Պոլսո պատրիարքի ընտրության 11-ամյա ոդիսականը

2008-ին հիվանդանոցում հայտնված հայոց պատրիարքի հիվանդության մասին բազմաթիվ վարկածներ տարածվեցին՝ սկսած Հրանտ Դինքի սպանությունից հետո Մեսրոպ Մութաֆյանին թունավորելուց մինչև ժառանգաբար փոխանցվող խնդիրներ: Շարժվելու, խոսելու և ինքնուրույն գործելու ունակությունները աստիճանաբար կորցնող պատրիարքը անկարող դարձավ կատարել պարտականությունները: Այդ ժամանակ էլ թուրքական իշխանությունը կամայական կերպով պատրիարքի տեղապահ նշանակեց մինչ այդ անհայտ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանին: Արևմտյան Հայաստանում ծնված Աթեշյանը պատրիարքի տեղապահի պաշտոնում առաջին գործը, որ նախաձեռնեց, բռնի կրոնափոխ եղած հայերի հետնորդներին վերամկրտելն արգելելն էր: Դա էլ դարձավ նրա շուրջ համայնքային դժգոհության ալիքի սկիզբ: Հաջորդ սկանդալային քայլը Արամ Աթեշյանն արեց 2016-ի հունիսին՝ արձագանքելով Գերմանիայի Բունդեսթագի կողմից ընդունված Հայոց ցեղասպանության մասին բանաձևին:

«Գերմանիայի քաղաքացիների քվեարկությամբ ձևավորված մեջլիսը անընդունելի է, որ իր իրավասության մեջ չմտնող հարցի մասին կարծիք է հայտնում ու այն օրինականացնում, այն էլ՝ այդ ամենը ամբողջ Գերմանիայի ժողովրդի անունից, իրեն դատարանի տեղ դնելու չափ սխալ կեցվածք ցուցաբերելով»,- հայտարարեց Աթեշյանը:

Պոլսո պատրիարքարանում ներքին հակասությունները սրվեցին այն աստիճան, որ պատրիարքարանի հոգևոր խորհրդի նախագահ Սահակ եպիսկոպոս Մաշալյանը 2017-ի փետրվարին հայտարարեց իր պաշտոնից հրաժարական տալու մասին` պատրիարքական փոխանորդ Արամ Աթեշյանին մեղադրելով ապակառուցողական վարքի մեջ: Սահակ Մաշալյանը որոշեց հեռանալ Ստամբուլից և չդնել իր թեկնածությունը պատրիարքի հնարավոր ընտրության ժամանակ: Ընդհանուր ճնշումների ներքո նույն տարվա մայիսին հրաժարական տվեց նաև Արամ Աթեշյանը՝ ճանապարհ հարթելով պատրիարքի ընտրություն կազմակերպելու համար: Հոգևոր խորհուրդը անգործունակ համարեց Մեսրոպ Մութաֆյանին և պատրիարքի տեղապահ ընտրեց Գերմանիայի Հայոց թեմի առաջնորդ Գարեգին արքեպիսկոպոս Բեկչյանին՝ նոր ընտրություն կազմակերպելու պարտավորությամբ: Նույն օրերին Արամ Աթեշյանը հրապարակեց Թուրքիայի ներքին գործերի նախարարության նամակը, որով Գարեգին Բեկչյանը համարվեց պատրիարքի անօրինական տեղապահ՝ ճանաչելով միայն Արամ Աթեշյանի իրավունքները: Բեկչյանը հեռացավ, Աթեշյանը մնաց նույն աթոռին՝ պահպանելով բարեկամական հարաբերությունները թուրքական իշխանության հետ:

2018-ի ապրիլին պատրիարքի փոխանորդ Աթեշյանը հրապարակավ շնորհակալություն հայտնեց Թուրքիայի նախագահին և թուրքական բանակին՝ իրենց անվտանգությունը ապահովելու համար. «Այսօր, երբ աշխարհի մի շարք վայրերում արտասուք է հոսում, և մեր թուրքական բանակը, մեր զինվորները խաղաղություն ապահովելու համար իրենց կյանքն են զոհում, մենք նրանց շնորհիվ այսօր տոն ենք նշում։ Երախտապարտ ենք նրանց և մեր պետության առաջնորդներին»:

2019-ի մարտին հիվանդանոցում այդպես էլ գիտակցության չգալով, մահացավ պատրիարք Մեսրոպ Մութաֆյանը: Եկեղեցական կանոնակարգով կազմվեցին հանձնաժողովներ՝ օրենքի ուժով ընտրելու պատրիարքի տեղապահի: Այս անգամ ևս Արամ Աթեշյանը չստացավ պոլսահայերի վստահությունը՝ զիջելով Սահակ եպիսկոպոս Մաշալյանին: Վերջինս համերաշխության կոչ արեց, իսկ Աթեշյանը հայտարարեց, թե ընտրությունն անցել կեղծիքներով և կաշառքով: Հետագա 5 ամսվա ընթացքում նշվեցին պատրիարքի թեկնածուի մի քանի անուններ, սակայն թուրքական իշխանությունը հատուկ որոշումներով թույլ տվեց միայն Արամ Աթեշյանի և Սահակ Մաշալյանի թեկնածությունները: Դա ևս դժգոհության մեծ ալիք բարձրացրեց:

«Պատրիարքական ընտրության համար չեմ քվեարկելու։ Ընտրվածին էլ չեմ ճանաչելու որպես իմ պատրիարք։ Պատմության սև էջերի վրա են արձանագրվելու այն պաշտոնյաների անունները, որոնք մեր պատիվը խաղալիքի վերածեցին, նաև այն հոգևորականների ու հիմնադրամների նախագահների անունները, ովքեր համագործակցեցին նրանց հետ»,-հայտարարեց թուրքական խորհրդարանի հայ պատգամավոր Կարո Փայլանը:

Ընտրություն, այնուամենայնիվ, եղավ: Դեկտեմբերի 8-ի աշխարհիկ քվեարկությամբ ընտրվեց 102 պատվիրակ, որոնցից 89-ը Սահակ Մաշալյանի կողմնակիցներ էին: Դեկտեմբերի 11-ի առավոտյան եղավ վերջնական ընտրությունը՝ արդեն պաշտոնապես պատրիարք ընտրելով Սահակ եպիսկոպոս Մաշալյանին: Արամ Աթեշյանն իր հերթին շնորհավորեց նորընտիր պատրիարքին՝ մաղթելով միասնականություն և եղբայրություն պատրիարքությանն ու համայնքին: