Հայաստանը դիմեց ՀԱՊԿ-ին. որո՞նք են Կազմակերպության կանոնակարգով նախատեսվող հետագա քայլերը

ՀՀ վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանն Անվտանգության խորհրդի նիստում հանձնարարեց ՀՀ արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնակատար Արա Այվազյանին, ՀՀ պաշտպանության նախարար Վաղարշակ Հարությունյանին և ՀՀ անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանին՝ խորհրդակցություններ սկսել ՀԱՊԿ-ի հետ՝ Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզերի որոշ հատվածներում ադրբեջանական զորամիավորումների կողմից ՀՀ պետական սահմանի հատման հետ կապված:

Ներկայացնում ենք Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության ճգնաժամային իրավիճակներին արձագանքման կարգի մասին կանոնակարգով նախատեսվող առանցքային դրույթները (ոչ պաշտոնական թարգմանություն):

Մասնավորապես, կանոնակարգը սահմանում է ճգնաժամային իրավիճակների կանխարգելման (կարգավորման) առաջարկների և ՀԱՊԿ անդամ երկրներին անհրաժեշտ օժանդակության տրամադրման, ինչպես նաև համապատասխան որոշումներ կայացնելու մեխանիզմի պատրաստման գործառույթները:

Ըստ այդմ, համատեղ գործողությունների վերաբերյալ ճգնաժամային իրավիճակները կանխելու համար որոշումների ընդունումն իրականացվում է համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության, Հավաքական անվտանգության պայմանագրի և Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության կանոնադրության, ՀԱՊԿ-ում կնքված այլ միջազգային պայմանագրերի: Սույն Կանոնակարգով նախատեսվում է պաշտպանել ՀԱՊԿ անդամ պետությունների անվտանգությունը, կայունությունը, տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը, ինչպես նաև համատեղ հակազդեցություն ցուցաբերել կոլեկտիվ անվտանգության մարտահրավերներին և վտանգներին:

Կանոնակարգի 1.3 կետի համաձայն՝ սույն Կանոնակարգի նպատակների համար դրանում օգտագործված տերմինները նշանակում են.

«Ճնաժամային իրավիճակ» – ՀԱՊԿ անդամ մեկ կամ մի քանի երկրներում իրավիճակի աճող սրացում, որն ուղղակիորեն սպառնում է նրա (նրանց) անվտանգությանը, կայունությանը, տարածքային ամբողջականությանը, ինքնիշխանությանը և կարող է ՀԱՊԿ անդամ պետությունների անհրաժեշտ օժանդակության բացակայության պայմաններում բերել այդ երկրի (երկրների) կողմից գործառույթները կատարելու անկարողությանը և (կամ) կոլեկտիվ անվտանգության տարածաշրջանի ապակայունացմանը:

«Առաքելություն» – անդամ պետությունների մասնագետների խումբ, որը բաղկացած է ՀԱՊԿ անդամ պետությունների ներկայացուցիչներից, որոնք նշանակվել են սույն Կանոնակարգի համաձայն և ժամանակավորապես ուղարկվում են ճգնաժամային գոտի՝ իրավիճակը վերահսկելու, իրավիճակին տեղում ծանոթանալու և Կազմակերպության կողմից՝ ճգնաժամային իրավիճակը կանխելուն (հանգուցալուծմանն) ուղղված հետագա քայլերի մասին առաջարկություններ մշակելու, ինչպես նաև ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի կողմից սահմանված այլ գործառույթներ իրականացնելու նպատակով։

«Համալիր օպերատիվ-կանխարգելիչ գործողություն» – Ներքին գործերի մարմինների (ոստիկանության), անվտանգության մարմինների և հատուկ ծառայությունների կողմից համատեղ և մեկ պլանի համաձայն իրականացվող օպերատիվ-որոնողական, վերահսկողական, կանխարգելիչ և այլ միջոցառումների շարք՝ Ներքին գործերի մարմինների և հատուկ ծառայությունների, սահմանապահ գերատեսչությունների և այլ պետական մարմինների կողմից՝ համաձայն իրենց ազգային օրենսդրության:

Ճգնաժամային իրավիճակը կանխելու (լուծելու) համատեղ միջոցառումների վերաբերյալ առաջարկությունների պատրաստումն իրականացվում է ՀԱՊԿ իրավասության ներքո՝ Արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի, Պաշտպանության նախարարների խորհրդի կողմից, Անվտանգության խորհուրդների քարտուղարների կոմիտեի, Մշտական խորհրդի, ՀԱՊԿ անդամ պետությունների մարմինների, ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի և ՀԱՊԿ անդամ պետությունների հետ միասին, որոնց պաշտոնական բողոքարկման հիման վրա քննարկվում է համատեղ միջոցառումների անցկացման հարցը:

Կանոնակարգն ընդգծում է, որ ճնաժամային իրավիճակի կամ դրա նախապայմանների առկայության դեպքում այն կանխելու (կարգավորելու) համար համաձայնեցված միջոցառումներ ձեռնարկելու նպատակով ցանկացած անդամ պետության առաջարկով, անմիջապես՝ ոչ ուշ, քան Խորհրդի նախագահին դիմելուց հետո երեք օրվա ընթացքում, գործի է դրվում համատեղ խորհրդակցությունների մեխանիզմը: Ընդ որում՝ Խորհրդի արտահերթ նստաշրջանները, ինչպես նաև Արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի, Պաշտպանության նախարարների խորհրդի, Անվտանգության խորհուրդների քարտուղարների կոմիտեի համապատասխան նիստերը կարող են անցկացվել տեսակոնֆերանսի ձևաչափով:

Խորհուրդը, ՀԱՊԿ անդամ մեկ կամ մի քանի պետությունների, որի (որոնց) տարածքում առաջանում է ճգնաժամային իրավիճակ, պաշտոնական դիմումի հիման վրա որոշում է կայացնում օգնություն տրամադրել և (կամ) իրականացնել այլ միջոցառումներ, որոնք անհրաժեշտ է համարում իրավիճակը կայունացնելու համար:

Ճգնաժամային իրավիճակի կամ դրա նախապայմանների դեպքում ՀԱՊԿ արտաքին գործերի նախարարիների խորհուրդը նախապատրաստում է ճգնաժամային իրավիճակը կանխելու (կարգավորելու) քաղաքական միջոցառումների վերաբերյալ առաջարկություններ, ինչպես նաև անհրաժեշտության դեպքում առաջարկություններ է ներկայացնում լիազորված անձի նշանակման և նրա մանդատի վերաբերյալ:

Ճգնաժամային իրավիճակի կամ դրա նախադրյալների դեպքում Անվտանգության խորհուրդների քարտուղարների կոմիտեի գործառույթներն են.

– Կոմիտեն ՀԱՊԿ օժանդակ մարմինների հետ միասին մշակում և առաջարկություններ է ներկայացնում Խորհրդի քննարկմանը՝

1) ճգնաժամային իրավիճակի կանխարգելմանը (լուծմանը) ուղղված միջոցառումների իրականացման մասին, ներառյալ հումանիտար և նյութատեխնիկական օգնության տրամադրումը.

2) համապարփակ օպերատիվ և կանխարգելիչ գործողությունների իրականացման մասին:

– Բարդ գործառնական և կանխարգելիչ գործողություններ իրականացնելու համար՝

1) առաջարկություններ է ներկայացնում Խորհրդին Առաքելության կազմի, դրա խնդիրների և ճգնաժամային գոտում տեղակայման վերաբերյալ,

2) համակարգում է ՀԱՊԿ անդամ երկրների ջանքերը ՝ ուղղված ճգնաժամային իրավիճակի կանխմանը (կարգավորմանը):

Կանոնակարգի 3.6 կետի համաձայն՝ Ճգնաժամային իրավիճակի կամ դրա նախապայմանների առաջացման դեպքում Պաշտպանության նախարարների խորհուրդն Անվտանգության խորհուրդների քարտուղարների կոմիտեի հետ միասին՝ ՀԱՊԿ հավաքական անվտանգության համակարգի ուժերի և միջոցների օգտագործման վերաբերյալ կոլեկտիվ որոշումներ կայացնելու և իրականացնելու կարգի կանոնակարգի համաձայն, մշակում և Խորհրդի քննարկմանն է ներկայացնում ուժերի և միջոցների կազմի, ժամկետի, տեղակայման և օգտագործման վերաբերյալ առաջարկներ, որոնք անհրաժեշտ են.

– ուժի կիրառման պատրաստակամություն ցուցաբերելու նպատակով ՀԱՊԿ անդամ ցանկացած պետության տարածքում նախազգուշական տեղակայման համար,

– ՀԱՊԿ մեկ կամ ավելի անդամ պետությունների անվտանգությանը, կայունությանը, տարածքային ամբողջականությանը և ինքնիշխանությանը սպառնացող զինված հարձակումը կանխելու կամ հետ մղելու համար,

– ՀԱՊԿ անդամ պետություններում բռնի գործողությունների կանխարգելման, զսպման և դադարեցման համար:

Խորհրդի, Արտաքին գործերի նախարարների, Պաշտպանության նախարարների խորհուրդների, Անվտանգության խորհուրդների քարտուղարների կոմիտեի քննարկմանը ներկայացված փաստաթղթերի նախագծերն ուղարկվում են ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի կողմից «Շատ հրատապ» և «Հույժ հրատապ» կնիքով և տեղեկացվում են համապատասխան պաշտոնատար անձանց ստանալուց անմիջապես հետո: