Կյանքիս 21 տարիների ապրուստը մնաց թշնամուն․ կովսականցի ու ստեփանակերտցի ընտանիքների պատմությունները

44-օրյա պատերազմից հետո թշնամու վերահսկողության տակ անցած հայկական գյուղերն ու քաղաքները շատերի համար դարձան նախկին բնակավայրեր, բայց միևնույն է՝ անպայման Արցախի հողում ապրելու նպատակներ բոլորն ունեն։ Զանգելանի շրջանի Կովսական գյուղի դարպասներն այլևս փակված են Վասիլյանների բազմանդամ ընտանիքի համար, իսկ Աթասյանների ընտանիքը մի քանի օրից Գյումրիից կվերադառնա Ստեփանակերտ։

Վասիլյանները Զանգելանի շրջանի Կովսական գյուղից դուրս են եկել պատերազմի առաջին օրերին։ Հավատում էին, որ գյուղն ու տունը դատարկ թողնելը ժամանակավոր է, իսկ ժամանակավոր ապաստանը հայրական տունն է Գյումրիում։ 1999 թվականին տիկին Ազնիվն ու ամուսինը երեք երեխաների հետ Գյումրիից գնացին Կովսական: Առաջին վերաբնակիչներից են եղել: 21 տարիների ընթացքում տուն ու տեղ, մեծ տնտեսություն էին ստեղծել:

«Ամեն ինչ զրոյից ենք սկսել, վերանորոգել ենք կիսակառույց տունը, այգիներ էինք դրել, համարյա հինգ հեկտար նռան այգի էինք դրել։ Անասուններ ունեինք շատ՝ 48 գլուխ։ Հիմնավորվել էինք, հետագայում արդեն հույս ունեինք հողեր վերցնելու, որ արդեն էլի պիտի այգիներ դնեինք՝ թզի, էդպես սաղ անիրական մնացին»,- պատմում է Ազնիվ Վասիլյանը։

Կովսականում են ծնվել մյուս երեք երեխաները: 6 զավակ են մեծացրել ու դաստիարակել, նրանց էլ սովորեցրել են  ազնիվ աշխատանքով ապրելու բանաձևը։ 21 տարվա ստեղծածը մնաց հեռվում՝ թշնամու ձեռքին։

«Ամենաշատը կարոտել եմ հողին, բակիս, որ հայաթս կելնեի ամեն անգամ կավլեի, կմաքրեի, կնստեի ծառի տակ։ Ամեն ինչին էլ կարոտել եմ։ Որ ասում են՝ դառը դատես, դատարկ նստես, հիմա մենք էդ վիճակում ենք»,– հուզմունքը զսպելով՝ ասում է տիկին Ազնիվը։

Բազմանդամ ընտանիքը հիմա կիսվել է երկու մասի։ Ավագ որդին ու ամուսինը Կապանում են, մյուս տղան վիրավոր է, բուժում է ստանում, իսկ իրենք առայժմ ծնողների տանն են։ Իրենց տանը հիմա հեռվից են նայում ամուսինն ու ավագ որդին, որոնք հիմա Կապանում են։ Տեսել են, որ տանն արդեն ադրբեջանցիներ են ապրում: Հիմա երրորդ անգամ կփորձեն տուն կառուցել, ծառ տնկել ու իրենց անկյունը ստեղծել։

Մարիա Աթասյանը վերադարձի հույս դեռ ունի։ Ապրել են Ստեփանակերտում։ Երկու երեխաների հետ է այստեղ։ Պատերազմի առաջին օրերից ռազմաճակատում էր ամուսինը, որից երկու ամիս լուր չուներ։ Ստեփանակերտում իրենց բնակարանը ռմբակոծություններից շատ չի տուժել։ Ասում է՝ անվտանգ ապրելու համար երկար ժամանակ կպահանջվի: Թշնամու հարևանությամբ ապրելիս միշտ պետք է զգոն լինել:

«Ես դեռ կսպասեմ՝ մինչև չիմանամ, որ հաստատ ամեն ինչ ապահով է, չեմ գնա։ Էրեխան, որ դուրս գա, իհարկե կվախենամ, էնպես չէ, որ համոզված ենք, որ պատերազմը վերջացել է։ Ստեփանակերտը Շուշիին ահագին մոտ է, անընդհատ վախը կա ու միշտ կմնա մեր մեջ, թուրքին չի կարելի հավատալ»,- ասում է Մարիա Աթասյանը։

Մարիայի փոքրիկ աղջկա ձեռքից երկու ամիս չեն կարողացել հեռախոսը վերցնել, հայրիկի զանգին է սպասել։ Երկու ամիս անց «Եղնիկներ»-ի դիրքերից վերջապես սպասված զանգը ստացել են։ Ամուսինը՝ շրջափակման մեջ եղած 20 տղաներով, կարողացել են անվտանգ, ողջ և առողջ դուրս գալ: Հիմա Ստեփանակերտի իր տանն է, սպասում է կնոջ և երկու երեխաների վերադարձին։