Արթիկի 5-րդ դարի եկեղեցու տարածքում պեղումներ են սկսվել

Արթիկի 5-րդ դարի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին կվերականգնվի: Խոնարհված եկեղեցին կառուցելու համար 30 տարի է, ինչ քաղաքն ու եկեղեցին գումարների փնտրտուքի մեջ էին: Անգամ դրամահավաք էր սկսվել: Աշխատանքները ֆինանսավորելու ցանկություն է հայտնել ռուսաստանաբնակ արթիկցի գործարար Արմեն Մարտիրոսյանը: Մինչ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու վերականգնման աշխատանքների մեկնարկը, մշակույթի նախարարության պահանջով, տարածքում պեղումներ են սկսվել:

Եկեղեցին պատմամշակութային կառույց է և այն պետք է վերականգնվի նախկին տեսքով: Իսկ թե ինչպես է այն կառուցված եղել, այս հարցի պատասխանը տալու են հնագետները:

Արթիկի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին 5-րդ դարի ժամանակաշրջանի եզակի ճարտարապետությամբ կառույցներից է: Բայց արդյո՞ք սա նշանակում է, որ այս տարածքում բնակավայր եղել է` սկած 5-րդ դարից: Հնագետները պեղումները նոր են սկսել, բայց այն, ինչ արդեն հայտնաբերել են, բավարար է պնդելու, որ տարածքը բնակավայր եղել է ավելի վաղ ժամանակաշրջանից: Մշակութային մի քանի շերտեր են բացվել՝ ուշ անտիկ ժամանակաշրջանից մինչև 1800-ականներ:

Եկեղեցու շրջակայքում դամբարաններ  են: Հիմնականում քրիստոնեական թաղումներ են կատարվել: Հնագետների  ենթադրություններով՝ քահանաներ են եղել, որոնց հուղարկավորել են եկեղեցու տարածքում:

Բայց բացվում են դամբարաններ, որոնք հնագետները չեն բացառում, որ կարող են թվագրվել ավելի վաղ ժամանակաշրջանի: Այս մասին ենթադրությունների առիթ տալիս է թաղումների դիրքը :

Հնավայրի վերին մշակութային շերտը թվագրվում է 1800-ականներին: Այդ ժամանակաշրջանի գտածոն թոնիրն է ու եկեղեցու ջրատար համակարգը: Կավե խողովակաշարը Արթիկի սարերի բնական աղբյուրների ջուրը հասցրել է եկեղեցուն ու հարակից կացարաններին:

«Դիմացի բարձր լեռնային հատվածից ջուրը բերվել է բնակավայր, բավականին հետաքրքիր համակարգ է եղել իր ավազանով: Ջուրը հավաքել են, պահել և տեղ հասցրել: Բացվել են այս հնավայրի տարբեր ժամանակաշրջանների կարևոր մանրամասներ: Կարելի է ասել` Արթիկի միջնադարյան տարբեր ժամանակաշրջաններն են բացվում, ինչպես վաղ միջնադարյան, այնպես էլ ուշ»,- SHANTNEWS.am-ի հետ զրույցում ասել է հնագիտական արշավախմբի ղեկավար Լևոն Մկրտչյանը:

Թե ինչ տեսք է ունեցել եկեղեցին 5-րդ դարում, հայտնի չէ: Եվ հիմա հնագետների խնդիրն է նաև բացահայտել, թե ինչպես է այն կառուցվել: Միայն դրանից հետո հնարավոր կլինի եկեղեցին վերականգնել նախկին տեսքով: Այսինքն` պեղումները համարվում են վերականգնման աշխատանքների մեկնարկ: 5-7-րդ դարերում Արթիկում բավական մեծ բնակավայր է եղել, սա արդեն ապացուցում են ոչ թե հնագիտական պեղումները, այլ 5-րդ դարի եկեղեցու հարևանությամբ գտնվող Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին, որը կառուցվել է 7-րդ դարում: Բարերարի կես մլն դոլար հանգանակությունը կբավարարի միայն մեկ եկեղեցու վերականգնմանը, և ընտրվել է 5-րդ դարի Սուրբ Աստվածածինը: Այն ավելի վատ վիճակում է գտնվում:

«Որոշեցինք, որ ավելի լավ կլինի 5-րդ դարի եկեղեցուց սկսել, ավելի հին է, որովհետև օր օրի քանդվում է, օր օրի կարող է այս արժեքներն անհետանան ուղղակի: Եզակի եկեղեցի է իր ճարտարապետական, հնագիտական կառուցվածքով, եզակի է, կրկնօրինակը չկա ամբողջ աշխարհում: Շատ գիտնականներ հակված են նրան, որ գմբեթ չի ունեցել, մյուսները` գմբեթ եղել է»,- SHANTNEWS.am-ին  ասել է Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հոգևոր հովիվ, տեր Սողոմոն քահանա Մինասյանը:

Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու վերականգնման ժամկետներ առայժմ չեն նշվում: Եկեղեցաշինությունը երկարատև գործ է` հնի վերակառուցումն այս դեպքում ավելի բարդ է: