Արդյո՞ք ուկրաինական «Բոինգը» խոցվել է հրթիռով. Արևմուտքը մեղադրում է, Իրանը` հերքում

Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, երբ ամերիկյան The New York Times-ը հրապարակեց մի տեսանյութ, որտեղ ենթադրաբար ֆիքսված է, ըստ թերթի, իրանական հրթիռով Թեհրան-Կիև թռիչքն իրականացնող օդանավի խոցման պահը:

Կադրերը տրամադրել էր իրանցի ակտիվիստ Նարիման Ղարիբը, որը մինչ այդ տեսանյութը հրապարակել էր իր թվիթերյան էջում և «Տելեգրամ» ալիքում: Օգտատերը գրել էր, որ տեսանյութի հավաստիությունը չի կարող հաստատել:

The footage i've got from a source – the moment the missile hit the #Flight752. I can't verify the video yet! but please let me know if you find anything. I'm in contact with the person who send this video to see if I can get a version of video which has a meta data on it pic.twitter.com/HtesW5uecB

— Nariman Gharib (@NarimanGharib) January 9, 2020

«Մի աղբյուրից տեսանյութ եմ ստացել, որտեղ արձանագրված է 752-րդ չվերթի օդանավի՝ հրթիռով խոցման պահը: Ես չեմ կարող հաստատել տեսանյութի իսկությունը, բայց խնդրո՛ւմ եմ, ասեք, եթե ինչ-որ բան կգտնեք: Ես կապի մեջ եմ աղբյուրի հետ, որը տվել է տեսանյութը՝ տեսնելու, թե արդյոք կկարողանամ ձեռք բերել տեսանյութ, որի վրա մետատվյալներ կան»,- գրել էր Նարիման Ղարիբը:

The New York Times-ին հաջողվել է պարզել իսկությունը և հաստատել տեսանյութի հավաստիությունը: Դրանից հետո միջազգային Bellingcat հետաքննական խումբը ուսումնասիրել է և տեղորոշում իրականացրել: Ըստ Bellingcat-ի՝ նկարահանումն իրականացվել օդանավակայանին մոտ գտնվող տարածքից:

«Մենք տեղորոշել ենք նկարահանման տարածքը: Դա Պարանդ արվարձանում գտնվող բնակելի տարածք է, որը գտնվում է «Իմամ Խոմեյնի» միջազգային օդանավակայանի արևմուտքում: Այն օդանավակայանի, որտեղ իրականացվել է թիվ 752 թռիչքը: Տեսախցիկը նայում է հյուսիսարևելք՝ PS752 չվերթի հետագծի ուղղությամբ»,- գրված է հրապարակման մեջ: 

Տեքստին կից նաև լուսանկարներ կան:

We are analyzing this new video supposedly showing a mid-air explosion. By our initial estimation, the video shows an apartment block in western Parand (35.489414, 50.906917), facing northeast. This perspective is directed approximately towards the known trajectory of #PS752. pic.twitter.com/nDvjRIkFU4

— Bellingcat (@bellingcat) January 9, 2020

Հարց է առաջանում, թե ինչպես է պատահել, որ այդ անձը սկսել է նկարել: Ըստ ամերիկյան պարբերականի` տեսանյութի հեղինակը սկսել է նկարահանել, երբ ինչ-որ ձայն է լսել: Սրա վրա հիմնվելով՝ Bellingcat-ը նշում է, որ ամենայն հավանականությամբ երկու հրթիռ է արձակվել:

Ամերիկյան CBS  հեռուստաալիքը, իր հերթին,  հղում անելով ամերիկյան հետախուզությանը, պնդում է, որ ռադարները ֆիքսել են հրթիռային երկու արձակումների ինֆրակարմիր հետքերը, որին հետևել է պայթյունը: «Ռոյթերի» աղբյուրներն էլ նշել են, որ նախնական եզրակացության համաձայն՝ ամենայն հավանականությամբ դա խոցվել է իրանական ՀՕՊ-ի հրթիռների կողմից:

Newsweek-ն էլ Պենտագոնին հղումով, նշել է, որ «Բոինգ-737-ը» խոցվել է ռուսական արտադրության «Տոռ» հրթիռով: Միաժամանակ, «Բելինքատի» ձեռքի տակ հայտնվել են Tor M-1-ի մասերի լուսանկարներ, սակայն դա դեռ պետք է ճշտվի:

Ամերիկյան մամուլի հրապարակումների համաձայն՝ խոցվելուց հետո օդանավը չի ընկել, շարունակել է թռչել դեպի օդանավակայան, սակայն օդում պայթել է և ընկել:

Այս հրապարակումների ֆոնին արդեն դեռ պաշտոնական մակարդակով սկսեցին հայտարարություններն արվել: Նախ` ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփն էր հայտարարել, որ չի հավատում օդանավի` տեխնիկական անսարքության պատճառով կործանմանը:

:

«Կասկածներ ունեմ, որ ինչ-որ մեկը կարող էր սխալ գործած լինել»,- ասել էր Թրամփը:

Դրանից հետո պաշտոնապես հայտարարություն արեց Կանադայի վարչապետ Ջասթին Թրյուդոն:

«Մենք բազմաթիվ աղբյուրներից ապացույցներ ունենք, որ օդանավը խոցվել է իրանական հրթիռով: Մեծ է հավանականությունը, որ դա սխալմամբ է արվել»,- ասել է Կանադայի վարչապետը:

Կանադան հետաքրքրված է հատկապես այն պատճառով, որ օդանավում եղել է Կանադայի 63 քաղաքացի: Թրյուդոն պահանջել է լայնամասշտաբ հետաքննություն իրականացնել: Թրուդոյից հետո նմանատիպ հայտարարություն արել է Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Բորիս Ջոնսոնը:

«Շատ տեղեկություններ կան, որ օդանավը խոցվել է իրանական «երկիր-օդ» դասի հրթիռով: Հնարավոր է, որ դա դիտավորյալ չի եղել»,- ասել է Բորիս Ջոնսոնը:

Նմանատիպ հայտարարություն արել է նաև Ավստրալիայի վարչապետը:

Ուկրաինան հայտարարել է, որ ստուգում է օդանավի՝ հրթիռով խոցվելու հավանականությունը, սակայն Իրանը հերքել է նման ենթադրությունը: Մասնավորապես, Իրանի քաղավիացիայի վարչապետության պետ Ալի Աբեդզադեն հայտարարել է.

«Գիտական տեսանկյունից անհնար է, որ հրթիռը խոցած լինի ուկրաինական օդանավը, և նման շշուկները անտրամաբանական են: Բացի դրանից, այդ նույն ժամանակ նույն բարձրության վրա թռիչքներ են իրականացրել իրանական ու արտերկրյա այլ օդանավեր, ուստի այն վարկածը, թե օդանավը խոցվել է հրթիռով, չի կարող ճիշտ լինել ոչ մի դեպքում»:

Առաջ քաշված բոլոր վարկածները դեռ վերջնական հաստատման կարիք ունեն:

Մինչ այդ Իրանը հրաժարվել էր «Բոինգին» կամ ԱՄՆ-ին հանձնել օդանավի կործանման հետաքննությունը:

Միջազգային կանոններով` Իրանն իրավունք ունի ինքնուրույն իրականացնել, բայց պետք է նման դեպքերում ներգրավի նաև արտադրող ընկերությանը: Այսօր արդեն տարբեր երկրների ղեկավարների հայտարարությունից հետո Իրանը հայտարարել է, որ հրավիրել է ԱՄՆ պատահարների հետաքննության գործակալությանը և միջազգային այլ փորձագետների` օգնելու Թեհրանի օդանավակայանի մոտակայքում «Ուկրաինայի միջազգային ավիաուղիների» օդանավի վթարի հետաքննությանը։