավատով, հույսով ու խաղաղությամբ լի ապագա կառուցել մարդկության համար»:

Դեմոկրատ Բերդ ՇերմանՆ էլ հայտարարել է, թե Թուրքիային սիրաշահելու ժամանակներն ավարտվել են.

«Ամերիկան վաղուց պետք է ճանաչած լիներ Հայոց ցեղասպանությունը, սակայն շատերն էին հորդորում խուսափել այդ քայլից` Անկարայի հետ դաշնակցային հարաբերություններ պահպանելու համար: Մեր զորքը հետ քաշվեց Սիրիայից, մենք լքեցինք այդ տարածքը թուրքական ռմբակոծության ու սպառնալիքների պատճառով»:

Հենց դա նկատի առնելով՝ ավելի ուշ թվիթերյան իր էջում նա գրառում էր արել ու ասել, որ այս հանգրվանին հասան նաև այսպես ասած, «Էրդողանի շնորհիվ»:

Կոնգրեսական բավական երկար տևած բանավեճից հետո բանաձևը քվեարկության դրվեց: 405 կողմ, 11 դեմ 3 ձեռնպահ. ձայների այսպիսի հարաբերակցությամբ ընդունվեց փաստաթուղթը: Դրանում մեջբերելով պատմական փաստերը՝ Ներկայացուցիչների պալատը փաստաթղթում եզրակացնում էր.

«Հաստատում ենք, որ Ներկայացուցիչների պալատի կարծիքով Միացյալ Նահանգների քաղաքականությունն է՝

1) ոգեկոչել Հայոց ցեղասպանությունը՝ այն պաշտոնապես ճանաչելու և հիշատակելու միջոցով,

2) մերժել Միացյալ Նահանգների կառավարությանը՝ Հայոց ցեղասպանության կամ որևէ այլ ցեղասպանության ժխտման մեջ ներգրավելու, ներառելու կամ որևէ այլ կերպ առնչելու փորձերը,

3) խրախուսել Հայոց ցեղասպանության փաստերի՝ ներառյալ մարդասիրական օգնության գործում Միացյալ Նահանգների դերի և մարդկության դեմ ներկայումս իրականացվող հանցագործությունների ու Հայոց ցեղասպանության միջև առնչությունների վերաբերյալ կրթությունը և հանրային իրազեկվածությունը»:

Այս փաստաթղթում հիշատակվում են նաև նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանի 1981 թվականի հայտարարությունը և Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի՝ 1975թ. 1984թ. բանաձևերը: Ընդունված փաստաթուղթը պարտադիր ուժ չունի, սակայն դրա ընդունումը մասնագետները կարևոր քայլ են համարում: