Գյումրիի պատմական միջուկի ճարտարապետական ժառանգության շենքերում հայ և իտալացի ճարտարապետները ուսումնասիրություններ են կատարելու

Քաղաքաշինության կոմիտեն նախաձեռնել է «Կումայրի» պատմաճարտարապետական արգելոց- թանգարանի պատմական միջավայրի վերականգնման ուղղված նախագծի մշակման աշխատանքներ։ Կոմիտեի համակարգմամբ ծրագիրն իրականացվում է պետական ֆինանսավորմամբ: Ասիական զարգացման բանկի հետ գործակցության արդյունքում ներգրավվել են նաև իտալացի վերականգնող մասնագետներ և հայտնի ճարտարապետներ։

1980 թվականին ստեղծված «Կումայրի» արգելոց-թանգարանը մինչև երկրաշարժը հաշվառել էր  քաղաքի պատմաճարտարապետական նշանակության  հուշարձանները, որի ցանկում ներառված էին 1600 կառույցներ: Այդ թվերին, պետության աջակցությամբ, արգելոց թանգարանի մասնագետների ջանքերով վերականգնվեցին ու պահպանվեցին այնպիսի շենք-շինություններ, որոնք այսօր էլ համարվում են  քաղաքի ճարտարապետական դիմագծի առանձնահատուկ գոհարներ:

88-ից հետո «Կումայրի» արգելոց-թանգարանը դադարել էր գործել, շինությունների մի մասն էլ փլուզվել կամ դարձել էր խիստ վթարային: Այսօր եզակի համարվող պատմական շենքերը պահպանման լուրջ խնդիրներ ունեն։ Ճարտարապետները պետական կառույցների նախաձեռնությամբ քայլ են անում  վերստեղծել «Կումայրի» արգելոց-թանգարան բաց բաժնետիրական ընկերությունը, որին վերապահված կլինի հուշարձանների վերականգնման  նախկին գործառույթը:

«Գյումրի քաղաքն ունի մի շարք այցեքարտեր և իր այցեքարտերից մեկն էլ «Կումայրի» արգելոց-թանգարանն է, որն իր մեջ ներառում է գրեթե 1200 և ավելի պատմական  ժառանգություն ձևավորող շենք-շինություններ, և այս միջավայրի պահպանությունը, երբ որ մենք ասում ենք՝ միջավայր, նկատի չունենք միայն շենքերը, այլ նաև բնական լանդշաֆտները, միջավայրը, որում որ գտնվում են այդ շինությունները և նաև իրենց պաշտպանության գոտիները։ Ներկա նախաձեռնության նպատակն է ևս մեկ քայլ անել տարածքների պլանավորման և փաստաթղթերի առավել հստակ ձևակերպման ուղղությամբ»,- նշում է ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեի նախագահի խորհրդական, ճարտարապետ Արտավազդ  Թարխանյանը։

Այսինքն՝ նոր ձևավորվող արգելոց-թանգարանը ունենալու է ավելի լայն հնարավորություններ ու ֆինանսական միջոցներ: Պատմական միջուկի տներում ապրող բնակիչներն ու բիզնես գործունեությամբ զբաղվող անհատները ևս մասնակցություն են ունենալու արգելոց-թանգարանի բյուջեի ձևավորման գործին:

«Պետությունից մենք առանձին փող չենք ուզում, ստեղծում ենք մի կառույց, որի տերը բնակչությունն է, հուշարձանների տերերը։ Էդ տերը ինչ գումար ունի, անշարժ գույք ունի, որը արժեք է ներկայացնում, ինքը տալիս է արգելոց-թանգարանի տնօրինությանը և էդ արժեքի դիմաց օգտվում է բոլոր արտոնություններից։ Բացի դրանից, նաև օրենքով պետք է որոշում կայացվի, որ էդ հատվածի եկամուտները, բիզնես կենտրոնները, ով որ  խանութ ունի և  դրանից եկամուտ է ստանում, դրանց եկամտահարկերը ոչ թե գնա բյուջե, այլ տրվի  արգելոց- թանգարանին, որովհետև դա էլ է  պետական կառույց»,- ասում է ՀԽՍՀ վաստակավոր ճարտարապետ Սաշուր Քալաշյանը։

Նախագծային աշխատանքներում ներգրավված են նաև Միլանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի հայտնի ճարտարապետներ, իսկ առաջիկա ամիսներին նրանց հետ Գյումրիում կաշխատեն ճարտարագիտական համալսարանի ուսանողները։

«Իսկապես Գյումրին յուրահատուկ և ունիկալ քաղաք է, որը շատ մեծ զարգացման պոտենցիալ ունի, իսկ զարգանալու համար պետք է լիարժեք օգտագործել անցյալից մնացած հարուստ ժառանգությունը: Մենք ուսումնասիրություններ ենք կատարել քաղաքի պատմական միջուկում. այն բավականին լավ է պահպանված, բայց կան շինություններ, որոնք խնամքի կարիք ունեն: Գյումրին այնպիսի քաղաք է, որտեղ պետք է աշխատես շատ զգուշորեն, այստեղ մարդիկ են ապրում, հենց նրանք են քաղաքի շարժիչ ուժը, և պետք է այնպես  անել, որ նրանք շարունակեն մնալ այստեղ ու ապրել ավելի հարմարավետ պայմաններում»,- նշում է Միլանի պոլիտեխնիկական համալսարանի ճարտարապետ Մարիա Քրիստինա Ջանբրունոն։

Պատմական շինություններից շատերի դռները փակ են, իսկ սեփականատերերը երկրում չեն կամ  Հայաստանում գտնվելով՝ շինության պահպանությամբ հետաքրքրված չեն: Փլուզման եզրին կամ անխնամ վիճակում հայտնված ճարտարապետական  հուշարձանները առաջնահերթ կներառվեն արգելոց-թանգարանի պահպանության ու վերականգնման ծրագրերում:

Պատմական կառույցների հաշվառման, ապա անձնագրավորման գործընթացը կսկսվի ապրիլից: Աշխատանքների ավարտից հետո Քաղաքաշինության կոմիտեն տվյալները կներկայացնի մշակույթի նախարարություն և կառավարություն, որից հետո կձևավորվի «Կումայրի» արգելոց-թանգարան ԲԲԸ-ն՝ պատմական միջուկի շենք-շինությունների նկատմամբ վերահսկողական գործառույթով։